Eğitim Yöneticilerinin Entelektüel Sermaye Yönetim Yeterlikleri Ölçeğinin Geliştirilmesi

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 3, 826 - 848, 25.07.2024

Hasan Dağıdır , Yücel Şimşek

https://doi.org/10.34056/aujef.1343675

Öz

Eğitim-öğretim ortamlarında yönetsel süreçler, öğretmenler başta olmak üzere diğer personelin ve okul dışı paydaşların, okulun amaçlar doğrultusunda etkili bir şekilde yönlendirilmesi ve entelektüel sermayenin yönetimi ile ilgilidir. Günümüzde entelektüel sermayenin önemi maddi varlıkların önüne geçmiş durumdadır. Entelektüel sermayenin öneminin anlaşılması eğitim örgütlerinde de görülmeye başlanmıştır. Ancak eğitim örgütleri için entelektüel sermaye yönetim yeterliklerinin değerlendirilmesini sağlayacak bir ölçek henüz geliştirilmemiştir. Bu araştırma kapsamında ölçeğin geliştirilmesi ile okul yöneticilerinin mesleki ve teknik bilgilerinin dışında kalan ve diğer okullarla arasında önemli tercih edilme nedeni olarak görülebilecek entelektüel sermaye yönetim yeterliklerinin değerlendirilmesi mümkün olmuştur. Araştırma Türkiye’nin Samsun ilindeki meslek liselerindeki öğretmen ve 212 okul yöneticisinin ve 691 öğretmenin katılımıyla gerçekleştirilmiştir. COVID19 Pandemisi nedeniyle araştırma verileri elektronik olarak toplanmıştır. ‎Ölçek geliştirilirken alanyazın ‎taranmış ve entelektüel sermayenin unsurları dikkate alınarak her bir bileşeni için madde yazılmıştır. Yeterlik ifadesi olarak 5‘li Likert yapısında 103 maddelik madde havuzu oluşturulmuştur. Daha sonra ölçeğin uygulanacağı gruptan 5 kişiden ve alandaki uzmanlardan alınan görüşler doğrultusunda madde havuzu 61 maddeye düşürülmüş ve ölçeğin uygulanmasına karar verilmiştir. Araştırmada açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri yapılmıştır. ‎Açımlayıcı faktör analizi için ilk etapta 345 öğretmenden elde edilen veriler kullanılmıştır. Sonrasında ölçekte kalan maddeler ile ‎346 öğretmen ve 212 okul yöneticisi verisi kullanılarak doğrulayıcı faktör analizi yapılmıştır. Öğretmenler ve yöneticiler için uygulanabilen 38 maddeden oluşan tek boyutlu yapıya sahip “Eğitim Yöneticilerinin Entelektüel Sermaye Yönetim Yeterlikleri Ölçeği” geliştirme süreci tamamlanmıştır. Ölçeğin 38 maddelik tek faktörlü yapıda açıklanan varyans %73,39 olup, ters puanlanan maddesi bulunmamaktadır. Analizler sonucunda ölçeğin geçerli ve güvenilir olduğu ve entelektüel sermeye yönetim yeterliklerinin ölçülmesinde kullanılabileceği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Entelektüel sermaye, yönetim yeterlikleri, eğitimde entelektüel sermaye

Developing the Intellectual Capital Management Competencies Scale of Education

Öz

Administrative processes in education and training environments are related to the effective direction of the school, especially the teachers, other personnel and non-school stakeholders, and the management of intellectual capital. Today, the importance of intellectual capital has surpassed material assets. Understanding the importance of intellectual capital has also begun to be seen in educational organizations. However, a scale that will enable the evaluation of intellectual capital management competencies for educational organizations has not been developed yet. With the development of the scale within the scope of this research, it was possible to evaluate the intellectual capital management competencies of school administrators, which are outside of their professional and technical knowledge and can be seen as an important reason for preference among other schools. The research was carried out with the participation of teachers and 212 school administrators and 691 teachers in vocational high schools in the City of Samsun, Turkey. Due to the COVID19 Pandemic, research data were collected electronically. While developing the scale, the literature was scanned and an item was written for each component, taking into account the elements of intellectual capital. As a proficiency statement, an item pool of 103 items was created in a 5-point Likert structure. Afterwards, the item pool was reduced to 61 items in line with the opinions of 5 people from the group to which the scale would be applied and experts in the field, and it was decided to apply the scale. In the study, exploratory and confirmatory factor analyzes were performed. ‎For the exploratory factor analysis, 345 teacher data were used in the first place. Afterwards, confirmatory factor analysis was performed using the remaining items in the scale and data from ‎346 teachers and 212 school administrators. The development process of the "Intellectual Capital Management Competencies Scale of Education Administrators", which has a one-dimensional structure consisting of 38 items that can be applied to teachers and administrators, has been completed. The variance explained in the 38-item single-factor structure of the scale was 73.39%, and there was no reverse scored item. As a result of the analysis, it was concluded that the scale is valid and reliable and can be used to measure intellectual capital management competencies.

Anahtar Kelimeler

Intellectual capital, management competencies, intellectual capital in education

Kaynakça

• Ada, S. ve Baysal, Z. N. (2012). Türk Eğitim Sistemi ve Etkili Okul Yönetimi, Ankara: Pegem Akademi.
• Akmeşe, H. (2006). Entelektüel Sermayenin Firma Piyasa Değeri Üzerine Etkisi ve İMKB’de İşlem Gören Şirketler Üzerine Bir Araştırma, SÜ, SBE, YYLT, Konya.
• Allee, V. (2000). The Value Evoluation, Journal of IntellectualCapıtal, Cilt:1,Sayı:1, 17-32.
• Arıkboğa, Ş. (2003). Entellektüel Sermaye, Derin Yayınları, Yayın No:30, İstanbul.
• Aydın, M. (2014). Eğitim yönetimi. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Bayraktar, C. (2007). Bilgi toplumuna geçiş sürecinde entelektüel sermaye ve Türkiye. Yayımlanmamış Tezsiz Yüksek Lisans Projesi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bontis, N., C. & Choo, W. (ed).(2001) The Strategic Management of Intellectual Capital and Organizational Knowledge, Oxford University Press, New York, 2001.
• Bornemann, M., & Wiedenhofer, R. (2014). Intellectual Capital in Education: a Value Chain Perspective. Journal of Intellectual Capital, 15(3), 451-470.
• Bradley, K. (1996). Intellectual Capital, and The New Wealth of Nations, Royal Society of Arts, Stockholm, s.5.
• Bütün, E. (2015). Okul Müdürlerinin Okul Kültürünü Gerçekleştirme Düzeyleri; Arnavutköy İlçesi Örneği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Fatih Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Byrne, B. M. (2001). Structural equation modeling with AMOS: Basic concepts, applications, and programming. Mahwah, NJ: Erlbaum.
• Chen, M., Cheng, S. and Hwang, Y. (2005). An empirical investigation of the relationship between intellectual capital and firms’ market value and financial performance. Journal of Intellectual Capital, 6 (2), 159-176.
• Córcoles, Y.R. (2013). Intellectual capital management and reporting in European higher education institutions. Intangible Capital, 9 (1), 1-19.
• Core Team, R. (2019). A Language and environment for statistical computing (Version 3.6) [Computer software]. https://cran.r-project.org (Erişim tarihi: 25.03.2021)
• Çelik, V. (2012). Okul kültürü ve yönetimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Demir, E. (2019). Anadolu lisesi öğretmenlerinin entelektüel sermaye algısı ve akademik iyimserliği ile okulun akademik başarısı arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimler Enstitüsü.
• Demirkol, İ. (2007). Entelektüel sermayenin firma değerine etkisi ve İMKB’de sektörel uygulamalar. Ankara: Sermaye Piyasalar Kurumu.
• DeVellis, R. F. (2017). Scale development: Theory and applications (4th ed.). Thousand Oaks, CA: Sage. Edvinsson, L., Malone, M. S. (1997). Intellectual Capital: Realizing Your Company’s True Value by Finding Its Hidden Brainpower, New York /USA: Harper Business Harpe rCollins Publishers.
• Emrem, A. E. (2004). Entelektüel Sermaye Ve Bileşenlerinin Kavramsal Analizi, Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 1, No: 186.
• Eren-Çetiner, A. (2021). Ortaokulların entelektüel sermaye düzeyleri ile liderlik kapasiteleri arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Fox, J. and Weisberg, S. (2018). Car: Companion to applied regression [R package]. https://cran.r-project.org/package=car (Erişim tarihi: 15. 12. 2020)
• Gökmen, H. (2003). İşletmelerde Entelektüel Sermaye Yatırımlarının Önemi ve Etkileri, DEÜ İşletme Fakültesi Dergisi, Vol.4. No.2.
• Görmüş, A.Ş. (2009). Entelektüel sermaye ve insan kaynakları yönetiminin artan önemi. Afyon Kocatepe Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, 11 (1), 57-75.
• Harrold, D. (2000). Developing Intellectual Capital, Control Engineering; 47( 9), 63–68. Hoy, W.K. and Miskel, C.G. (2015). Eğitim yönetimi. (Çev. Ed.: S. Turan). Ankara: Nobel Akademi.
• Hu, L., Bentler, P.M. (1999). Cut off criteria for fit indices in covariance structure anslyis: conventional criteria versus new alternatives. Struct Equation Model Multidisciplianary Journal, 6(1): 1-5.
• Hussinki, H., Ritala, P., Vanhala, M. and Kianto, A. (2017). Intellectual capital, knowledge management practicesand firm performance. Journal of Intellectual Capital, 18 (4), 904-922.
• İpçioğlu, İ. (2007). Türkiye Muhasebe Standartlarına Göre İnternet Sitesi Maliyetlerinin Muhasebeleştirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12 (3), 121-146.
• Jones, N., Meadow, C., &Sicilia, M. A. (2009). Measuring intellectual capital in higher education. Journal of Information & Knowledge Management, 8(02), 113-136.
• Karakuş, M. ve Çobanoğlu, N. (2013). İlkokullarda entelektüel sermayenin ölçülmesi ve bazı değişkenler açısından incelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (4), 158-181.
• Karaman, N. (2014). Entelektüel Sermaye, Katma Değer Katsayısı Yöntemi İle Ölçülmesi Ve Sağlık Sektöründe Bir Uygulama, Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kelly, A. (2004). The Intellectual Capital of Schools: Analysing Government Policy Statements on School Improvement in Light of a New Theorization, Journal of Education Policy, Cilt 19, Sayı 5, Sayfa 609–629.
• Korkut, H. (2018). Liselerde görevli okul müdürlerinin yeterlik düzeyleri ile öğretmenlerin iş doyumları arasındaki ilişkiler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Antalya: Akdeniz Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Köybaşı, F. (2018). Okullarda Entelektüel Sermaye: Öğretmen Görüşleri, Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, Vol: 12, Issue: 23.
• Marti, J.M.V. (2003). InSearch Of An IntellectualCapital General Theory. Electronic Journal of Knowledge Management, 1(2), 213-226.
• O’Connor, B. P. (2000). SPSS and SAS programs for determining the number of components using parallel analysis and Velicer’s MAP test. Behavior Research Methods, Instruments, & Computers, 32, 396–402.
• Özden, Y. (2013). New Values İn Education, APegem Academy, Ankara.
• Özmen, H., & Karamustafaoğlu, O. (2019). Eğitimde araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Plucker, J. A. (2003). Exploratory and confirmatory factor analysis in gift ededucation: examples with self-concept data, Journal for the Education of the Gifted. Vol. 27, No. 1, pp. 20–35.
• Reich, B. H. ve Brown, M. L. K. (2003). Creating Social and Intellectual Capital through IT Career Transitions, Journal of Strategic Information Systems, Cilt: 12, Sayı: 2, 91-109.
• Roos, G. (2001). Intellectual Capital Analsis As A Strategic Tool, Strategy & Leadership, Cilt: 29, Sayı:4, 21. Secundo, G., Lombardi, R., & Dumay, J. (2018). Intellectual Capital in Education. Journal of Intellectual Capital, Vol: 19, Issue: 1.
• Stewart, A. T. (1997). Entellektüel Sermaye, Örgütlerin Yeni Zenginliği, Nurettin Elhüseyni (çev.). İstanbul: MESS Yayınları.
• Şahin, C., Akan, D. ve Başar, M. (2014). Okullardaki Sosyal ve Entelektüel Sermaye İlişkilerinin ve Düzeyinin Öğretmen Görüşlerine Göre İncelenmesi, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18, 300-320.
• Şamiloğlu F. (2002). Entelektüel Sermaye, Gazi Kitabevi, Ankara.
• Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş: Temel İlkeler ve LISREL Uygulamaları. Ankara: Ekinoks Yayınları
• Tanrıöğen, A. (2014). Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Anı Yayıncılık, Ankara.
• Tseng, C. ve Goo, Y. J. (2005). Intellectual Capital and Corporate Value in an Emerging Economy: Emperical Study of Taiwanese Manufacturers, R&D Management, Cilt: 35, Sayı:2, 2005
• Uğurlu, Z. (2016). Okul Örgütü ve Yönetimi, Türk Eğitim Sistemi ve Okul Yönetimi, Edt: Akın, U. Ankara: Pegem Akademi.
• Vodenko, K. V., & Lyausheva, S. A. (2020). Science and education in the form 4.0: public policy and organization based on human and artificial intellectual capital. Journal of Intellectual Capital.
• Williams, S. M. (2004). Downsizing – Intellectual Capital Performance Anorexia or Enhencement?,Learning Organization, Vol.11. No.4/5. s.368-379.
• Wu, HY., Chen, JK. and Chen, IS. (2012). Ways to promote valuable innovation: Intellectual capital assessment for higher education system. Quality & Quantity, 46 (5), 1377-1391.
• Yıldız, S. (2010). Intellectual Capital: Theory And Research. Istanbul: Turkmen Publishing.
• Yorulmaz, M. (2018). Entelektüel Sermaye Bileşenlerinin Örgüt Performansa Etkisi: Denizcilik Sektöründe Bir Uygulama, Journal of International SocialResearch. 11. 829-839. 10.17719/jisr.2018.2596.