İran’ın Enerji Jeopolitiği

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 1, 19 - 41, 30.05.2021

Ghorban Azimy

Öz

İran, jeopolitik konumu itibariyle Kuzey-Güney ve Doğu-Batı ekseninde adeta bir köprü özelliği taşımaktadır. Bu sebepten, zengin petrol ve doğal gaz enerji kaynaklarına sahip olarak elde ettiği gücün yanında, enerjinin taşınmasında da transit ülke olarak önem arz etmektedir. Çünkü açık denizlere kıyısı bulunmayan Hazar Havzası ve Orta Asya gibi bölgelerin, sahip oldukları enerji kaynaklarını dünya piyasalarına taşımalarında İran oldukça avantajlı bir coğrafi konumda bulunmaktadır. Ayrıca İran, Basra Körfezi ve Hazar Havzası gibi iki büyük petrol ve doğal gaz kaynaklarına sahip bölgenin de arasında yer almaktadır. Bütün bu sebeplerle İran’ın sergileyeceği dış politika ve dolayısıyla enerji politikası, dünya ve bölge enerji güvenliği açısından büyük bir önem taşımaktadır.
Bu çalışmadaki amaç, İran’ın jeopolitik konumunu göz önünde bulundurarak, sahip olduğu petrol ve doğal gaz kaynaklarına yönelik izlediği politikaları ele almaktır.

Anahtar Kelimeler

İran, Enerji Jeopolitiği, petrol, doğal gaz, enerji koridorları

Energy Geopolitics of Iran

Öz

Due to its geopolitical position, Iran serves as a bridge in the North-South and East-West axis. For this reason, besides the power it has acquired by having rich oil and natural gas energy resources, it is also important as a transit country in the transportation of energy. Because that Caspian Basin and Central Asia, which do not have a coast to the open seas to carry their energy resources to the world markets, Iran has a very advantageous geographical position in these regions. Also Iran is located between two major oil and natural gas resources, such as the Persian Gulf and the Caspian Basin. For all these reasons, the foreign policy and therefore energy policy displayed by Iran is of great importance in terms of energy security of the world and the region. The purpose of this study is to discuss Iran’s energy policies for its oil and natural gas resources by taking its geopolitical position into consideration.

Anahtar Kelimeler

Iran, Geopolitics of Energy, Petroleum, Natural Gas, Energy Corridors

Kaynakça

• "Aherin Veziyet-i Meydan-i Nefti-yi Furuzan", Afkar Gazetesi, Sayı:1375, 2015.
• "Gerardad-i Saderat-i Gaz-i İran be Irak Nahayi Şod", Mashal Haftalık Degisi, Sayı:668, 2014.
• "Tehiye-yi Piş Nevis-i Gerardad-i Nefti Beyn-i İran ve Erag", Gostare-ye Enerji, Cilt 4, Sayı:46, 2009.
• “Terazname-i Hidrokerbor-yi Keşver", Tahran: İran Petrol Bakanlığı Yayınları, 2008.
• ABBASİ, F. (2015), “Karname-yi Gazi-yi İran Der Negşe-yi Urupa“, Donya-yi Egtesad, no:3197, http://www.donya-e-eqtesad.com/news/801680/ 25.02.2020).
• AKHUNZADA, E. ve ÖZKAN, S. (2014), İran Enerji Görünümü, İstanbul, Hazar Strateji Enstitüsü Enerji ve Ekonomi Araştırmaları Merkezi Yayınları.
• AKYENER, O. ve ALTUN, A. (2006), Türkiye’de Enerji Stratejileri Ve Politikalarının Belirlenmesinde Rol Oynayacak Kurumsal Bir Yapılanma Modeli, Ankara: TESPAM.
• AMİRAHMADİ, H. (2001), "Mohaterat-i Siyasi-yi Mesirha-yi Mohtelef-i Hutut-i Lule Der Hoze-yi Derya-yi Hezer", çev: Alireza Tayyeb, Mahname Ettelaate Siyasi Eghtesadi, Sayı:165/166.
• ARJOMANDİ, M. J. ve DOLATYARİ, Y. K. (2014), "Tahlil-i Jeopolitiki-yi Revabet-i İran ve Ermenistan ve Terh-i Yek Hemgerai-yi Mentegei", [İran-Ermenistan İlişkilerini Jeopolitik Açıdan İnceleme ve Bölgesel İşbirliğinin Yaratılması], Jeopoletik Dergisi, Cilt 8, Sayı 2, ss.192-223.
• ASADİ, F. (2014), "Karname-yi Gazi-yi İran Der Negşe-yi Urupa", Donya-e Egtesad Gazetesi, Sayı:3197.
• AVCI, E. (2014), Hazar’ın Statü Sorunu Ve Sahildar Devletlerin Konuya Yaklaşımları, Konya: USBED (Uluslararası Stratejik Bakış Enstitüsü) Yayınları.
• AZAD, E. (2015), "Dereng Cayiz Nist, Menafe-i Keşver Der Heter Ast", Asr-e Energy Dergisi, Cilt 8, Sayı:22.
• BAYCAUNOVA, S. (2000), "Kazakistan Petrol Ve Gazının Türk Ve Rus Dış Politikalarındaki Yeri Ve Önemi", Avrasya Dosyası, Cilt 6, Sayı:2. BP Statistical Review of World Energy, 2019.
• BRİLL OLCOTT, M. (2006), "International Gas Trade in Central Asia: Turkmenistan, Iran, Russia and Afghanistan", Natural Gas and Geopolitics From 1970 to 2040, David G. Victor (ed.), New York: Cambridge university press.
• DARVİSHİ, F. ve NOJOUMİ, E. (2007), "Mahazen-i Moşterek-i Hidrokerbori-yi İran Der Halic-i Fars; Forsetha ve Çallişha", Jogharfya Dergisi, Cilt 5, Sayı:12/13.
• DEFAY, A. (2005), Jeopolitik, Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Dilek, K. (2011), İran’ın Orta Asya Politikaları, Ankara: Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi İnceleme-Araştırma Dizisi, No 7.
• ENER, M. ve AHMEDOV, O. (2008), "Türkiye-Azerbaycan Petrol-Doğalgaz Boru Hattı Projelerinin Ülke Ekonomileri ve Avrupa Birliği Açısından Önemi", 2. Ulusal İktisat Kongresi, 20-22 Şubat 2008/DEÜ İİBF İktisat Bölümü/İzmir-Türkiye.
• EIA (Energy Information Administration), 2015.
• EIA (Energy Information Administration), 2019.
• FİROUZABADİ, J. D. (2010), "Siyaset-i Emniyeti-yi Cumhuri-yi İslami-yi İran Der Kafkaz-i Cunubi", Faslname Jeopilitik Dergisi, Cilt 6, Sayı:1.
• GHANBARİ, S. (2012), "Negahi Ber Revend-i Teamolat-i İran ve Erag Der Behr-i Berdari Ez Menabe-i Moşterek-i Merzi", Ekteshf ve Tolid, Sayı:90.
• HASANOV, A. (2012), Jeopolitik, İstanbul: Babıali Kültür Yayıncılığı Yayınları.
• İSMAYILOV, E. ve BUDAK, T. (2014), "Bağımsızlık Sonrası Türkmenistan’ın Enerji Politikası", Bilge Strateji, Cilt 6, Sayı:11.
• KANAPİYANOVA, Z. (2017), “İran’ın Ortak Kapsamlı Eylem Plan Sonrası Enerji Politikaları Üzerine Çıkarımlar”, Ege Akademik Bakış, Cilt: 17, Sayı:4.
• KIYMAN, B. (2009), Nabocco, İzmir: İzmir Ticaret Odası Yayınları.
• KOOLAEE, E. ve GOODARZİ, M. (2016), "Tsir-i Tahavaolat-i Ermenistan ve Torkiye Ber Revabet-i İran ve Ermenistan", [Türkiye-Ermenistan Arasındaki Gelişmelerin İran-Ermenistan İlişkilerine Etkisi], Jeopoletik Dergisi, Cilt 11, Sayı:1
• MOHAMMADİ, M. (2014), “Rekabet-i Azer Ba Bedra“, Maşal Dergisi, Sayı:669.
• MONIQUET, C. and RACIMORA, W. (2013), The Ermenia-İran Relationship: Strategic İmplication for Security in The South Caucasus Region, European Strategic İntelligence and Security Center.
• MONTAHAYİ, A. (2010), "Meziyet-i İstratejik-i İran; Meyadin-i Moşterek", Eketshf ve Tolid Dergisi, Sayı:76.
• NOGAYEVA, A (2011), Orta Asya'da ABD, Rusya ve Çin: Stratejik Denge Arayışları, Ankara: USAK Yayınları.
• OMİDVAR, K. (2012), "Pars-e Conubi Esir-e Tahrim", [Güney Pars Sahası Ambargo Tutsağı], http://www.bbc.co.uk/persian/business/2012/07/120701_ka_sanctions_iran_oil_gas.shtml (E.T.15.02.2020).