TÜRKİYE'DE BÜTÇE AÇIKLARININ TEMEL MAKROEKONOMİK DEĞİŞKENLER ÜZERİNE ETKİSİ (1987-2003 VAR, ETKİ-TEPKİ ANALİZİ, VARYANS AYRIŞTIRMASI)

Yıl 2006, Cilt: 61 Sayı: 4, 59 - 82, 06.02.2015

Salih Barışık , Ferdi Kesikoğlu

Öz

In ıhis study, ıhe effects of budgeı deficits on the basic macroeconomics variables in Turkeyare examined by using vector auto regression (VAR). The model which consists of budgeı deficits, inflation, current deficiıs, employment, investmenı and economic growth is estimated for ıhe perıod of 1987: 1 - 2003:4. The results indicate a muıua! (two-way) causalily relationship between the budgeı deficits and inflation, currenı deficits, economic growıh. In addition, we carried out ıhe Granger Causa!ily Tesı in order lo find the direclion of the reIaıionship. Our sıudy reveals a ıwo-way-causality belween budget deficiı and inflaıion, current deficiı and economic growıh. One-way relaıions towards employmenı ıo budgeı deficit and ıowards growıh to inveslmenl have been esıahlished. The sıudy does noı yield a relaıionship beıween budget deficiı and invesımenıs, which is one of the variables in lhe syslem. 

Anahtar Kelimeler

Budget deficits, inflaıion, currenı deficiıs, employment, economic growıh.

TÜRKİYE'DE BÜTÇE AÇIKLARININ TEMEL MAKROEKONOMİK DEĞİŞKENLER ÜZERİNE ETKİSİ (1987-2003 VAR, ETKİ-TEPKİ ANALİZİ, VARYANS AYRIŞTIRMASI)

Öz

Bu çalışmada Türkiye'de bütçe açıklarının makroekonomik değişkenler üzerindeki etkileri, Yapısal Olmayan Vektör Otoregresyon (VAR) yöntemi kullanılarak incelenmiştir. Bütçe açıkları, enflasyon, cari açıklar, istihdam, büyüme ve yatırım değişkenlerinden oluşan model, 1987:1-2003:4 dönemi için tahmin edilmiştir. Türkiye'de bütçe açıkları ile enflasyon, cari açıklar ve büyüme arasında bir ilişki tespit edilmiştir. İlave olarak bu ilişkinin varlığını kuvvetlendirmek ve yönünü tespit amacıyla Granger Nedensellik testi yapılmıştır. Bütçe açığı ile enflasyon, cari açık ve büyüme arasında çift yönlü nedensellik ilişkisi ortaya çıkmıştır. İstihdamdan bütçe açıklarına ve büyümeden yatırıma doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir. Sistemde yer alan değişkenlerden biri olan yatırımlar ile bütçe açıkları arasında ilişki olduğuna dair bulgu elde edilmemiştir.

Anahtar Kelimeler

Bütçe açıkları, enflasyon, cari açıklar, istihdam, ekonomik büyüme

Kaynakça

• AKBOSTANCI, Elif/TUNÇ, G.ipek (2002), Turkish Twin Deficits An Error Correction Model of Trade Balance, Economic Research Center Working Papers, N.01/06 (Ankara: Middle East Technical University).
• ARORA, H./DUA, P. (1993), "Budget Deficits, Domestic Investment and Trade Deficits," Contemporary Policy /ssues, Vol. 24: 29-44.
• BACHMAN, Daniel David (1992), "Why is The Current Account Deficit So Large? Evidence from Vektor Autoregressions," Southem Economk Journal, VoL.59, NO.2: 232-240.
• BALL, Laurance/MANKiW, N.Gregory (1995), "What Do Budget Deficit Do?," (Budget Deficit and Debt: Issues and Options A symposium sponsored by the Federal Reserve Bank of Kansas Cityı, http://www.kc. frb.org/publicatlsympos/ 19951 pdf!s95manki.pdf, 20.05.2004.
• BARRO, Robert (1991), "Economic Growth in ACross Section of Countries," Quarterly Journal of Economics, Yol. 106: 407-444.
• BATAYlA, Bala/LASH, Nick (1983), "Public Sector Deficits and Inflation: The Case of Turkey," The Journal of Economics, March 3-5: 182-187.
• BERBER, Metin/ARTAN, Seyfettin (2004), "Türkiye'de Enflasyon-Ekonomik Büyüme ilişkisi: Teori, Literatür ve Uygulama," Atatürk Üniversitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt.18, Sayı.3-4: 1-17.
• BiLGili, E./BiLGiLl, F. (1998), "Bütçe Açıklarının Cari işlemler Dengesi Üzerindeki Etkileri: Teori ve Uygulama," Işletme Finans Dergisi, Cilt:13, Sayı 146: 4-16.
• BULUT, Cihan (2002), Kamu Açık/an (istanbul: Der Yayınları).
• BUITER, H. Willem (1985). "A Guide to Public Sector Debt and Deficit" Economie Policy, Vol. 1, No.l: 13-79.
• ÇEKEROL, Kamil/GÜRBÜZ, Hüseyin (2004), "Reel Döviz Kuru Değişimleri ile Sektörel Dış Ticaret Fiyatları Arasındaki Uzun Dönemli ilişki," http:/ / www. econturk.org/ turkiyeekonomisi / odtu_kamil. pdf, 24.12.2004
• ÇETINTAŞ, Hakan/BARIŞIK, Salih (2005), "Yapısal Kırılma, Birim Kök ve ikiz Açıklar Hipotezi: Türkiye'den Ampirik Bulgular," Ma/tepe Üniversitesi, /lBF Ekonomik, Toplumsal ve Siyasal Analiz Dergisi, 2005/1: 43- 57.
• DARRAT, Ali F. (2000), "Are Budget Deficits Inflationary Reconsideration of The Evidence," Applied Eeonomies, Vol. 7, NO.l0: 633-636.
• DICKEY, D.A./FULLER, W.A. (1981), "Likelihood Ratio Statistics for Autoregressive Time Series With A Unit Root," Econometrica, Vo1.49, No.4: 1057-1072.
• DORNBUSCH, Rodiger/FISCHER, Stanley (1998), Makro Ekonomi (istanbul: Mc Grow Hill-Akademi Ortak Yayını) (Çev. Salih Ak, Mahir Füsunoğlu, Erhan Yıldırım ve Refia Yıldırım)
• EMSEN, Selçuk/AKSU, Hayati/BAŞAR, Selim (2001), "Türkiye'de Bütçe Açıkları ve Enflasyon ilişkileri," Atatürk Üniversitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt.16, Sayı.3-4: 17.26.
• ENDERS,Walter (1995), Applied Econometric Time Series, (New York: lowa State University).
• GHALI, K.H. (1998), Public Investment and Private Capital Formation in a Vector Error-Correction Model of Growth," Applied Eeonomies, Vo1.30, NO.6: 837-844.
• GÜNAYDıN, ihsan (2001), "Türkiye'de Kamu Kesimi Açıkları ve Enflasyon," Iktisat, Işletme ve FinansDergisi, Sayı.181: 63-77.
• GÜNAYDıN, ihsan (2004a), "Bütçe Açıkları Enflasyonist midir? Türkiye Üzerine Bir inceleme," Dokuz Eylül Üniversitesi SBEDergisi, Cilt.6, Sayı.l: 158-182.
• GÜNAYDıN, ıhsan (2004b), "Bütçe ve Ticaret Açıkları Arasındaki ilişki: Türkiye Uygulaması," Ekonomik Yaklaşım, Cilt.15, SaYl,52-53: 143-160.
• GÜRBÜZER, Selma (1997), "Enflasyonun Vergi Gelirlerinin Reel Değeri Üzerindeki Etkisi (Tanzi Etkisi)." Hazine Dergisi, SaYl,7: 1-30.
• ISLAM, Falzul M. (1998), "Brazil's Twin Deficits: An Emprical Examination," Atlantic Economic Journal, Vo1.26, NO.2: 121-128.
• IMF, (2005), "International Financial Statistics," www.imf.org, 20.04.2005.
• KAZDAGLI, Hüseyin (1996), "Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası'nın Kuruluş Tarihçesi ve 1934- 1938 Dönemindeki Para Politikasının VAR Yöntemiyle Analizi," Hacettepe Üniversitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Fakü/tesi Dergisi, Cilt.14, SaYl,2: 35-52.
• KEARNEY, Calm/MONADJEMI, Mehdi S. (1990), "Fiscal Policyand Current Account Performance: International Evidence on The Twin Deficits," Journa/ of Macroeconomies, Vol. 12: 197-220.
• KUTLAR, Aziz/şiMŞEK, Muammer (2001), "Türkiye'de Bütçe Açıklarının Dış Ticaret Açıklarına Etkileri, Ekonometrik Bir Yaklaşım: 1984:4-2002:2," Dokuz Eylül Üniversitesi Iktisadi ve Idari Bilim/er Fakültesi Dergisi, Cilt.16: 1-13.
• MC CONEN/ CAMPELL, R. /BRUE, L. Stanley (1993), Economics (Mc-Grow Hill).
• METIN, Kıvılcım (1998), "The Relationship Between Inflation and Budget Deficit in Turkey," Journalaf Business and Economics Statisties, Vol. 16, No.4: 412-422.
• NELSON, M. A/SiNGH, R.D. (1994), "The Deficit-Growth Connection: Same Recent Evidence from Devalaping Countries," Economic Development and Cultural Change, VoL.42: 167-191.
• NEYAPTı, Bilin (2003), "Budget Deficits and Inflation: The Roles of Central Bank Independence and Financial Market Development," Contemporary Economic Policy, VoL.21, No.4: 458-475.
• ÖNDER, izzettin/KiRMANOGLU, Hülya/KARTALLI, Yeşim (1995), Kamu Açıkları ve Kamu Borçları (Ankara: Türk Harb-iş Sendikası Yayını).
• ÖNiş, Ziya/ÖZMUCUR, Süleyman (1990), "Exchange Rates, Inflation and Money Supply in Turkey," Journalaf Development Economies, Vol.32, NO.1:133-154.
• ÖZGEN, Ferhat Başkan/GÜLOGLU, Bülent (2004), "Türkiye'de iç Borçların iktisadi Etkilerinin VAR Tekniği ile Analizi," METU Studies In Development, VoU1: 93-114.
• PIERSANTI, Giovanni (2000), "Current AccQunt Dynamics and Expected Future Budget Deficits: Same International Evidenee," Journalaf International Money and Finance, Vol. 19, NO.2: 255-271.
• ŞiMŞEK, Muammer (2000), "Bütçe Açıklarının Finansmanı ve Ekonomik Etkileri," Erciyes Üniversitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı. 16: 49-73 ..
• TARI, Recep (2002), Ekonometri (Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi, Yayın No:l72).
• TeMB (2005), "Elektronik Veri Dağıtım Sistemi," www.tcmb.gov.tr. 20.05.2005.
• ÜLENGiN, Burç (1995), "Bütçe Açığı, Parasal Büyüme, Enflasyon, Döviz Kuru ve Üretim Arasındaki Nedensellik ilişkileri: Türkiye Üzerine Bir Uygulama," ODTÜ Gelişme Dergisi, Cilt.22, Sayı.l: 101-106.
• YURDAKUL, Funda (2000), "Yapısal Kırılmaların Varlığı Durumunda Geliştirilen Birim Kök Testleri," Gazi Üniversitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt.2, Sayı.2:21-34.