ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARINDA HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜ

Yıl 2006, Cilt: 61 Sayı: 3, 1 - 37, 06.02.2015

Mesut Aydın

Öz

Bu çalışmada, Anayasa Mahkemesi'nin Anayasa'nın 36. maddesinde düzenlenen "hak arama özgürlüğü" konusuna yaklaşımı incelenmiştir. Hak arama özgürlüğünün kapsamının belirlenmesinde, Anayasa Mahkemesi'nin 1961 ve 1982 Anayasası dönemlerinde verdiği kararlar göz önüne alınmıştır. Anayasa Mahkemesi'nce, "bireyin adaleti bulma, hakkı olanı elde etme ve haksızlığı giderme uğraşının uygar yöntemi" şeklinde tarif edilen hak arama özgürlüğü, hukuk devletinin başlıca ölçütlerinden, demokrasinin en çağdaş gereklerinden ve vazgeçilmez koşullarından biri olarak kararlara yansımıştır.Anayasa Mahkemesi genel olarak, hak arama özgürlüğünü geniş bir çerçeveden ele almıştır. Böylece, hak arama özgürlüğünün kullanımını sınırlayan düzenlemeler, Anayasa'ya aykırı bulunarak iptal edilmiştir. Ancak, hak arama özgürlüğünün kullanımını açıkça sınırlayan bir takım yasal düzenlemelerin, yerindelik denetimi yoluyla, Anayasa'ya uygun bulunduğu da görülmektedir. Söz konusu yaklaşım şekli, hak arama özgürlüğünün sınırlanması sonucunu doğurmuştur.

Anahtar Kelimeler

Hak arama özgürlüğü, davacı ve davalı olma, rneşru vasıta ve yollara başvuru, bağımsız mahkemelere başvuru, adil yargılanma hakkı

Kaynakça

• AKIN, ilhan (1974), Kamu Hukuku (istanbul: Fakülteler Matbaası).
• ADALET BAKANllGI, <http://www.adalet.gov.tr> (14.12.2005).
• ANAYASA MAHKEMESI, <http://www.anayasa.gov.tr> (14.12.2005).
• ÇEÇEN, Anıl (1995), Insan Hakları (Ankara: Gündoğan Yayınları, 2.B.)
• DANISMA MECLisi TUTANAK DERGiSi (1982), c. 8 (Ankara: TBMM Basımevi). i
• DONNELY, Jack (1995), Teoride ve Uygulamada Evrenselınsan Hakları (Ankara: Yetkin Yayınları, i 2. B) (Çev. Mustafa Erdoğan, Levent Korkut). i
• ERDOGAN, Mustafa (1996), Anayasal Demokrasi (Ankara: Siyasal Kitabevi). i
• GEMALMAZ, Mehmet S. (2003), Ulusalüstü Insan Hakları Hukukunun Genel Teorisine Girişi (istanbul: Beta Yayınları, 4.B.). i
• GÖLCÜKLÜ, Feyyaz A./GÖZÜBÜYÜK, Şeref. A. (2002), Avrupa Insan Hakları Sözleşmesi vei Uygulaması (Ankara: Turhan Kitabevi, 3. B.).
• GÖZÜBÜYÜK, Şeref (2001), Türkiye'nin Yönetim Yapısı (Ankara: Turhan Kitabevi, 7. B.).
• GÖZÜBÜYÜK, Şeref (2002), Yönetim Hukuku (Ankara: Turhan Kitabevi, 16. B;).
• GÖZÜBÜYÜK, Şeref (2003), Yönetsel Yargı (Ankara: Turhan Kitabevi, 17. B.).
• KABOGLU, ibrahim Ö. (1996), Dayanışma Hakları (Ankara: TODAiE).
• KABOGLU, ibrahim Ö. (1999), Özgürlükler Hukuku (istanbul: Afa Yayınları, 5. B.). i
• KABOGLU, ibrahim Ö'. (1991), •• 'Dayanışma Hakları'nın Hukuksal Değeri (Soyut Talepler mi, insan Hakları mı?),insan Hakları Yıllığı, 1991ın: 37-48.
• KÖPRÜLÜ, Bülent (1970-1971), Medeni Hukuk (istanbul: Fakülteler Matbaası).
• KURU, Baki! ARSLAN RamazanIYILMAZ, Ejder (1998), Medeni Usul Hukuku (Ankara: Yetkin Yayınları, 10. B.).
• ÖZBUDUN, Ergun (1986), Türk Anayasa Hukuku (Ankara:Yetkin Yayınları).
• ÖZDEK, Yasemin (2004), Avrupa Insan Hakları Hukuku ve Türkiye (Ankara: TODAiE).
• ÖZTAN, Bilge (1998), Medeni Hukukun Temel Kavramları (Ankara: Turhan Kitabevi).
• REID, Karen (2000), Adil Bir Yargılanmanın Güvenceleri (istanbul: Scala Yayıncılık) (Çev. Bahar Öcal Düzgören).
• REiSOGLU,Safa (2001 l, Uluslararası Boyutlarıyla Insan Hakları (istanbul: Beta Yayınları).
• RESMiGAZETE, http://rega.basbakanlik.gov.tr, (14.12.2005).
• SAGLAM, Fazıl (1982), Temel Hakların Sınırlanması ve Özü (Ankara: A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları).
• SO'lSAL., Mümtaz. (1992), 100 Soruda Anayasa'nın Anlamı (Iistanbul: Gerçek Yayınevi).
• TANÖR, Bülent i YÜZBAŞIOGLU Necmi (2001), Türk Anayasa Hukuku (istanbul: YKY Yayınları).
• TANÖR, Bülent, (1990), Türkiye'nin Insan Haklan Sorunu (istanbul: Özal Matbaası).
• YÜZBAŞIOGlU, Necmi (1996), 1982 Anayasası ve Anayasa Mahkemesi Kararlanna Göre Türkiye'de Kanun Hükmünde Kararnameler Rejimi (istanbul: Beta Yayınları).