OLASILIK KURAMININ DOĞUŞU

Yıl 2005, Cilt: 60 Sayı: 2, 171 - 193, 10.02.2015

Adil Korkmaz

Öz

Tarihsel süreç olasılık kuramının kumardan (şans oyunlarından) doğduğunu göstermektedir. Bununla birlikte, bu köken, söz konusu kuramın gelişmesi doğrultusunda bir hızlandırıcı olduğu gibi, bir engelleyici olarak da işlev görmüştür. Olasılık (probability), salt kumarla ilişkili bir kavram olarak kalsaydı, Girolamo Cardano'nun eğilim (proclivity) kavramından pek öteye gidemezdi. Tarihsel süreçteki dönüm noktası, olasılık ile bilgideki belirsizlik arasındaki ilişkinin açıklıkla anlaşıldığı andır. Blaise Pascal'ın olasılık kuramı açısından yaşamsal önemdeki bir başarısı olan bu buluş söz konusu kuramının gelişmesinin önündeki engelleri kaldırmıştır.

Anahtar Kelimeler

Olasılık, tarih, Pascal, kumar, bilgibilim

Kaynakça

• ARISTOTELES (1996), Metafizik (istanbul: Sosyal Yayınlar) (Çev.: Ahmet Arslan).
• BACON, F. (1986), Denemeler (istanbul: inkılap Kitabevi) (Çev.: Akşit Göktürk).
• BEAN, G. E. (2001), Eski Çağda Ege Bölgesi (Istanbul: Arion Yayınevi) (Çev.: Inci Delemen).
• BOYER, C. B.lMERZBACH, U. C. (1989), A History of Mathematlcs (New York: John Wiley and Sons).
• CARRIERE, J. C. (1991), Mahabharata (Istanbul: Can Yayınları) (Çev.: Nazım Aslan)
• COOKE, R. (1997), The History of Mathematics (New York: John Wiley and Sons).
• DAVID, F. N. (1955), "Dicing and Gaming (A Note on the History of Probability)," Biometrika, Vol.42:1-15.
• EVES, H. (1964), An Introduction to the History of Mathematics, (New York: Holt, Rinehart and Winston).
• GILLlES, D. (2000), Philosophical Theories of Probability (London: Routledge).
• GÖKBERK, M. (2002), Felsefe Tarihi (istanbul: Remzi Kitabevi).
• HACKING, 1.(1975), The Emergence of Probability (Cambridge: Cambridge University Press).
• HALD, A. (1990), A History of Probability and Statistics and Their Applications before 1750 (New York: John Wiley and Sons).
• HASOFER, A. M. (1967), "Random Mechanism in Talmudic Literature," Biometrika, Vol. 54: 316-321.
• HEISENBERG, W. (1968), Çağdaş Fizikte Doğa (istanbul: Çan Yayınları) (Çev.: Vedat Günyol-Orhan Duru).
• HOMEROS(2002), Ilyada (istanbul: Can Yayınları) (Çev.: Azra Erhat-A. Kadir)
• KASNER, E.I NEWMAN, J. (1997), Mathematics and the Imagination (New York: Penguin Books).
• KRANZ, W. (1984), Antik Felsefe (Istanbul: Sosyal Yayınlar) (Çev.: Suad Y. Baydur).
• MATTA (1995), ıncil (Istanbul: Yeni Yaşam Yayınları).
• MILliYET (1991), Bilim ve Teknoloji Ansiklopedisi (Istanbul: Milliyet Tesisleri).
• NEEDHAM, J. (1983), Doğunun Bilgisi, Batının Bilimi (Ankara: MAB) (Der.: A.N. Acar; H.Ü. Nalbantoğlu, A. Akçay, M. Yılmazer)b
• ORE, O. (1960), "Pascal and the Invention of Probability Theory," American Mathematical Montly, Vol. 67, No 5: 409-419.
• PLATO, J. V. (1994), Creating Modern Probability (Cambridge: Cambridge University Press).
• POPPER, K. (1998), Bilimsel Araştırmanın Mantığı (istanbul: YPY Kazım Taşkent Klasik Yapıtlar Dizisi) (Çev.: ılknur Aka-ibrahim Turan).
• PRIGENT, S./SIMONI, G. (1982), Kim Kimdir (istanbul: Baskan Yayınları) (Çev.: Mehmet Arseven).
• SAMBURSKY,S. (1956), "On the Possible and Probable in Ancient Greece," Osiris, Vol. 12:35-48.
• SENA, C. (1974), Filozoflar Ansiklopedisi (istanbul: Remzi Kitabevi).
• SHEYNIN, O. B. (1968), "A Note on the Early History of the Law of Large Numbers," Biometrika, Vol. 45: 282.
• WEBER, A. (1991), Felsefe Tarihi (Istanbul: Sosyal Yayınları) (Çev.: H. Vehbi Eralp)
• WELLS, D. (2000), Matematiğin Gizli Dünyası (Istanbul: Mavi Ada Yayınları) (Çev.: Selçuk Alsan).