DİPLOMATİK İLİŞKİLERİN 100. YILINDA TÜRKİYE İLE JAPONYA ARASINDAKİ İKİLİ TİCARETİN ANALİZİ

Yıl 2025, Sayı: 64, 5 - 37, 30.06.2025

Muhammed Fatih Aydemir

Öz

Türkiye ile Japonya arasındaki diplomatik ilişkiler, 100 yıllık bir geçmişe sahiptir. İkili ticari ilişkilerde bu süreçte gelişim göstermiştir. Bu kapsamda çalışmanın amacı, Türkiye ile Japonya arasındaki ikili ticaretin analiz edilmesidir. Çalışmada, 2017-2022 dönemi için Comtrade veritabanından elde edilen Standart Uluslararası Ticaret Sınıflaması (SITC, Rev.4) tek basamaklı 10 sektörün dış ticaret verileri kullanılmıştır. Bu veriler üzerinden Ticaret Tamamlayıcılık Endeksi (TCI), Ticaret Yoğunluk Endeksi (TII), Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlük (RCA) ve İkili Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlük (BRCA) endeksleri ile analizler yapılmıştır. Çalışma sonucunda, Türkiye ile Japonya arasındaki ticaret tamamlayıcılığının yüksek, ticaret yoğunluğunun düşük olduğu tespit edilmiştir. Türkiye’nin hammadde ve emek yoğun sektörlerde, Japonya’nın ise sermaye yoğun sektörlerde daha yüksek ticaret yoğunluğu ve rekabet avantajına sahip olduğu görülmüştür. Türkiye’nin Japonya’ya karşı ikili karşılaştırmalı üstünlüğünün bulunmadığı çalışmada, Japonya’nın kimya sektöründe ikili karşılaştırmalı üstünlüğünün olduğu tespit edilmiştir. Çalışmada ikili ticaret tamamlayıcılığının yüksek olması, farklı sektörlerde ticaret yoğunluğu ve rekabet üstünlüğü ile karşılaşılmasından dolayı iki ülke arasında yapılacak Ekonomik İşbirliği Anlaşması (EİA)’nın iki tarafa da önemli faydalar sağlaması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

İkili Ticaret , Ticari İlişkiler , Ticaret Tamamlayıcılığı , Ticaret Yoğunluğu , Türkiye ve Japonya

AN ANALYSIS OF BILATERAL TRADE BETWEEN TÜRKİYE AND JAPAN ON THE 100TH ANNIVERSARY OF DIPLOMATIC RELATIONS

Öz

The history of diplomatic relations between Türkiye and Japan spans a century. Bilateral trade relations have also developed in this process. In this context, the aim of this study is to analyze the bilateral trade between Türkiye and Japan. In the study, foreign trade data of 10 single-digit sectors of the Standard International Trade Classification (SITC, Rev.4) obtained from the Comtrade database for the period 2017-2022 were used. Trade Complementarity Index (TCI), Trade Intensity Index (TII), Revealed Comparative Advantage (RCA) and Bilateral Revealed Comparative Advantage (BRCA) indices were used to analyze these data. As a result of the study, it was found that trade complementarity between Türkiye and Japan is high and trade intensity is low. Türkiye has higher trade intensity and competitive advantage in raw material and labor intensive sectors, while Japan has higher trade intensity and competitive advantage in capital intensive sectors. In the study, Türkiye does not have a bilateral comparative advantage over Japan, while Japan has a bilateral comparative advantage in the chemicals sector. Due to the high bilateral trade complementarity, trade intensity and competitive advantage in different sectors, an Economic Partnership Agreement (EPA) between the two countries is expected to provide significant benefits to both sides.

Anahtar Kelimeler

Bilateral Trade , Trade Relations , Trade Complementarity , Trade Intensity , Türkiye and Japan

Kaynakça

• Akkemik, K. Ali. “Is Turkey turning its face away from Japan to China and Korea? Evidence from trade relations”, PERCEPTIONS: Journal of International Affairs, 21, (2016, 1), pp. 45-62.
• Akkemik, K. Ali. “Structural Shift in Türkiye-East Asia Economic Relations”, Insight Turkey, 26, (2024, 1), pp. 169-186.
• Aydemir, Muhammed Fatih. “Bilateral Trade between Türkiye and the EU: An Analysis on Trade Indicators”, Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 25, (2025, 1), pp. 44-64.
• Balassa, Bela. “Trade liberalisation and “revealed” comparative advantage 1”, The Manchester School, 33, (1965, 2), pp. 99-123.
• Balassa, Bela, and Marcus Noland. “”Revealed””Comparative Advantage in Japan and the United States”, Journal of International Economic Integration, (1989), pp. 8-22.
• Bashimov, Güçgeldi. “Rusya ile Pakistan arasındaki İkili Ticaret (2003-2021 Dönemi)”, Asya Araştırmaları Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 7, (2023, 2), ss. 195-204.
• Cankara, Pınar Özden, ve Yavuz Cankara. “Tarihsel süreçten 2000’li yıllara Türkiye’nin Japonya ile olan siyasal, ekonomik ve kültürel ilişkileri”, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6, (2021, 2), ss. 504-520.
• Chabi, Patrick, and Fatih Saygili. “The Assessment of South-South Trade Potentialities: The Case of Turkey and ECOWAS Countries”, African Journal of Economic Review, 8, (2020, 2), pp. 190-218.
• Comtrade. “Trade Data”, 2025, https://comtradeplus.un.org/, Erişim: 03.1.2025 Çelen, Aydın, and Ayşe Demirel. “Tamamlayıcılık İndeksi Çalışması: Türkiye Örneği”, International Journal of Economic & Administrative Studies, (2018, 20), ss. 101-118.
• DEİK. “Türk ve Japon iş dünyasına iş birliği çağrısı”, 2023, https://www.deik.org.tr/basin-aciklamalari- turk-ve-japon-is-dunyasina-is-birligi-cagrisi, Erişim: 12.9.2024
• Dışişleri Bakanlığı. Türkiye - Japonya siyasi ilişkileri, 2022, https://www.mfa.gov.tr/turkiye-japonya- siyasi-iliskileri.tr.mfa, Erişim: 15.9.2024
• Durmaz, Gökberk. “Japonya ve Türkiye: “Stratejik Ortaklık” Ötesi Bir Potansiyel?”, SDE Akademi, 1, (2021, 1), ss. 38-55.
• Felbermayr, Gabriel, Rahel Aichele and Erdal Yalcin, 2016, “Turkey’s EU Integration at a Crossroads, GED Study Gütersloh: Bertelsmann Stiftung”, https://www.bertelsmann-stiftung.de/ fileadmin/files/BSt/Publikationen/GrauePublikationen/NW_Turkey_s_EU_integration.pdf, Erişim: 14.5.2025
• Grančay, Martin, and Tomáš Dudáš. “Bilateral trade flows and comparative advantage: does the size matter?”, Society and Economy, 41, (2019, 4), pp. 397-413.
• Hobikoğlu, Elif Haykır. “Gümrük Birliklerinin Ekonomik Etkileri Ve Türkiye Ekonomisi: Gümrük Birliği Yansimalari”, Sosyal Bilimler Dergisi, (2007, 1), ss. 65-82.
• Ibrahim, Kabiru Hannafi, and Abdullahi Shafii Sayuti. “Nigeria’s Trade complementarity and similarity with West African sub-region”, Benue Journal of Social Sciences, 5, (2017, 1), pp. 122-138.
• Ibrahim, Kabiru Hannafi, and Paul Terhemba Iorember. “Sectoral and products wise comparative advantage in Nigeria-China bilateral trade relations”, Dutse Journal of Economics and Development Studies (DUJEDS), 6, (2018, 1).
• IMF. “World Economic Outlook, A Rocky Recovery”, 11.4.2023, https://www.imf.org/en/Publications/ WEO/Issues/2023/04/11/world-economic-outlook-april-2023, Erişim: 6.7.2024
• Ivanova, Inessa, and Olga Ledovskaya. “Turkey and Japan: partnership is gaining strength”, Восточная аналитика, 2 (2016, 2), pp. 89-99.
• İKMİB. “Kimya Sektörü Sürdürülebilirlik Eylem Planı Raporu”, 2023, https://tim.org.tr/files/ downloads/TİM%20Sürdürülebilirlik%20Bülteni%20ve%20Planları/Kimya%20Sektörü% 20Sürdürülebilirlik%20Eylem%20Planı.pdf, Erişim: 17.5.2025
• İnan, Şükrü. “Türkiye’nin komşu ve çevre ülkelerle ticareti geliştirme stratejisi: Karşılaştırmalı bir analiz”, Avrasya Etüdleri, (2022, 61), ss. 159-200.
• Japonya Büyükelçiliği. “Japonya ile Türkiye arasında diplomatik ilişkilerin tesisinin 100. Yıldönümü”, 1.4.2024, https://www.tr.emb-japan.go.jp/itpr_tr/JaponyaTurkiye100.html, Erişim: 9.11.2024
• Kojima, Kiyoshi. “The pattern of international trade among advanced countries”, Hitotsubashi Journal of Economics, 5, (1964, 1), pp. 16-36.
• Li, Shuming. “Analysis of the Competitiveness and Complementarity between China Japan and other RCEP Member Countries”, Proceedings of the 2nd International Conference on Public Management, Digital Economy and Internet Technology, 2023.
• Maryam, Javeria, Umer Jeelanie Banday, and Ashok Mittal. “Trade intensity and revealed comparative advantage: an analysis of Intra-BRICS trade”, International Journal of Emerging Markets, 13, (2018, 5), pp. 1182-1195.
• Michaely, Michael. Trade preferential agreements in Latin America: an ex-ante assessment. No. 1583. World Bank Publications, 1996.
• Morrison, Scott. “Japan and Turkey: the contours and current status of an economic partnership/ free trade agreement”, Insight Turkey, 16, (2014, 2), pp. 183-195.
• Murat, Dilek, ve Simla Güzel. “Rekabetçilik ve İnovasyon Performansı Değerlendirmesi: OECD Ülkeleri Üzerine Ampirik Bir İnceleme”, Alanya Akademik Bakış, 8, (2024, 3), ss. 909-922.
• Mustafa, Ghulam, and Aroon Sharma. “An Analysis of India’s Revealed Comparative Advantage in Merchandise Trade with Australia”, Global Economics Science, 4, (2023, 1), pp. 32-48.
• Nam, Sang-Yirl. “Complementarity in Northeast Asian Trade”, East Asian Economic Review, 4, (2000, 1), pp. 99-134.
• Phan, Thanh Hoan, and Ji Young Jeong. “An analysis of Korea-Vietnam bilateral trade relation”, Munich Personal RePEc Archive, (2012), MPRA Paper No. 48312.
• Raj, Sundar, and D. Ambrose. “A brief analysis of India-Japan bilateral trade: A trade intensity approach” International Journal of Economics, Commerce and Management, 2, (2014, 2), pp. 36-38.
• Santoso, Rokhedi Priyo. “Indonesia Manufactures: Would It be Trade Competition or Complement to China, Japan and Korea under ASEAN Plus Three?”, Economic Journal of Emerging Markets, 13, (2009, 2).
• Statista. “Share of the shipment value of the chemical industry in Japan in 2022, by product”, 2025, https://www.statista.com/statistics/1176296/japan-share-chemical-industry-shipment-value- by-product/, Erişim: 17.05.2025
• Şimşek, Nevzat, Cengizhan Canaltay, and Hayal Ayça Şimşek. “Trade Relations Between Turkey and Kazakhstan on the 25th Anniversary of Kazakhstan’s Independence”, Perceptions: Journal of International Affairs, 22, (2017a, 1), pp. 7-28.
• Şimşek, Nevzat, Hayal Ayça Şimşek, and Zhengizkhan Zhanaltay. “Analysis of bilateral trade relations between Turkey and Russia Federation”, Bilig, 83, (2017b, 83), pp. 1-26.
• Tepealtı, Fahrettin. “Türkiye-Japonya ilişkileri: Yüz yıllık Bir değerlendirme”, International Journal of Geography and Geography Education, 53, (2024), ss. 136-156.
• Ticaret Bakanlığı. “Müzakere süreci devam eden STA’lar”, 13.03.2024. https://ticaret.gov.tr/dis-iliskiler/ serbest-ticaret-anlasmalari/muzakere-sureci-devam-eden-stalar, Erişim: 07.08.2024
• Ticaret Bakanlığı. “Serbest Ticaret Anlaşmalarına İlişkin Genel Bilgi”, 28.12.2024. https://ticaret. gov.tr/dis-iliskiler/serbest-ticaret-anlasmalari/genel, Erişim: 15.05.2025
• Ticaret Bakanlığı. “Uzak Ülkeler Stratejisi”, 6.2.2025, https://ticaret.gov.tr/ihracat/uzak-ulkeler- stratejisi, Erişim: 17.5.2025
• Titus, Abodunde Temitope. “Trade Competition and Complementarity Between USA and One of Its Major Trading Partners in Africa (Nigeria): An Empirical Analysis Using Prominent International Trade Measures”, Journal of International Cooperation and Development, 6, (2023, 3), pp. 68-82.
• Topuz, Hüseyin, ve Artuğ Coşkun. “Ricardo’nun Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi: Türkiye, Kolombiya ve Güney Kore Üçlüsünün Sektörel Bazda Uygulamalı Bir Analizi”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10, (2018, 25), ss. 672-685.
• Tuncer, Tuğba, Aykut Sezgin, ve Murat Dulupçu. “Sürdürülebilir Kalkınma: Sanayi, Yenilikçilik ve Altyapı Hedefinde Türkiye’deki Gelişmeler”, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14, (2021, 1), ss. 27-46.
• Türkislamoğlu, Elif. “Türkiye ve Japonya’nın modernleşme süreçleri: Benzerlikler-farklılıklar”, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 14, (2024, Türkiye-Japonya İlişkileri 100. Yıl Özel Sayısı), ss. 180-190.
• TÜİK. “Ülkelere Göre Dış Ticaret”, 2025, https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=- Dis-Ticaret-104, Erişim: 19.1.2025.
• Ulusan, Şayan. “Arşiv Belgelerine Göre Atatürk Dönemi Türk-Japon İlişkileri (1923-1938)”, Cappadocia Journal of History and Social Sciences, 1, (2024, 9), ss. 535-556.
• Utkulu, Utku, and Hayriye İmer. “Türk tekstil ve konfeksiyon sektörünün Avrupa Birliği tekstil ve konfeksiyon sektörü karşısındaki rekabet gücünün alt sektörler düzeyinde ölçülmesi”, Rekabet Dergisi, (2009, 36), ss. 3-43.
• Vahalík, Bohdan. “Regional bilateral trade analysis of the European Union, China and ASEAN”, Procedia Economics and Finance, (2014, 12), pp. 709-717.
• Wang, Pei-Zhi, Ling-Xi Chu, and Yu-Xin Zhao. “Trade Complementarity and Competitive Analysis between China and Countries under “the Belt and Road” Initiative”, 4th Annual International Conference on Management, Economics and Social Development (ICMESD 2018), pp. 355-365.
• Watson, Matthew. “Historicising Ricardo’s comparative advantage theory, challenging the normative foundations of liberal International Political Economy”, New Political Economy, 22, (2017, 3), pp. 257-272.
• World Bank. “Trade Indicators”, 2010, https://wits.worldbank.org/wits/wits/witshelp/Content/ Utilities/e1.trade_indicators.htm, Erişim: 04.9.2024
• Yao, Shuqi. “Trade Relations Between China and The Czech Republic: An Analysis of Complementarity and Competition”, 2021 International Conference on Transformations and Innovations in Business and Education (ICTIBE 2021), pp. 135-141.
• Yüksel, Cüneyt, and Deniz Baran. “A New Milestone for Turkey’s Enhancing International Economic Partnerships: The Turkey-Japan New Generation Free Trade Agreement”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, 38, (2018, 2), pp. 547-576.
• Zhang, Jianhong, Arjen van Witteloostuijn, and J. Paul Elhorst. “China’s politics and bilateral trade linkages”, Asian Journal of Political Science, 19, (2011, 1), pp. 25-47.