Nevai ve ‘Roman’

Yıl 2013, Cilt: 43 Sayı: 1, 159 - 175, 01.06.2013

Mehmet Kahraman

Öz

Ali Şir Nevai, Türk edebiyatında ‘hamse sahibi’ olarak tanınmaktadır. Romanın özellikle postmodern açılımları, Türk edebiyatında önemli bir yer tutan mesnevi geleneğinin de yeniden değerlendirilmesini gerekli kılmaktadır. Çünkü anlatı türündeki mesneviler, tıpkı romanın ilk ortaya çıkışında olduğu gibi, halk arasında yaşamakta olan anlatıların sanatçılar tarafından yeniden yorumlanarak kaleme alınması sonucu oluşmuşlardır. İçerik bakımından da mesnevilerde, romanlardaki gibi, birçok kişi ve birbirine bağlı birçok olay ustaca anlatılmaktadır. Kendi çevriminde ‘mesnevi’ olarak adlandırılan bu eserler, dünya ölçeğinde düşünmek ve değerlendirmek durumunda olduğumuz günümüz şartlarında ‘roman’ olarak adlandırılmayı hak etmektedir. Nevai’nin Hamse’sinde yar alan mesneviler, olay örgüleri, kurguları, kişileri ve anlatım teknikleri bakımından ele alındığında daha çok postmodern roman nitelikleriyle örtüşmektedir: Olay anlatımı dışında mesnevilerin başında ve sonunda yer alana tevhid, münacat, medhiye ve dua gibi bölümler de postmodern roman yöntemlerinden kolaj tekniği ile açıklanabilecek metinlerdir. Hemen hemen her mesnevinin başında usta sanatçıların daha önce kaleme aldığı konuların kendisi tarafından da yeniden kaleme alınması gerektiği dile getirilmiş, Nevai de bunu bir görev bilerek mesnevilerini yazmıştır. Bu, post modern romanların en önemli niteliği sayılan ‘üstkurmaca’ tekniğinin bir yansıma biçimidir. Ayrıca, aynı olayların yeniden kaleme alınması şeklinde yazılması konusu da postmodern roman anlayışındaki ‘metinlerarasılık’ yöntemiyle doğrudan ilişkilidir

Anahtar Kelimeler

Nevai, mesnevi, Hamse, Seb’a-yı Seyyar, post-modern

Navâî and Novel

Öz

Ali Shir Navâî known as ‘hamse sahibi’ in Turkish literature. Postmodernist development of the novel necessitates the reconsideration of masnawi tradition which holds an important place in Turkish literature. This is because narrative style masnawi, just like novels, originated from the contemporary oral narratives of the folk that are reviewed and written by writers. The content of masnawis is also similar to the content of novels. Masnawis narrate many individual and interconnected events skilfully. These types of literary works that are renowned and translated as masnawi deserve to be categorised as novels under contemporary standards that we have to think of and evaluate on a global scale. The masnawis in Navâî’s Hamse overlaps with postmodern novel qualities in terms of plots, fiction, characters and narrative techniques. At the beginning of almost all his masnawis, he mentioned that the subjects which had already been written by skilled authors should be rewritten and he wrote his masnawis accordingly. This is a reflection of ‘metafiction’ technique, in other words, it is the most important feature of the postmodern novel. Furthermore, besides, rewriting the same events in a different way is directly connected with ‘intertextuality’ method in postmodern novel. Navâî also expresses his faithfulness and express his gratitude to the masters of these matters by remembering and even writing ‘medhiyes’ for them. Apart from contextualisation of events ‘tevhid’ which can be found at the beginning and end of masnawis, ‘munâcât’, ‘medhiye’ and prayer are also sections that can be explained in terms of ‘collage’, which is a postmodern novel method

Anahtar Kelimeler

Navâî, masnawi, Hamse, Seb’a-yı Seyyar, post-modern