Kadının Dönüşüm Mekânı: Rumeli Türküleri Örneği

Yıl 2016, Cilt: 50 Sayı: 2, 24 - 45, 01.12.2016

Selma Sol

Öz

XX. yüzyılın başından beri, özellikle kadınları konu alan ya da kadının bir problematik olarak ele alındığı çeşitli kültürel çalışmalar hız kazanmıştır. Söz konusu çalışmalarda dinî, ekonomik, sosyolojik ya da siyasi açıdan kadının toplum içindeki statüsü, dezavantajları farklı bağlamlarla değerlendirilmiştir. Bu çalışmalar arasında, kadın ve erkeği biyolojik farklılıklarından öte, kültürel bir inşa olarak ‘toplumsal cinsiyet’ açısından değerlendiren çalışmalar da oldukça dikkat çekicidir. Toplumsal cinsiyet kavramından hareketle, kadın ve erkek olmanın kültürel anlamları olarak yorumlanan ‘toplumsal cinsiyet rolleri’, çok disiplinli pek çok çalışmaya zemin hazırlamaktadır. Halk biliminin ve edebiyatının inceleme alanına giren, insana dair sözlü, yazılı, maddi, manevi bütün kültürel ürünler, şüphesiz ki sosyal bilimler dâhilindeki pek çok bilim dalıyla da yakından ilgilidir. Bu düşünceden hareketle, sosyolojik kuramlarla halk bilimini buluşturan çalışmaların, her iki disiplin araştırmacılarına da farklı bakış açıları katacağı düşünülebilir. Türklerin yaşadığı her coğrafyada, Türk halk kültürünün müştereklerini yansıtması ve konu bakımından da oldukça geniş bir alana hitap etmesi bakımından türkü metinleri, çok disiplinli çalışmalar için sağlam veri kaynaklarından biridir. Bu çalışmada, Rumeli türküleri çerçevesinde toplumsal cinsiyet rolleri açısından “kadın”ın dönüşümleri ele alınmıştır. İncelenen Rumeli türkü metinlerinde, toplumsal cinsiyet rolü olarak kadınların sırasıyla, ‘genç kız/sevgili’, ‘gelin/eş’ ve ‘anne/kaynana’ dönüşümleri yaşadığı tespit edilmiştir. Olağan hayat döngüsü içinde kadınların geçirdiği bu dönüşümlere hiç şüphesiz bir takım zorunluluklar, beklentiler ve idealler yüklendiği de ortadadır. Bu noktada, asırladır halkın beğenisini, değerlerini, kabullerini, duygusal çeşitliliğini yansıtan ‘türkü’ türünün, iddia edilen dönüşümlere dair, toplumsal kadın kimliğinin izdüşümlerini sergileyen sağlam veri kaynakları olduğunu da düşünmekteyiz

Anahtar Kelimeler

Rumeli türküleri, toplumsal cinsiyet rolleri, halk bilimi, kadın

Women’s Transformatıon Space: The Case of Rumeli Folk Songs

Öz

Since the beginning of the XX. century, various cultural studies that take woman as their subject, or deal with women as a problematic have gained impetus. In these studies, societal status of women, and their disadvantages with respect to religious, economic, sociological or political terms have been evaluated in different contexts. Among these studies, those that evaluate men and women in terms of ‘cultural gender’ as a cultural construct, aside from their biological differences, are quite remarkable. Moving from the concept of cultural gender, ‘cultural gender roles’ that are interpreted as cultural meanings of being a man and a woman, lay the foundation for many multi-disciplinary studies. All cultural products about mankind, verbal, written, physical, or spiritual, that are within the scope of folklore and literature, are no doubt closely related to many disciplines within social sciences. From this point, it can be thought that the works that bring folklore and sociological theories together, will give different perspectives to researchers of both disciplines. In every region where Turks live, texts of folklore songs, since they reflect the common threads of Turkish folklore and address a very large area in terms of the subject, are important information sources for multi-disciplinary studies. In this study, transformation of ‘woman’ in terms of societal gender role has been studied in the context of Rumeli folk songs. Within the examined Rumeli folk song texts, it has been found that women have experienced gender role transformations of ‘young girl/lover’, ‘bride/spouse’ and ‘mother/mother-in-law’ respectively. Within the ordinary cycle of life, it is clear that certain requirements, expectations and ideals have been attached to these transformations. At this point, we think that ‘folk songs’, reflecting the tastes, values, acceptances, and emotional diversity of the people for centuries, are important sources of data that display the projections of social woman identity regarding the alleged transformations

Anahtar Kelimeler

Rumeli folk songs, cultural gender roles, folklore, women