Silahdar Abdullah Paşa’nın Bosna Valiliği (1780-1785) ve Muhallefȃtı

Yıl 2018, Cilt: 53 Sayı: 1, 177 - 204, 08.05.2018

Fatma Sel Turhan

Öz

Bu
çalışma Silahdar Abdullah Paşa’nın Bosna Valisi olduğu Aralık 1780’den ölüm
tarihi olan 11 Şubat 1785’e kadar geçen süredeki idareciliğine odaklanmakta ve
karşılaştığı meseleleri, hem bölge ile ilişkiler hem de Osmanlı merkeziyle
etkileşim kapsamında irdelemektedir. Abdullah Paşa Bosna Valisi olduktan sonra
Arnavut aşiretlerinin çıkardığı huzursuzluklarla, İskenderiye Mutasarrıfı
Mahmud Paşa’dan kaynaklanan sorunlarla ve bölgeyi etkisi altına alan veba
salgınıyla uğraşmak durumunda kalmış; ayrıca Tuna Nehri üzerinde köprüler
yapılmasına destek gibi bölgesel faaliyetlerde bulunmuştur. Bosna Valisi olarak
Abdullah Paşa’nın sorumluluklarının önemli bir bölümünü de Habsburg
İmparatorluğu ile sınır bölgesi olması hasebiyle eyaletin askerî tahkimi
oluşturmuştur. Abdullah Paşa’nın sürekli takip etmek durumunda olduğu bir başka
konu da Habsburg bölgesindeki hareketlilik ve Osmanlı’ya yönelik bir saldırı
hazırlığının olup olmadığıdır. Makale başlıklar halinde bu konulara eğilmekte
ve merkez ile uzak bir eyalet olan Bosna arasında nasıl bir iletişim ve
etkileşim olduğunun izini sürmektedir. Paşa’nın 11 Şubat 1785’teki ani
ölümünden sonra valilik konağında yaşanan hırsızlık ve çalınan mallar meselesi,
İstanbul ile Bosna arasında bir dizi yazışmaya konu olmuştur. Abdullah Paşa’nın
zengin bir şahıs olduğu bilinmekle, muhallefâtının tespiti ve satılabilen
mallarının Bosna’da satılıp diğerlerinin İstanbul’a aktarılması konuları
makalenin odaklandığı diğer konulardır.

Anahtar Kelimeler

Silahdar Abdullah Paşa, Governor of Bosnia, military fornication, Inherıtance

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri BOA Ali Emiri Abdülhamid I, BOA AE.SABH.I BOA Cevdet Askeriye, BOA C.AS BOA Cevdet Dahiliye, BOA C.DH BOA Cevdet Maliye, BOA C.ML BOA Cevdet Saray, BOA C.SM BOA Hatt-ı Hümayun, BOA HAT BOA Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi, BOA TS.MA.e, BOA Bâb-ı Defteri Başmuhasebe Muhallefât Halifeliği, BOA D.BŞM.MHF
• Abdülaziz Bey. Osmanlı Âdet, Merasim ve Tabirleri, (Haz. Kazım Arısan, Duygu Arısan Günay), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2002.
• Aličić, Ahmed S. Pokret za Autonomiju Bosne od 1831 do 1832 Godine, Orijentalni Institut u Sarajevu, Saraybosna, 1996. Alkan Günay, Nilüfer. “Müsaderenin Sosyal ve Ekonomik Bir Analizi: 18.Yüzyıl Sonlarında Bursa’da Yapılan Müsadereler”, Belleten, Cilt LXXVI, Sayı 277, Aralık 2012, s. 793-816.
• Başarır, Özlem. 18.Yüzyılda Malikane Uygulaması ve Diyarbekir Voyvodalığı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2009.
• Başarır, Özlem. “Muhallefât Kayıtları Işığında XVII. Ve XVIII. Yüzyıllarda Osmanlı Taşra Görevlilerinden Diyarbekir Voyvodalarının Terekeleri”, Belleten, Cilt LXXX, Sayı 287, Nisan 2016, s. 59-84.
• Gradeva, Rossitsa. “Secession and Revolution in the Ottoman Empire at the End of the Eighteenth Century: Osman Pazvantoğlu and Rhigas Velestinlis”, Ottoman Rule and the Balkans, 1760-1850 Conflict, Transformation, Adaptation, ed. Antonis Anastasopoulos ve Elias Kolovos, University of Crete, Rethymno, 2007.
• Güven, Okan. İki Savaş Arasında Bosna Kaleleri (1669-1683), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2017.
• Heywood, Colin. “Bosnia Under Ottoman Rule, 1463-1800”, The Muslims of Bosnia-Hercegovina Their Historic Development from the Middle Ages to the Dissolution of
• Yugoslavia, ed. Mark Pinson, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts, 1994, s. 36-40.
• Jelavich, Barbara. History of the Balkans, Eighteenth and Nineteenth Centuries, Cilt I, Cambridge University Press, Cambridge, 1983.
• Kreševljaković, Hamdija. Kapetanije u Bosni i Hercegovini, Svjetlost, Saraybosna, 1980.
• Küpeli, Özer. “IV. Murad’ın Torunu Fatma Hanım Sultan’ın Muhallefatı”, Cihannüma Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi, Sayı 2, Aralık 2016, s. 163-175.
• Lopasic, Alexander. “Islamization of the Balkans with Special Reference to Bosnia”, Journal of Islamic Studies, Vol. 5, No. 2, 1994, s. 163-186.
• Özcan, Tahsin. “Muhallefat”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 30, 2005, s.406-407.
• Özçelik, Tarık. “Yeniçeri Ağası Köse Mehmet Ağa ve Muhallefatı”, History Studies, Cilt 5, Sayı 1, Ocak 2013, s. 287-310.
• Özkaya, Yücel. 18. Yüzyılda Osmanlı Toplumu, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2007.
• Sağır, Yusuf. “Vâlide Turhan Sultanın Muhallefâtı”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, Sayı 20, Bahar 2016, s. 265-328.
• Sel Turhan, Fatma (Haz.). Tarih-i Bosna Osmanlı Habsburg Savaşları 1736-1739, Novili Ömer Efendi, Küre Yayınları, İstanbul, 2016.
• Sel Turhan, Fatma. Eski Düzen Adına Osmanlı Bosna’sında İsyan (1826-1836), Küre Yayınları, İstanbul, 2013.
• Şemseddin Sâmi. Kâmûs-i Türkî, İkdam Matbaası, Dersaadet, 1317.
• Telci, Cahit. “Muhassılın Serveti: Aydın Muhassılı Abdülbaki Paşa’nın 25 Temmuz 1697 (6 Muharrem 1109) Tarihli Muhallefatı”, Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt XXVI, Sayı 2, Aralık 2011, s. 551-576.
• Telci, Cahit. “Osmanlı Devletinde 18. Yüzyılda Muhallefat ve Müsâdere Süreci”, Tarih İncelemeleri Dergisi,” Cilt XXII, Sayı 2, Aralık 2007, 145-166.
• Telci, Cahit. “Turgutlu Voyvodası Seyfi-Zade Es-Seyyid Halil Ağa’nın 1791 Senesinde Müsadere Edilen Muhallefatı”, Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt XXII, Sayı 1, Temmuz 2007, s. 173-216.
• Telci, Cahit. “Canik Muhassılı Vezir Elhac Ali Paşa’nın 1779 Tarihli Muhallefât Defterleri”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, Sayı IV, İzmir 2000, s. 159-182.