Dede Korkut Anlatısı

Yıl 2018, Cilt: 53 Sayı: 1, 145 - 176, 08.05.2018

Mehmet Kahraman

Öz

Türk
anlatı tarihinde karşımıza çıkan tam ve en eski metin, Dede Korkut anlatısıdır. Ondan daha eski bazı destan parçaları da yok
değildir. Ama onlar tam bir anlatı metni özelliği göstermezler. Dede Korkut metinlerinde geçen kişiler,
olayların birçoğunda ortak olarak yer alırlar. Olaylar birbirini bütünler
nitelikte olmasa bile, yaklaşık aynı kişiler etrafında geçtiği için metinlerin
tamamına tek bir anlatı gözüyle de bakılabilir. Onların, metnin birçok yerinde
Dede Korkut tarafından oluşturulduğu ifade edilmektedir. Dede Korkut aynı
zamanda olay kişisi olarak da karşımıza çıkar. Ama özellikle her olay bitiminde
elindeki ‘şadılık’ adlı çalgısıyla çıkıp gelir ve hemen oracıkta kendisinin bazen
‘Oğuznâme’ bazen de ‘boy’ diye adlandırdığı anlatıyı ortaya koyarak ‘icra’
eder. Olaylar daha çok ‘Oğuz’ Türklerinin günlük hayatlarını anlatmaktadır. Çevre
mekân olarak Doğu Anadolu’nun bazı yerleri anılmakta ise de asıl mekânın,
Oğuzlar Anadolu’ya gelmeden önce göçebe olarak yaşadıkları yerler olduğu
düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut, Oğuzlar, boy, Bayındır Han

Kaynakça

• Bayat, Fuzuli. “Epik Zaman ve Mekân Problemi (Dede Korkut Boyları Esasında)”, Dede Qorqud, Azerbaycan Milli İlimler Akademiyası Dede Qorqud Adına ‘Folklor’ İlmi-Medeni Merkezi Yayım, Bakı, 2001/1.
• Boratav, Pertev Naili. “Bey Böyrek Hikâyesine Ait Metinler”, Folklor ve Edebiyat 2, Adam Yayınları, İstanbul 1983.
• Boratav, Pertev Naili. “Dede Korkut Hikâyeleri Hakkında”, Folklor ve Edebiyat 2, Adam Yayınları, İstanbul 1983, s. 88-210.
• Boratav, Pertev Naili. “Dede Korkut Hikâyelerindeki Tarihi Olaylar ve Kitabın Telif Tarihi”, Türkiyat Mecmuası, C. 13, S. 1, 1958, s. 31-62; Folklor ve Edebiyat 2, Adam Yayıncılık, Ankara 1983, s. 109-140.
• Boratav, Pertev Naili. Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği, Ankara 1946, s. 37.
• Cem Dilçin, “Düzmek”, “Koşmak” ve “Düzüp koşmak” maddeleri, Yeni Tarama Sözlüğü, TDK
• Dürder, Baha. Yazın Terimleri Sözlüğü, ‘bozlak’ maddesi.
• Ercılasun, Ahmet Bican. “Dede Korkut Mirası”, http://www.yusufiye.net/modules.php?name=News&file=article&sid=21. Erişim: 06.10.2015)
• Ergin, Muharrem. Dede Korkut Kitabı I, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1989.
• Gökyay, Orhan Şaik. Dede Korkut, Arkadaş Basımevi, İstanbul, 1939.
• Gökyay, Orhan Şaik. Dedem Korkut Kitabı, İstanbul 1973.
• Mehmet Kahraman, “Dede Korkut Metinlerinin Adı Olarak ‘Boy’ Kavramı”, VIII. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, 15 17 Ekim 2015.
• Kahraman, Mehmet. “Nevai ve Roman”, Avrasya Etüdleri dergisi, S. 43, s. 159-175.
• Kahraman, Mehmet. Leyla ve Mecnun Romanı, 2. Baskı, Akçağ yayınları, Ankara, 2011. Moran, Berna. Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış, İletişim Yayınları, İstanbul 1996, 2. Cilt.
• Samimi, Tacir, “Dede Tanrıyar’ın Boyları, Boyların toplanması ve Söyleyiciler, Hakkında”, Dede Qorqud, Azerbaycan Milli İlimler Akademiyası Dede Qorqud Adına ‘Folklor’ İlmi-Medeni Merkezi Yayım, Bakı, 2001/1, s. 128-136.
• Tarama Sözlüğü, TDK, Ankara,
• Tezcan, Semih ve Hendrik Boeschoten. Dede Korkut Oğuznameleri, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2001.
• Tezcan, Semih. “Dede Korkut Kitabında Boy Boylamak, Soy Soylamak”, Ömer Âsım Aksoy Armağanı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1983.
• Yıldırım, Dursun. “Kitab-ı Dedem Korkut Metinleri Hangi Yaratıcılık Ortamından Geliyor?”, Türkbilig 2002/3, s. 130-171.