Feridun Ahmed Bey'in Nuzhet-i Esrar'ında Budin Beylerbeyi Sokollu Mustafa Paşa

Yıl 2019, Cilt: 56 Sayı: 2, 203 - 2019, 09.12.2019

Fatih Bayram

Öz

Budin’de Osmanlı idaresi 1541’de başlamış ve 1686 yılına kadar devam etmişti. Budin’in ilk beylerbeyi aslen Macar olan Uzun Süleyman Paşa’dır. Son Budin beylerbeyi ise Abdurrahman Abdi Paşa (ö. 1686)’dır. Süleyman Paşa ile Abdi Paşa arasında yetmiş üç kişi daha Budin beylerbeyliği yaptı. Bunlar arasında, hem en uzun süre görev yapması açısından ve hem de muazzam inşâ faaliyeti açısından Sokollu Mustafa Paşa (ö. 1578) önemli bir yer tutmaktadır. Sadrazam Sokollu Mehmed Paşa (1564-1579)’nın amcasının oğlu olan Mustafa Paşa, 1566 ile 1578 yılları arasında Budin beylerbeyliği görevinde bulundu. Sadrazam’ın himayesinde olan diğer bir kişi ise Sigetvar Seferi (1566) sırasında Sokollu Mehmed Paşa’nın sır kâtipliğini yapan Feridun Ahmed Bey (ö. 1583)’dir. Feridun Bey’in Nüzhet-i Esrârü’l-Ahyâr der-Ahbâr-ı Sefer-i Sigetvar adlı eseri, Muhteşem Süleyman (hük. 1520-1566)’ın son seferini anlatan bir tarih eseridir. Bununla birlikte, bu eser II. Selim (hük. 1566-1574)’in saltanatının ilk iki yılındaki olaylar hakkında önemli bilgiler içermektedir. Feridun Bey, asıl gâyesi Sokollu Mehmed Paşa’nın ismini yüceltmek olan Nüzhet-i Esrâr’ı 1 Ocak 1569 tarihinde tamamlamıştı. Nüzhet’te yer alan bölümlerden birisi de, Budin beylerbeyi olarak Sokollu Mustafa Paşa’nın Habsburg İmparatoru II. Maximilian (hük. 1564-1576) ile yazışmalarını içermektedir. Feridun Bey’e göre, Mustafa Paşa bundan önceki ve sonraki Budin beylerbeyleri içinde en iyi olanıdır. Nüzhet’te Sokollu Mustafa Paşa’nın ismi de esrarengiz bir şekilde yüceltilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Budin, Feridun Ahmed Bey, Sokollu Mustafa Paşa, Macaristan

Kaynakça

• Ágoston, Gábor. “Defending and Administering The Frontier: The Case of Ottoman Hungary”, The Ottoman World, ed. Christine Woodhead, Oxon: Routledge, 2012, pp.220-236. Altaylı, Yasemin. “Budin Beylerbeyi Arslan Paşa (1565-1566)”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), 19 (2006), s.33-51. Altaylı, Yasemin. “Macarca Mektuplarıyla Budin Beylerbeyi Sokollu Mustafa Paşa (1566-1578)”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 49, 2 (2009), s.157-171. Arslantürk, H. Ahmet. “Nişancı Ferîdûn Ahmed Paşa’nın Vakfiyesi ve Vakıfları”, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, c.2, Sayı: 3 (Ocak 2012), s.91-108. Arşiv Belgelerine Göre Osmanlı’dan Günümüze Türk-Macar İlişkileri, Török-Magyar Kapcsolatok az Oszmán Birodalomtól Napjainkig A Levéltári Dokumentumok Tükrében, haz. Numan Yekeler, Ahmet Özkılınç, Abdullah Sivridağ, Yılmaz Karaca, Ali Coşkun, Vahdettin Atik, Ersin Kırca, Kemal Gurulkan, Simon Éva Szepesiné, Anikó Schmidt, İstanbul: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 2016. Bayram, Fatih. “Nazlı Budin’in Üç Âşığı: Süleyman Han, Evliya Çelebi ve Halil İnalcık”, Türk Edebiyatı, Sayı: 525 (Temmuz 2017), s.55-58. Bilge, Sadık Müfit. Osmanlı’nın Macaristanı, İstanbul: Kitabevi, 2010. Emecen, Feridun M. İmparatorluk Çağının Osmanlı Sultanları II: II. Selim’den Sultan İbrahim’e (1566-1648), Ankara: İSAM Yayınları, 2016. Emecen, Feridun M. Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluş ve Yükseliş Tarihi (1300-1600), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2018. Erdoğan, Meryem Kaçan. “Budin Beylerbeyi Sokollu Mustafa Paşa’nın Macaristan’daki Hayratı”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi 35 (2016), s.67-116. Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî, Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, 6. Kitap, haz. Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2011. Feridun Bey, Nüzhet-i Esrârü’l-Ahyâr der Ahbâr-ı Sefer-i Sigetvar, Sultan Süleyman’ın Son Seferi, haz. H. Ahmet Aslantürk, Günhan Börekçi, redaksiyon: Abdülkadir Özcan, İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi, 2012. Gök, Taner. “On Altıncı Asırda Bir Şehir Övgüsü: Budin”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, yıl: 15, Sayı: 23 (2017), s.119-131. Gökbilgin, M. Tayyib. “Kara Üveys Paşa’nın Budin Beylerbeyliği”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, Sayı: 3-4 (Eylül 1950, Mart 1951), s.17-34. Gökbilgin, M. Tayyib. “Türk İdaresinde Budin”, Atatürk Konferansları, c.V, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1975, s.163-178. İnalcık, Halil. Devlet-i ‛Aliyye, Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-I, Klasik Dönem (1302-1606): Siyasal, Kurumsal ve Ekonomik Gelişim, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2010. Káldy-Nagy, Gy. “Budin Beylerbeyi Mustafa Paşa (1566-1578)”, Belleten, c.LIV, Sayı: 210 (Ağustos 1990), s.649-663. Klaniczay, Gábor. “Sacred Sites in Medieval Buda”, Medieval Buda in Context, ed. Balázs Nagy, Martyn Rady, Katalin Szende, András Vadas, Leiden: Brill, 2016, pp.229-254. FATIH BAYRAM YIL: 25 / SAYI: 56 / 219 Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmanî (Osmanlı Ünlüleri), c.4, haz. Nuri Akbayar, Seyit Ali Kahraman, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1996. Özcan, Abdülkadir. “Feridun Ahmed Bey (ö. 991/1583)”, TDV İslam Ansiklopedisi, c.12 (1995), s.396-397. Özgüven, Burcu. Osmanlı Macaristanı’nda Kentler, Kaleler (İstanbul: Ege Yayınları, 2001), s.94. Pazan, İbrahim. “Nahifî’nin Cevâhirü’l-Menâkıb’ı (Gencîne-i Ahlâk)”, doktora tezi, Marmara Üniversitesi, 2013. Peçevî İbrahim Efendi, Tarîh-i Peçevî, c.2, önsöz ve indeks: Fahri Ç. Derin, Vahit Çabuk, İstanbul: Enderun Kitabevi, 1980. Rabb, Péter. “ “We are all servants here! Mimar Sinan – architect of the Ottoman Empire”, Periodica Polytechnica, Architecture, 44 /1 (2013), pp.17-37. Radway, Robyn Dora. “Vernacular Diplomacy in Central Europe: Statesmen and Soldiers between the Habsburg and Ottoman Empires, 1543-1593”, doktora tezi, Princeton University, 2017. Raj, Ferenc. “A History of the Jews in Hungary during Ottoman Domination: 1526-1686”, doktora tezi, Brandeis University, 2004. Rapp, Adrienn. “Building and Builder: Constructions under Sokollu Mustafa Pasha’s reign in Medieval Buda”, çev. Zoltán Törócsik, The Art of the Islamic World and the Artistic Relationships between Poland and Islamic Countries, ed. Beata Biedrońska-Slota, Magdalena Ginter-Frolow, Jerzy Malinowski, Krakow: “Manggha” Museum of Japanese Art and Technology & Polish Institute of World Art Studies, 2011, pp.75-83. Selânikî Mustafa Efendi, Tarih-i Selânikî (971-1003/1563-1595) I, haz. Mehmet İpşirli, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1999. Somel, Selçuk Akşin. Historical Dictionary of the Ottoman Empire, second edition, Lanham, Toronto, Plymouth: The Scarecrow Press, 2012. Szende, Katalin. “Integration through Language: The Multilingual Character of Late Medieval Hungarian Towns”, Segregation, Integration, Assimilation: Religious and Ethnic Groups in Medieval Towns of Central and Eastern Europe, ed. Derek Keene, Balázs Nagy and Katalin Szende (Farnham: Ashgate, 2009), pp.205-233. Szende, Katalin. “Scapegoats or Competitors? The Expulsion of Jews from Hungarian Towns on the aftermath of the Battle of Mohács (1526)”, Expulsion and Diaspora Formation: Religious and Ethnic Identities in Flux from Antiquity to the Seventeenth Century”, ed. John Tolan, Turnhout: Brepols, 2015, pp.51-83. Whaley, Joachim. Germany and the Holy Roman Empire, volume I: Maximilian I to the Peace of Westphalia, 1493-1648, Oxford University Press, 2013. Yanık, Birgül. Çağdaş Türk Ozanı Barış Manço, Ankara: Akçağ Yayınları, 2002. Yılmaz, Mehmet Emin; Günel, Gökçe. “Sâhibü’l-Hayrât Makbûl (Sokollu) Mustafa Paşa”, OTAM, 38 (Güz 2015), s.219-252. Yurdaydın Hüseyin G. , “Sigetvarnameler”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c.1, Sayı: 2-3 (1952), s.124-136.