RUS TELGRAFLARINA GÖRE KAFKAS HALKLARININ 1877/78 OSMANLI-RUS SAVAŞI ESNASINDAKİ İSYAN HAREKETLERİ

Yıl 2022, Sayı: 61, 139 - 157, 20.12.2022

Yıldırım Okatan

Öz

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı her yönüyle Türk tarihinde çok önemli bir yere sahiptir. Bu önemi tüm ilim çevrelerince kabul görmektedir. Bu öneme binaen 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı ile ilgili olarak günümüze değin onlarca kitap, tez ve makale yazılmış ayrıca çok sayıda sempozyum ve kongre düzenlenmiştir. Bu araştırma şimdiye kadar yapılan çalışmalar dan farklı olarak, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı esnasında Rusya idaresinde bulunan Kafkas Halklarının isyan hareketlerini Rus telgraf belgeleri üzerinden tanımlamaya çalışmaktadır. Çalışmanın ana kaynağını oluşturan 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı esnasında Çarlık Rusya’sı Kafkas Cephesi Genel Komutanı ve aynı zamanda Çar II. Aleksandr’ın kardeşi olan Grandük Mihail Nikolayeviç tarafından Çar’a gönderilen telgraflar, Rus Genel Kurmayı tarafından “Rus-Türk Savaşı Hakkında Belgeler, 1877-1878 Yılları Kafkasya ve Küçük Asya Sahasında. Başkumandan İmparatora Telgraflar. Kafkasya Yüksek Başkanlığı’nın Telgraf Görüşmeleri. Poti Sahil Birliklerinin Kurulması ve Silahlandırılması Hakkında Raporlar ve Notlar.” adıyla 1903 tarihinde St. Peterburg’da yayınlanmış olup kaynak eser özelliği taşımaktadır. Makalede 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşında Kafkas halklarının Rusya idaresine karşı nasıl isyan ettiği ve Rus idaresinin bu isyanlara karşı ne tür önlemler aldığı gözler önüne serilmektedir.

Anahtar Kelimeler

93 Harbi, Kafkas Halkları, İsyan, Rusya, Telgraf

Kaynakça

• Sbornik Materialov, Russko-Turetskoy Voyn 1877-1878, Kavkazko-Malo Asiyatckom Teatr, İzdanie Voenno-İstoriçeskoy Kommisiy Glacnavo Ştaba, C. Peterburg, 1903.
• Albom Kartin v Pamyat 25 Letiya Russko-Tureckoj Vojny 1877-1878 1902, Moskva.
• ALLEN W.E.D. Paul Muradoff; (1953), Caucasian Battlefields, Cambridge University Press.
• ARFAOUİ Salma; (2009), Osmanlı – Rus Savaşı (1877-1878) Ve Avrupa Devletlerinin Tutumu, Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türk Tarihi Anabilim Dalı, Yayımlan mamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• ARMAOĞLU Fahir; (1997), 19. Yüzyıl Siyasi Tarih (1789-1960), TTK Basımevi, Ankara.
• BAYKAL Bekir Sıtkı; (1948), “Şark Buhranı ve Sabah Gazetesi”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, C. VI, s. 4, ( Eylül-Ekim).
• BAYKAL Bekir Sıtkı; (2003), “93 Harbi Öncesinde Osmanlı Devleti ile Büyük Devletler Arasındaki İlişkiler”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi-Dün/Bugün/Yarın, (Ocak-Haziran).
• ERİNÇ Emine Tülin; (2015), Osmanlı Müelliflerine Göre 93 Harbinin Kaybedilme Sebepleri, Harp Akademileri, Stratejik Araştırmalar Enstitüsü, Strateji ve Stratejik Araştırmalar Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• İNALCIK Halil; (1948), “Osmanlı-Rus Rekabetinin Menşei”, Belleten, XII/46 Nisan, TTK Bası mevi, Ankara.
• KARAL Enver Ziya; (1988), Osmanlı Tarihi, Birinci Baskı, TTK Basımevi, C. VIII, Ankara.
• KURAT Akdes Nimet; (2011), Türkiye ve Rusya XVIII. Yüzyıl Sonundan Kurtuluş Savaşına Kadar Türk-Rus İlişkileri, TTK Basımevi, Ankara.
• OKATAN Yıldırım; (2019), Rus Telgraf Belgelerine Göre 93 Harbi Kafkas Cephesi, Gümüşhane Üniversitesi SBE Tarih Anabilim dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gümüşhane.
• ÖZCAN Besim; (1995) 1877–1878 Harbi’ne Kadar Osmanlı-Rus Münasebet leri, Fen-Edebiyat Fakültesi, Edebiyat Bilimleri Araştırma Dergisi, s. 22, Erzurum.
• ÖZKAYA Yücel; (2003), “1877–1878 Osmanlı-Rus Savaşı Öncesi ve Sırasında Kafkaslar’ın ve Kaf kas Halkının Durumu, Kafkasya’nın Tarihî Coğrafyası ve Stratejik Önemi” Sekizinci Askeri Tarih Semineri Bildirileri I, XIX. ve XX. Yüzyıllarda Türkiye Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• ŞAHİN Turhan; (1988), Öncesiyle Sonrasıyla 93 Harbi, Birinci Baskı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Eserleri Dizisi, Ankara.
• ŞİROKORAD A.B; (2013), Rusların Gözünden 240 Yıl Kıran Kırana Osmanlı-Rus Savaşları, Kırım- Balkanlar 93-Harbi ve Sarıkamış, (Redeksiyon: Nergize Turaeva), İkinci Baskı, Selenge Yayınları, İstanbul. Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi; (1983), C. 4, Anadolu Yayıncılık, İstanbul.
• UÇAROL Rıfat; (2006), Siyasi Tarih 1789-2001, Der Yayınları, İstanbul.
• UZUNÇARŞILI İsmail Hakkı; (2011), Osmanlı Tarihi, Altıncı Baskı, C. 4, TTK Basımevi, Ankara.
• YAPICI Hakkı; (2011), 1877-1878 Osmanlı Rus Savaşında Kafkas Cephesi, Atatürk Üniversitesi, S.B.E Tarih Anabilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum.