TÜRK-İSLAM DÜNYASI’NIN ÖZGÜN “DÜŞÜNCE” VE BiLGi ÜRETMEDEKİ “YÖNTEM” BİRLİĞİNİN SAĞLANMASINDA ”TEVHİDİ DÜŞÜNCE BİLGİ YÖNTEMİ”Nİ ANLAMAK

Yıl 2022, Sayı: 61, 201 - 244, 20.12.2022

Osman Şimşek

Öz

Türk -İslam Medeniyetinin muhtevasında bulunan toplumların kendi aralarında kendi dünya görüşlerine göre “düşünce geliştirme ve bilgi üretme birliğinin sağlanabilmesi için öncelikle bilgi üretme “yöntem”lerinin var olup olmadı ğını bilmeleri gerekmektedir. Bunun üzerinden de Türk-İslam medeniyetinin özgün düşünce yöntemi üzerinden her türlü ilim dalına yönelik düşünce ve bilgi üretme yönteminin geliştirilmesinin gerekliliğine geçilmektedir. Bunun nasıl olabileceği de yine bu çalışmada özgün bir çerçevede ortaya konulmaktadır. Ardından da üzerinden tüm ilim dallarında(özelliklede sosyal ilim dallarında) pozitivist düşünce yöntemine dayalı bilgi üretme anlayışından öncelikle çıkılmasının gerekliliğine yönelim eğilimi ve davranışını geliştirilmesi gelmelidir. O halde Türk-İslam medeniyetinin her alana yönelik düşünce ve bilgiyi inşa edebilecek özgün düşünce yönteminin adı nedir? Türk-İslam medeniyetinin her alana yönelik olarak ve tüm zamanlara hitap edebilen şekilde düşünce ve bilgi üretmeye yönelik bir özgün “Düşünce Yöntemi” bulunmaktadır. Özgün olarak kavramsallaştırdığımız bu yöntemin adı da; “Tevhidi Düşünce Yöntem“ anlayışıdır. “Tevhidi Düşünce Yöntem“ anlayışı vasıtasıyla Türk-İslam medeniyeti, milli kültür anlayışına dayalı “ içtimai bir yapı kurulumu” ve milli toplum inşasını sağlayabilmek için; düşünce(felsefe), din, içtimaiyat(sosyoloji), iktisat( üretim, tasarruf, vb), siyaset, eğitim, nefsiyat (psikoloji), hukuk, dil, tarih ve tarih felsefesi, ahlak, edebiyat, çalışma...vb, alanlarında ortak düşünce ve bilgi üretme yöntemini geliştirme gereği bulunmaktadır. İşte bunu sağlayabilmek içinde “Tevhidi Düşünce Yöntem“ anlayışı, tek bir ictimai birliğin sağlanmasına yönelmeyi sağlamada en öncü ilmi unsurdur. Böylece Türk-İslam dünyasını oluşturan milletler/ cemiyetler topluluğunda; öncü, kurucu, ortak içtimai(sosyolojik) birliği, ancak bu “Tevhidi Düşünce Yöntem” anlayışı üzerinden bilgi üretilerek sağlanabilmesi ile mümkün gözükmektedir. Buna göre de Türk-İslam Medeniyeti cemiyetler topluluğunun düşünce ve bilgi inşasında bir “yöntem birliğinin sağlanması” esas olduğundan, bu imkânı ilmi başlangıç olarak sunan unsur ise “Tevhidi Düşünce Yöntem” anlayışıdır. Bu birlikçi “yöntem” anlayışı; “iş” de, “fikir” de, “düşünce” de “çalışma” da, “yaşama” da, “tüketme” de, “üretme” de, “eğitme” de, tarihi anlamda, dili geliştirmede vb. tüm birliktelikleri meydana getirilebilmeyi sağlayabilecek ana özün, “ortak düşünce yöntemi”nden hareketle oluşmasını meydana çıkarabilmektedir. Buna göre “Tevhidi Düşünce Yöntem” anlayışı sadece birkaç parça da değil, tüm içtimai düzende(sistemde/ Türk-İslam Medeniyeti devletler/milletler/ülkeler topluluğunda/ Cemiyetler Topluluğunda) yer alan unsurlardaki birliğin sağlanmasını inşa edici en etkin amil konumundadır. Türk-İslam medeniyetinin devletler/ milletler/ ülkeler topluluğunun içtimai(sosyolojik) birliğini sağlamada en önemli oluşturucu unsur olan “Tevhidi Düşünce Yöntemi,” özellikle 19. Yüzyıl sürecinden itibaren unutulmuş veya unutturulmuştur. Bunun yerine Türk-İslam Medeniyeti Cemiyetler Topluluğunda(devletler/milletler/ülkeler topluluğunda), “düşünce” ve “bilgi üretme yöntemi” olarak Batı medeniyetinin pagan(salt akılcı) pozitivist düşünce yöntemi ya da hermonotik düşünce yöntemi kullandırılmıştır. Böylece benimsetilen “düşünce yöntemi” üzerinden Türk-İslam medeniyetinin “düşünce geliştirme” ve “bilgi üretmede”, bilim yapıyor görünümü ile derin bir bağımlılığın içine sokulmuş olduğu söylenebilir. Bu çalışmada, Türk-İslam dünyasının ilmi bir yönteme dayalı olarak, kendi medeniyet öz değerlerine göre; ortak “düşünce”nin geliştirilmesini, ortak bilgi inşasını, araştırma yapılmasını sağlayabilen bir yönteme sahip olunduğu ortaya konulmaktadır. Türk –İslam medeniyetinin “yöntem”li olarak her alanda ortak düşünce ve bilgi üretmesini sağlayan unsurun adı; ” Tevhidi Düşünce Yöntem” anlayışı olup, bu çalışmada bunun varlığı, ilmi olarak ortaya konulmaktadır. Ayrıca bu “yöntem” anlayışı, yaklaşık iki yüz yıl sonra özüne uygun olarak yeniden, özgün bir kavramsallaştırmamız vasıtasıyla, dünya gündemine ilmi olarak ortaya konulmuş olmaktadır. Bu “yöntem”in ayrıca pozitivist ve hermonotik düşünce yöntemlerinden farklı olarak, 7. -19. Yüzyıl Türk-İslam Medeniyetinin dünyadaki siyasal liderliğini sağlayan bilgi “yöntem”idir. Yine bu “yöntem” kıyamete kadar da her alanda(ilmi, dünya görüşü geliştirme, gündelik hayatın içine yönelik..vb) geçerli olan bir düzen inşasına da sahip olduğu belirtilebilir. O halde unutulan ya da unutturulan bu bilgi “yöntemi”ni, günümüzün içinde bulunduğu yapısal özellikleri de dikkate alarak, özüne uygun yeni yorum halinde tekrar ele alınıp yeni inşa ve ihyaya yönelinmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ortak Düşünce Yöntemi, Tevhidi Düşünce, Tevhidi Düşünce Yöntemi, Türk-İslam Medeniyeti Cemiyetler Topluluğu

Kaynakça

• Arslan, Ahmet, Sunuş, Farabi Hakkında,Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2.Baskı,2017,İstanbul.
• Bilgiseven, Amiran Kurtkan; İlm-i Ledün(Genel Teoloji),2.Baskı, Filiz Kitapevi, 2003, İstanbul.
• Bilgiseven, Amiran Kurtkan; Sosyal İlimler Metodolojisi, Filiz Kitapevi, 1994,İstanbul.
• Bostan, Kübra; Pozitivist ve Tevhidi Düşünce Bilgi Yöntemleri Bağlamında“Çalışma-Eğitim-Ahlak” Etkileşiminin Yeni Dönem Türkiye Eğitim Zihniyetindeki Özgün Arayışı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2019, Ankara.
• Çetinkaya, Bayram Ali; Divan-ı Hikmet sohbetleri-15,Divan-ı Hikmet Sohbetleri, Edi:Z.Güngör, Ahmet Yesevi Üniversitesi Araştırma Dizisi:46, 2018,Ankara.
• Ertek, M.Yusuf; İnsan Kaynakları Yönetimi Felsefesinde İnsan: Birey – Fert Farklılaşması, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enistitüsü,Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta, 2021.
• El-Gazzali, Dalaletten Hidayete, El Munkızu Mineddalal, Çev: A.Suphi Furat, Şamil Yayınevi, Yayın No:9, 1978,İstanbul.
• Farabi, İdeal Devlet, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2. Baskı,2017,İstanbul.
• Göze, Ayferi; Siyasal Düşünceler ve Yönetimler, 10.Baskı, Beta Yayınları, 2005,İstanbul.
• Özakpınar, Yılmaz; “İnsan Düşüncesinin Boyutları”,Ötüken Yayınları, İstanbul, 2002.
• Sarıkavak, Kazım; Farabi’nin İlimler Sınıflaması, Tevhidi Düşünce Işığında İlim Dallarının Yeni den İnşası Şurası, Derleyen; Mustafa Alişarlı -Osman Şimşek, İlmar Yayınları:4, 2018a, Ankara.
• Sarıkavak, Kazım; Farabi’de Devlet Felsefesi, “İctimaiyat Felsefesi(Toplum Felsefesi), Derleyen(E di):Osman Şimşek, İctimai Düzenin (Sistemin) Kuruluşunda Tevhidi Düşünce ve Toplum Felsefesi, İlmar Yayınları, Yayın No: 3, 2018b, Ankara.
• Şeker, M. Fatih; Cumhuriyet İdeolojisinin Nakşibendilik Tasavvuru Şerif Mardin Örneği, Dergâh Yayınları,2007; İstanbul.
• Şimşek, Osman; 21. Yüzyıl Türk Milliyetçiliğinin Metodolojisindeki Yeni Yol Ayırımı, Toplumsal Hareketler, Edi:Gülcan Işık,Nobel Yayınları,2011, Ankara.
• Şimşek, Osman; Yeni Ahlak Toplumu İnşası, 2013a, Gazi Kitapevi, Ankara.
• Şimşek, Osman, Türk Girişimciliğinin Sosyolojisi, Otorite Yayınları,2013b,Ankara.
• Şimşek, Osman; Medeniyet ve Sistem Edici Vasfıyla Tevhidi Düşünce, İlmi ve Metedolojik Araştırmalar Derneği İlmar Yayınları, Yayın No:1, 2016, Ankara.
• Şimşek, Osman; Tevhidi Düşüncenin Düzen Kurucu “İctimaiyat Felsefesi(Toplum Felsefesi),Derleyen(Edi):Osman Şimşek, İctimai Düzenin (Sistemin) Kuruluşunda Tevhidi Düşünce ve Toplum Felsefesi, İlmar Yayınları, Yayın No: 3, 2018a, Ankara.
• Şimşek, Osman; Tevhit Kavramının”İctimai Sosyal/Sistem”İnşa Eden Yönü İtibariyle İçtimai Düzen Kurucu “Anlam” Boyutu, 1.Uluslararası İslam Dünyasında Tevhidi Düşünce Şurası, Kur’an-Sünnet Temelinde Tevhidi Düşüncenin İçtimai Dünyaya Yön Verişi, Der(Edi.): Halil Çiçek-Osman Şimşek, İlmar yayınları:2,2018b,Ankara.
• Şimşek, Osman; Tevhidi Düşünce İlim Geleneğine Karşın Modern Bilim Geleneğinin Sosyal(İctimai) Düşünce Sistemine Etkileri, Türkiye’de Bilgi Üretimi ve Bilim Politikaları, Atatürk Araştırma Merkezi,2018c, Ankara.
• Şimşek, Osman; Tevhidi Düşüncenin “İlmi Araştırma Yapma”da Bütüncül Yöntem Anlayışı, Tevhidi Düşünce Işığında İlim Dallarının Yeniden İnşası Şurası, Derleyen; Mustafa Alişarlı Osman Şimşek, İlmar Yayınları:4, 2018d,Ankara.
• Şimşek, Osman; “Tevhidi Düşünce” İlmi Yöntem Anlayışına Göre “ Medeniyet – Eğitim- Tasav vuf” İlişkisinin İctimai Düzen( Sistem) Kurucu Vasfı, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum / Education And Society In The 21st Century Cilt / Volume 8, Sayı, Issue 23, Summer / Yaz 2019a,Ankara.
• Şimşek, Osman; 7-19. Yüzyıl Sürecinde Tevhidi Düşünce’ye Göre Bilgi İnşa Etmedeki Öncü Türk Bilgeleri 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum / Education And Society In The 21st Century Cilt / Volume 8, Sayı / Issue 22, Spring / Bahar 20,2019b,Ankara.
• Şimşek, Osman; Giriş, Mukayeseli Medeniyetler Analizi, Tevhidi Düşünce Temelli Konuşmalar-1, Ankara, İLMAR(İlmi ve Metodolojik Araştırmalar Derneği) Yayınları, Yayın No: 6, s:8-54. 2020a,Ankara. Şimşek, Osman; “Çalışma -Toplum Felsefesi İlişkisinin” Tevhidi, Pozitivist ve Hermonotik Düşünce Yöntemlerine Göre Mukayeseli İncelenmesi Derleyen(Edi):Osman Şimşek, Tevhidi Düşünce ve Toplum Felsefesi, Genişletilmiş 2. Baskı Nobel Yayınları, Yayın No: 3174, 2020b, Ankara.
• Şimşek, Osman;”Düşünce-Yöntemi-Kültür Değişmesi”İlişkisinin Modern Türkiye’de Pozitivist Düşünceyi Etkinleştirmesinin Sosyolojisi, Ankara, Bilig (Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi/Journal of Social Scientes of the Turkic World),Yaz, Sayı:94, 2020c,Ankara.
• Şimşek, Osman;Modern Toplum Sosyolojisinin Pozitivist ”Kültür” Kuramlarına Karşın Türk-İs lam Medeniyetindeki“Tevhidi Kültür” Kavramı, Çalışma Hayatı Araştırmaları 2021, Hiperyayın,2021a,İstanbul.
• Şimşek, Osman; “Tevhidi Düşünce Bilgi İnşa Etme Yöntemi”nin Türk-İslam Medeniyetinde Ortak Düşünce Yöntemi” Oluşturma İmkânı Üzerine, Tevhidi Düşünce Temelli Konuşmalar-3, İLMAR(İlmi ve Metodolojik Araştırmalar Derneği) Yayınları, Yayın No: 8, 2021b, Ankara.
• Şimşek, Osman; Tevhidi Düşünce Bilgi İnşa Etme Yönteminin “Çalışma Ahlakı” Anlayışına Yöne lik Özgün Yaklaşımı, Mehmet Akif Ersoy’un Aziz Hatırasına Emek ve İş Ahlakı Şurası, Edi; M.Enes Kala,, Türkiye Yazarlar Birliği Yayınları, No: 105, Nisan 2022,Ankara.
• Tezel, Yahya Sezai; Cumhuriyet Dönemi İktisat Tarihi(1923-1950), 3. Baskı, Türkiye Araştırmaları, 1994, İstanbul.
• Topçu, Nurettin, İslam ve İnsan, Mevlana Ve Tasavvuf, İstanbul: Dergah Yayınları No: 173, 3. Baskı, Yayına Hazırlayan: E.Ezverdi, İ.Kara, 2002, İstanbul.
• Turan, Ramazan; Filibeli Ahmet Hilmi’ye Göre Yöntem Sorunu, Balkanlarda İslam, Balkanlarda İslam Dini ve Kültürel Hayat C:3. – Edirne, Ensar Neşriyat, 2020c.,İstanbul.
• Ülken, Hilmi Ziya, İslam Düşüncesi, Türk Düşünce Tarihi Araştırmalarına Giriş.3.Baskı, Ülken Yayınları, İstanbul, 2000.
• Yavuz, Fikri; Batı Düşüncesini Etkileyen İslam Düşünürleri, Tevhidi Düşünce Temelli Konuş malar-2, Ankara, İLMAR(İlmi ve Metodolojik Araştırmalar Derneği) Yayınları, Yayın No: 6.,2020a, Ankara.
• Yavuz, Fikri; İslam Düşüncesinin Tevhit anlayışı ve Pozitivizm Eleştirisi, Tevhidi Düşünce Temelli Konuşmalar- 1,Ankara, İLMAR(İlmi ve Metodolojik Araştırmalar Derneği) Yayınları, Yayın No:6,2020b, Ankara.
• Yüksel, Yasin; Tevhidi Düşünce ve Pozitivist Düşünce Yöntem farklılıklarının Osmanlı İdeal Dönemi İle Modern Türkiye Üzerinden Eğitim-Çalışma İlişkisinin Mukayeseli Analizi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2020,Ankara. http://www.ozgunsosyaldusunce.com/pentagon-sosyal-bilimlere-yapıyor,Nafeez Mosaddeq Ahmed, Çev:Nizamettin Karabenk 07.08.2021, 12:47). http://www.rusen.org/sibirya-turkleri/Hülya Aslan, 07.08.2021, 12.21), Koç, İ.Ceyhan, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/26040 Koç, 2010, 21.06.2021, İzmir İktisat Kongresi’nin Türk Ekonomisinin Oluşumuna Etkiler http://tdkterim.gov.tr, 8.10.2021, 14.39)