HAREZM’DE MÜZİK BİLİMİNİN İLK FİDAKARLARI

Yıl 2024, , 1 - 9, 23.09.2024

Botir Matyakubov

https://doi.org/10.5281/zenodo.13829487

Öz

Bu çalışmada ilk Harezm ceditlerinden Molla Bekchan Rahman oğlu ve Muhammed Yusuf Divanzâde faaliyetleri ela alınmaktadır. Molla Bekcan, 1887 yılında Hive’de, aydın insanlar ailesinde doğdu. Küçük yaşlardan itibaren ilim ve eğitim alanında olgunlaşmış, mektep ve medreselerde öğrenim görmüştür. Babası oğlunu, İstanbul’da eğitim almaya gönderir. 1913-1918’de Molla Bekcan dini ve laik(dünyevi) alan dersleri görmüştür. Molla Bekcan’ın Türkiye’de olması, onu İsmail Gaspıralı liderliğindeki “Türkçülük” fikriyle tanıştırdı ve sonucunda Hive’ye dönerek “Yosh Hivaliklar” (Genç Hiveliler) arasına katıldı ve Cedid hareketlerini yaymaya başladı. Müzikolog, ünlü müzisyen, öğretmen, Muhammed Yusuf Divanzâde, 1891 yılında müzisyen ve hattat Muhammed Yakup Harrat’ın ailesinde doğdu. İlk eğitimini köyde bulunan okulunda, orta eğitimini ise Hive’deki medresede aldı. Gazellerinde başarılı olması ve babasından hat sanatını öğrenmesi nedeniyle, Muhammed Rahim Han Sanî sarayına davet edildi. M. Harratov babasından enstrüman çalmayı ve hat sanatını öğreniyor. Diğer taraftan da dedesi Kurban Harrat’tan oyma sanatı ve kereste ile ilgili meslekleri de kazanır. Müzik sahasını öğrenmek için, ciddi bir çaba harcar ve “Harezm Çizgileri”ne dayanan yedi Harezm makamını eksiksiz bir şekilde icra becerisini edinir.

Anahtar Kelimeler

Cedit, harrat, çang

Kaynakça

• Bilolov, G. (1966). Kultura i posveşeniye Horezmskoy narodnoy respubliki. Fan nashriyoti (In Russian)
• Karimov, N. (2006). Kurbon Beregin qismati. Gafur Gulom nomidagi nashriyot. (In Uzbek)
• Matyakubov, B. (1998). Horazm musiqiy tarihchasi. Gafur Gulom nomidagi nashriyot. (In Uzbek)
• Matyakubov, B. (2014). Horazm musiqiy tarihchasi. Gafur Gulom nomidagi nashriyot. (In Uzbek)
• Olimboyeva, K., & Ahmedov, M. (1959). Oʻzbekiston xalq sozandalari. Oʻzbekiston davlat badiiy adabiyot nashriyoti. (In Uzbek)
• Otamurodovа, A., & Abdurahimov, O. (2012). Maoniy Arsasi. Tafakkur Kanoti nashriyoti. (In Uzbek)
• Otamurodovа, A., & Abdurahimov, O. (2013). Sitamgar Garduni Dun. Tafakkur Kanoti nashriyoti. (In Uzbek)
• Rahmon oʻgʻli, M., & Devonzoda, M. (1925). Horazm musiqiy tarihchasi. Samarkand nashriyoti. (In Uzbek)
• Tarroh-Hodim, B. (Düzenleyen: A. Otamurodova, & O. Abdurahimov,) (2011). Xorazm shoir va nozondalari. Tafakkur Kanoti nashriyoti. (In Uzbek)
• Togan, Z. (1996). Xotiralar. Kitob nashriyoti. (In Uzbek)
• Yusupov, P. (1999). Yosh Xivaliklar tarixi. Xorazm nashriyoti. (In Uzbek)
• Yusupov, Y. (1967). Xorazm shoirlari. Gafur Gulom nomidagi nashriyot. (In Uzbek