KLASİK DÖNEM OSMANLI KAYNAKLARINDA DEVLET SORUNLARI VE ÇÖZÜM YOLLARI. DEFTERDAR SARI MEHMET PAŞA’NIN “NESAYİH’ÜL VÜZERA VE’L-ÜMERA /DEVLET ADAMINA ÖĞÜTLER” KİTABININ İÇERİK ÇÖZÜMLEMESİ

Yıl 2010, Cilt: 1 Sayı: 1, 23 - 42, 01.12.2010

Fikret Birdişli

Öz

Siyasal örgütlenmenin en üst modeli olan devlet aynı zamanda tüm toplumsal ilişkilerin düzenlendiği gelişmiş bir formasyondur. Bu nedenle sosyo-ekonomik ve politik alanda karşılaşılan sorunların belirtileri ilk olarak devlet idaresinde kendisini gösterdiği gibi bu tür sorunların çözümü için dikkatler de ilk olarak devletin kurumsal ve işlevsel yapısına yöneltilmiştir. Bu bağlamda örgütlenme ve yönetim bakımından tarihte en çok dikkat çeken devletlerden biri olan Osmanlı İmparatorluğu’nda da zamanla ortaya çıkan idari ve iktisadi sorunların kaynağı yine devletin işleyişinde aranmış, toplumsal gönenç ve kalkınmanın yolunun öncelikle devletin ıslah edilmesinden geçtiği düşünülmüştür. Bu kapsamda zamanın önde gelen devlet adamı ve düşünürleri tarafından yapılan öneriler ve eleştirileri içeren çalışmalar, Osmanlı tarihinde “Siyasetname” adıyla anılmaktadır. Bu çalışmalar tarihsel bir belge olmanın ötesinde güncel sorunların kaynaklarını saptamada teşhis kolaylığı sağlayacak poligenetik nitelikler taşıdığı için günümüzde de büyük önem taşımaktadır. Bu makalede Osmanlı siyasetnameleri içinde yer almasına karşın üzerinde çok az çalışma yapılmış olan Defterdar Sarı Mehmet Paşa’nın “Nesayih’ül Vüzera Ve’l-Ümera” adlı eseri devlette reform çabaları bağlamında analiz edilmektedir. Çalışmada tarihsel ve betimsel yöntemler kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Devlet, reform, siyasetname, ıslahat

Kaynakça

• DAVUTOĞLU, Ahmet,(2004), Küresel Bunalım, İstanbul: Küre Yayınları
• DİVİTÇİOĞLU, Sencer,(2003), Asya Üretim Tarzı ve Osmanlı Toplumu, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• EROĞUL, Cem, (1999), Devlet Nedir? Ankara: İmge Kitapevi
• KAFADAR, Cemal,(2002), “Osmanlı Siyasal Düşüncesinin Kaynakları Üzerine Gözlemler”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, İstanbul: İletişim yayınları, ss.23-28.
• KÖSEOĞLU, Nevzat,(1997), Eski Türkler’de, İslam’da ve Osmanlı’da Devlet, İstanbul Ötüken Yayınları.
• ORTAYLI, İlber, (2005), İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• ORTAYLI, İlber,(2002), Osmanlı’da 18’nci Yüzyıl Fikir Dünyasına Dair Notlar” , Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, İstanbul: İletişim yayınları, ss. 37-41.
• ORTAYLI, İlber,(2004), Osmanlı İmparatorluğu’nda İktisadi ve Sosyal Değişim, Ankara:Turhan Kitapevi.
• RONAN, Colin A. (2005), Bilim Tarihi, Ankara: TÜBİTAK Yayınları.
• SÜREYYA, Mehmet,(1996), Sicil-i Osmanî, c4. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları
• UĞURAL, H.Ragıp,(1969), Devlet Adamlarına Öğütler, Ankara: Tarih Kurumu Vakfı.
• UYSAL, Ahmet (2006), Edirne Tarihi-Osmanlı Döneminde Edirne, http://www.edirnevdb.gov.tr/kultur/pdf/osmanli_donemi_edirne.pdf, (Erişim tarihi: 12.08.2010).
• YAYMAN, Hüseyin, (2008),Türkiye’nin İdari Reform Tarihi, Ankara: Turhan Kitapevi.