ÖZEL MÜLKİYETİN DÖNÜŞÜMÜ VE GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELER

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 3, 1420 - 1449, 31.12.2024

Yahya Ayyıldız

https://doi.org/10.54688/ayd.1470178

Öz

Mülkiyet, insan toplumlarına ait bir kurum olarak tarih boyunca bütün toplumlarda görülmüştür. Özel mülkiyet, eşya üzerindeki mutlak bir hak olarak özellikle modern toplumların en önemli kurumlarının başında gelmektedir. Ağırlıkla ABD’de gelişen hukukun ekonomik analizi yaklaşımı, özel mülkiyeti etkinlik veya maksimizasyon perspektifiyle eleştirmiş ve bunun yerine kısmi ortak mülkiyet sistemini önermiştir. Bu sistemde herhangi bir mülk, sahibi tarafından kullanılmak yerine onu en etkin şekilde değerlendirecek olana kiralanacaktır. Türkiye’de 2024 yılında yayınlanan işlenmeyen tarım arazilerinin kiralanmasına ilişkin yönetmelik, bu anlayışın bir sonucudur. Bu incelemenin öncelikli amacı, binlerce yıllık özel mülkiyet kurumunda köklü bir kırılmayı ifade eden bu dönüşümü anlamaktır. Bunun için özel mülkiyetin tarihî gelişiminin yanı sıra varlığını açıklamaya yönelik çeşitli teori ve hipotezler analiz edilmiştir. İkinci amacının özel mülkiyetteki dönüşümün, Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeler açısından ne tür sonuçlar doğurabileceğini sorgulamaktır. Bu analiz sürecinde kurumsalcı ve tarihsel-karşılaştırmalı yöntem izlenmiş ve Wallerstein’ın dünya-sistemi yaklaşımından faydalanılmıştır. Makalenin temel hipotezi, küresel rekabete açık kısmi ortak mülkiyet sisteminde, gelişmekte olan ülkelerin kendi mülkleri üzerindeki kontrolü kaybedecek olmalarıdır. Mülkiyetin kaybı, özgürlüğün kaybını da beraberinde getirecek ve yeni bağımlılık biçimleri ortaya çıkaracaktır. İncelemenin sonucunda söz konusu tehdit karşısında gelişmekte olan ülkeler açısından uygulanabilir bir çözüm yolunun şimdiye kadar ortaya konulamadığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Özel mülkiyet, Fayda maksimizasyonu, Gelişmekte olan ülkeler, Locke, Posner

TRANSFORMATION OF PRIVATE PROPERTY AND DEVELOPING COUNTRIES

Öz

Property, as an institution belonging to human societies, has been seen in all societies throughout history. Private property, as an absolute right over goods, is one of the most important institutions of modern societies. The approach of economic analysis of law, which developed predominantly in the USA, criticised private property from an efficiency or maximisation perspective and proposed a system of partial common ownership instead. In this system, any property will be leased to the one who will utilise it in the most efficient way instead of being used by its owner. The regulation on the leasing of uncultivated agricultural land published in Turkey in 2024 is a result of this approach. The primary purpose of this study is to understand this transformation, which represents a fundamental break in the millennia-old institution of private property. For this purpose, the historical development of private property as well as various theories and hypotheses to explain its existence are analysed. The second aim is to question what kind of consequences the transformation in private property may have for developing countries such as Turkey. In the process of this analysis, the institutionalist and historical-comparative method is followed and Wallerstein's world-system approach is utilised. The main hypothesis of the paper is that in a system of partial common ownership open to global competition, developing countries will lose control over their property. The loss of property will bring with it the loss of freedom and new forms of dependency will emerge. As a result of the analysis, it has been observed that a viable solution for developing countries in the face of this threat has not been put forward so far.

Anahtar Kelimeler

Private Property, Utility Maximization, Developing countries, Locke, Posner

Kaynakça

• Acemoğlu, D. & Robinson, J.A. (2012). Why nations fail. Profile Books.
• Arısal, M. (2023). Rayında ilerlemeyen modernleşme. Kitabevi.
• Aristoteles. (1975). Politika. (Çev. M. Tunçay). Remzi Kitabevi.
• Birdal, M. (2007). Locke’s theory of property and ıts Marxist critique: a comparison between Locke and Marx on property rights and individual liberties. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 57 (1), 39-61.
• Buchanan, J. M. (2000). The limits of liberty: between anarchy and leviathan. Liberty Fund.
• Clark, G. (2013). Fukaralığa veda. (Çev. E. Demircioğlu,). Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Coase, R. H. (1960). The problem of social cost. The Journal of Law & Economics, 3, 1-44.
• Deniz, H. (2014). Teori ve uygulamada özel mülkiyet hakları ve iktisadi büyüme arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi SBE, İstanbul.
• Dülger, M. (2020). Hukuka ekonomik yaklaşımın toplumsal dayanakları. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi SBE, İstanbul.
• Ellerman, D. (2014). On a fallacy in the Kaldor-Hicks efficiency-equity analysis. Constitutional Political Economy, 25 (2), 125-136.
• Frank, A. Gr. (1966). The Development of underdevelopment. Monthly Review, 4-17.
• Goody, J. (1980). Slavery in time and space. In J. L. Watson (Ed.), Asian and African systems of slavery, (pp. 16- 42). University of California Press.
• Gorz, A. (2007). İktisadi aklın eleştirisi. (Çev. I. Ergüden). Ayrıntı Yayınları.
• Gözler, K. (2018). Hukukun temel kavramları. Ekin Kitabevi Yayınları.
• Hacak, H. (2005). İslâm hukuk düşüncesinde özel mülkiyet anlayışı. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 29, 99-120.
• Hagemann, H. (2019). German, American and French influences on List’s ideas of economic development. In H. Hagemann (Ed.), The Economic Thought of Friedrich List, (pp. 58-73). Routledge.
• Hegel, G. W. F. (2006). Tarih felsefesi. (Çev. A. Yardımlı). İdea Yayınevi.
• Hobbes, T. (2007). Leviathan. (Çev. S. Lim). Yapı Kredi Yayınları.
• Hoppe, H. H. (2004). The ethics and economics of private property. In E. Colombatto (Ed.), The Elgar companion to the economics of property rights, (pp. 48-63). Edward Elgar Publishing.
• Hume, D. (2014). İnsan doğası üzerine bir inceleme. (Çev. E. Baylan). Bilgesu Yayıncılık.
• Hunt, E. K. & Lautzenheiser, M. (2016). İktisadi düşünce tarihi. (Çev. V. U. Aslan). Phoenix Yayınevi.
• Kar, B. B. (2023). Özel mülkiyetin yasal teorisi. Liberal Düşünce Dergisi, 111, 39-62.
• Karatani, K. (2014). The Structure of world history: from modes of production to modes of exchange. Duke University Press.
• Kramer, S. N. (2002). Sümerler tarihleri, kültürleri ve karakterleri. (Çev. Ö. Buze). Kabalcı Yayınları.
• Locke, J. (2012). Yönetim üzerine ikinci inceleme. (Çev. F. Bakırcı). Ebabil Yayıncılık.
• Mann, M. (2012). İktidarın tarihi, C. 1. (Çev. Kolektif). Phoenix Yayınevi.
• Marx, K. (2011). Kapital, C. 1. (Çev. N. Satlıgan ve M. Selik). Yordam Kitap.
• Marx, K. & Engels, F. (1976). Komünist manifesto. (Çev. S. Arslan). Bilim ve Sosyalizm Yayınları.
• Morgenthau, H. J. (1970). Uluslararası politika. (Çev. B. Oran ve Ü. Oskay). Türk Siyasi İlimler Derneği Yayınları.
• North, D. C. (2010). Kurumlar, kurumsal değişim ve ekonomik performans. (Çev. G. Ç. Güven). Sabancı Üniversitesi.
• North D. C. & Thomas, R. P. (1973). The rise of the western world: A new economic history. England: Cambridge University Press.
• Nye, J. S. (1990). Soft power. Foreign Policy, 80, 153-171.
• Parisi, F. (2004). The Origins and evolution of property rights systems. In E. Colombatto (Ed.), The Elgar companion to the economics of property rights, (pp. 64-84). Edward Elgar Publishing Ltd.
• Persky, J. (1995). The Ethology of homo economicus. Journal of Economic Perspectives, 9 (2), 221-231.
• Platon. (2010). Devlet. (Çev. S. Eyüboğlu - M. A. Cimcoz). İş Bankası Kültür Yayınları.
• Posner, E. A. & Weyl, E. G. (2018). Radical markets: uprooting capitalism and democracy for a just society. Princeton University Press.
• Posner, R. A. (1979). Utilitarianism, economics, and legal theory. The Journal of Legal Studies, 8 (1), 103-140.
• Posner, R. A. (1981). The economics of justice. Cambridge: Harvard University Press.
• Posner, R. (1986). Economic analysis of law. Philadelphia: Wolters Kluwer.
• Proudhon, P. J. (2010). Mülkiyet nedir. (Çev. D. Çetinkasap). İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ricardo, D. (2015). Siyasal iktisadın ve vergilendirmenin ilkeleri. (Çev. B. Zeren). İş Bankası Kültür Yayınları.
• Rousseau, J. J. (2013). İnsanlar arasındaki eşitsizliğin kaynağı. (Çev. R.N. İleri). Say Yayınları.
• Savaş, V. F. (1999). İktisadın tarihi. Siyasal Kitabevi.
• Tilly, C. (2001). Zor, sermaye ve Avrupa devletlerinin oluşumu. (Çev. K. Emiroğlu). İmge Kitabevi.
• Toprak, Z. (1995). Milli iktisat-milli burjuvazi. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Türk Dil Kurumu. (1988). Türkçe sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Veblen, T. B. (2017). Seçilmiş makaleler. Ankara: Heretik Yayıncılık.
• Wallerstein, I. (2011). Dünya-Sistemleri analizi. (Çev. N. Ersoy & E. Abadoğlu). Bgst Yayınları.
• Wallerstein, I. (2012). Modern dünya-sistemi. C. 1, (Çev. L. Boyacı). Yarın Yayıncılık.
• Wallerstein, I. (2006). Tarihsel kapitalizm. (Çev. N. Alpay). Metis Yayınları.
• Weber, M. (2012). Sosyal bilimlerin metodolojisi. (Çev. V. S. Öğütle). Küre Yayınları.