Can Atalay Judgement and “Beyond”

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 25, 129 - 182, 20.10.2024

M. Gözde Atasayan

Öz

A significant “rule of law crisis” has been experienced during the process in which the decisions (2) and (3) of the Constitutional Court regarding Şerafettin Can Atalay were not implemented by the Supreme Court of Appeals. In the aforementioned decisions of the Constitutional Court, the issues of the “principle of legality”, which is one of the most important elements of the rule of law, and the “implementation of the Constitutional Court’s individual application decisions” have been intensely debated. In this study, firstly, the interpretation made by the Constitutional Court in its Şerafettin Can Atalay (2) decision concerning Article 14 of the constitution, which is one of the exceptions to legislative immunity, within the framework of the “principle of legality” will be addressed. Then, the issues encountered regarding the effectiveness and
implementation of individual application decisions, especially as exhibited in the decisions of the 3rd Chamber of the Supreme Court of Appeals concerning “non-compliance with the Constitutional Court's decision” and within the context of the Şerafettin Can Atalay (2) and Şerafettin Can Atalay (3) decisions of the Constitutional Court, will be discussed. Finally, possible solution proposals will be discussed, and evaluations regarding these will be provided.

Anahtar Kelimeler

Constitutional Court, Individual Application, Rule of Law, Principle of Legality, Execution of Court Judgments

Can Atalay Kararı ve “Ötesi”

Öz

Anayasa Mahkemesinin Şerafettin Can Atalay (2) ve (3) kararlarının Yargıtay tarafından uygulanmaması sürecinde büyük bir “hukuk devleti krizi” yaşanmıştır. Anayasa Mahkemesinin söz konusu kararlarında özellikle de hukuk devletinin en önemli unsurlarından olan “kanunilik ilkesi” ile “Anayasa Mahkemesinin bireysel başvuru kararlarının yerine getirilmesi” konuları yoğun bir biçimde tartışma konusu olmuştur. Bu çalışmada öncelikle Anayasa Mahkemesinin Şerafettin Can Atalay (2) kararında ön plana çıkan, yasama dokunulmazlığının istisnalarından biri olarak Anayasa’nın 14.maddesine ilişkin “kanunilik ilkesi” çerçevesinde yapmış olduğu yoruma değinilecektir. Ardından Yargıtay 3.Ceza Dairesinin “Anayasa Mahkemesinin kararına uymama” yönündeki kararlarında sergilendiği ve Anayasa Mahkemesinin Şerafettin Can Atalay (2) ve Şerafettin Can Atalay (3) kararları bağlamında ele aldığı özellikle de bireysel başvuru kararlarının etkililiği ve uygulanmasına dair karşılaşılan sorunlara değinilecek, olası çözüm önerileri tartışılacak ve bunlara ilişkin değerlendirmelerde bulunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Anayasa Mahkemesi, Bireysel Başvuru, Hu kuk Devleti, Kanunilik İlkesi, Mahkeme Kararlarının İcrası

Kaynakça

• Akçil, Yılmaz. “Bireysel Başvuru Kararlarının Sübjektif ve Objektif Etkisinin İdari Yargı Yönünden İncelenmesi”, Anayasa Yargısı, 39 (1), Ankara, 2022.
• Aliefendioğlu, Yılmaz. “2001 Anayasa Değişikliklerinin Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlandırılmasında Getirdiği Yeni Boyut”, Anayasa Yargısı Dergisi, S: 19, 2002.
• Aslan, Volkan. “Anayasa Krizinin Tomografisi – II”, Perspektif, 04.02.2024, https://www.perspektif.online/anayasa-krizinin-tomografisi/ , E.T. 25.05.2024.
• Aslan, Volkan. “Anayasa Krizinin Tomografisi”, Perspektif, 11.06.2023, https://www.perspektif.online/anayasa-krizinin-tomografisi/ , E.T. 25.05.2024.
• Atasayan, M. Gözde. “Anayasa Mahkemesinin Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Şekil Bakımından Denetimine İlişkin Güncel Kararları Üzerine Bir Değerlendirme”, Anayasa Hukuku Dergisi, S:4, 2024, s.363-394.
• Atasayan, M. Gözde. “Yorum: Anayasa Mahkemesi’nin Anayasa Şikayeti Kararlarının Usuli Açıdan Değerlendirmesi”, Anayasa Hukuku Dergisi, C: 3 S: 5, 2014.
• Atasayan, M. Gözde. Sosyal Hakların Yargısallaştırılması, Aristo Yay., İstanbul, 2023.
• Boyar, Oya. “Hakkın ve Yetkinin Kötüye Kullanılması Yasağı”, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Kapsamında Bir İnceleme, (Ed. Sibel İnceoğlu), Beta Yay., İstanbul, 2013.
• Çağlar, Selda. “Anayasanın 14.maddesinin Norm Alanı ve Yasama Dokunulmazlığının Bir İstisnası Olarak Uygulanabilirliği”, Anayasa Hukuku Dergisi, C:11, S:22, 2022.
• Demirkıran, Eyüp Kaan. Karşılaştırmalı Hukukta ve Türk Hukukunda Yasama Bağışıklıkları, Yetkin Yayınları, Ankara, 2023.
• Demirkol, Selami. “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne Giden Yolun Daraltılmasında, Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Yönteminin İçselleştirilmesi”, Anayasa Yargısı Dergisi, C. 33, Anayasa Mahkemesi Yay., Ankara, 2016.
• Duygun, Mert. “’Tutuklu Milletvekillikleri Sorununda’ Son Perde ve Bireysel Başvuru Hakkının Geleceği: ‘Can Atalay’ Vakası”, Hukuk Defterleri, S:40, 2024.
• Duymaz, Erkan. “Özgürlük ve Güvenlik Hakkı İhlalleri Serisinde Yeni Perde: AİHM’nin Kavala/Türkiye Kararı Üzerine Kısa Bir Değerlendirme”, Anayasa Hukuku Dergisi, C:8, S:16, 2019.
• Giakoumopoulos, Christos. “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarının İnfazı ve Anayasa Mahkemelerinin Rolü”, Anayasa Yargısı Dergisi, C: 33, Anayasa Mahkemesi Yay., Ankara, 2016.
• Gözler, Kemal. “Anayasanın 14’üncü Maddesindeki Durumlarda Yasama Dokunulmazlığı İşler Mi? (Yargıtayın Ömer Faruk Gergerlioğlu Kararını Değerlendirebilmek İçin Bir Ön Bilgi)”, https://www.anayasa.gen.tr/gergerlioglu.htm , E.T. 16.05.2024.
• Gözler, Kemal. “İstanbul 14. Ağır Ceza Mahkemesi Anayasa Mahkemesine Karşı”, https://www.anayasa.gen.tr/berberoglu-2.htm E.T. 12.05.2024.
• Gözler, Kemal. Türk Anayasa Hukuku Dersleri, Ekin Yay., Bursa, 2023.
• Göztepe, Ece. “Alman Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Türk Anayasa Mahkemesi’nin Bireysel Başvuru Kararlarının Değerlendirilmesi”, Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru, Kamu Hukukçuları Platformu, Ankara, 30-31 Mayıs 2015, http://www.kamuhukukculari.org/upload/dosyalar/Ece_GyoZTEPE222.pdf , E.T.12.05.2024.
• Göztepe, Ece. “Bireysel Başvuru Kararlarının Bağlayıcılığı ve İcrası Sorunu ile Kurumsallaşma İhtiyacı”, Anayasa Yargısı Dergisi, C: 33, Anayasa Mahkemesi Yay., Ankara, 2016.
• Gülfidan, Osman Serkan. Yasama Dokunulmazlığı: Müessesinin Amacı Karşısında 1982 Anayasasının Yasama Dokunulmazlığının Kapsamı ve Sınırları, 12 Levha Yay, İstanbul, 2011.
• Güveyi, Nazmiye. Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuruda Kabul Edilebilirlik Aşaması, 12 Levha Yay., İstanbul, 2015.
• İnceoğlu, Sibel. “Hak ve Özgürlükleri Sınırlama ve Güvence Rejimi”, İnsan Hakları ve Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa/ Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Kapsamında Bir İnceleme, (Ed. Sibel İnceoğlu), Beta Yay., İstanbul, 2013.
• İnceoğlu, Sibel. “Milletvekili Av. Can Atalay’ın dokunulmazlığı üzerine”, Bianet, 14.07.2023, https://bianet.org/yazi/milletvekili-av-canatalay-in-dokunulmazligi-uzerine-281508 , E.T. 06.05.2024.
• Kaboğlu, İbrahim Özden. “Anayasal ve siyasal açıdan Gezi”, Politik Yol, 01.05.2022, https://www.politikyol.com/anayasal-ve-siyasalacidan-gezi , E.T. 05.05.2024.
• Kaboğlu, İbrahim Özden. Anayasa Yargısı/Avrupa Modeli ve Türkiye, Platon Hukuk Yay., İstanbul, 2024.
• Kaboğlu, İbrahim Özden. “Rejim (2017 kurgusu) ve sistem (uygulaması)”, 24.08.2023, Bir Gün, https://www.birgun.net/makale/rejim2017-kurgusu-ve-sistem-uygulamasi-463145 , E.T. 21.05.2024.
• Kaboğlu, İbrahim Özden. “Yargıtay Kararı ve Anayasal Yokluk Hali”, 16.11.2023, Legal Blog, https://legal.com.tr/blog/anayasahukuku/yargitay-karari-ve-anayasal-yokluk-hali/ , E.T. 11.05.2024.
• Kanadoğlu, Korkut ve Duygun, Mert. Anayasa Hukukunun Genel Esasları, 12 Levha Yay., İstanbul, 2021.
• Karan, Ulaş. Bireysel Başvuru Kararlarının İcrası: Eski Alışkanlıklar, Yeni Sorunlar, İstanbul Bilgi Üniversitesi İnsan Hakları Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi Yay., İstanbul, Temmuz 2017.
• Karan, Ulaş. “Milletvekilliği Düşürülen Bir Kişi Anayasa Mahkemesi Tarafından Verilen Bir İhlal Kararı Sonrasında Yeniden Milletvekili Sıfatını Kazanabilir mi?”, Lexpera Blog, https://blog.lexpera.com.tr/milletvekilligi-dusurulen-bir-kisi-anayasa-mahkemesi-tarafindan-verilen-bir-ihlal-karari-sonrasinda-yeniden-milletvekili-sifatini-kazanabilir-mi/ , E.T. 20.05.2024.
• Küçük, Tevfik Sönmez. Anayasa Hukukunda Çağdaş Eğilimler Işığında Parlamenter Dokunulmazlıklar, Legal Yay., İstanbul, 2019.
• Maidowski, Ulrich. “Anayasa Şikayetlerine İlişkin Kararların İnfazı”, Anayasa Yargısı Dergisi, C: 33, Anayasa Mahkemesi Yay., Ankara, 2016.
• Oder, Bertil Emrah. “Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuruda İlk Evre, Sınırlar, Sorunlar ve Yeni İçtihatlar”, Güncel Hukuk, Eylül 2013/9-117, İstanbul, 2013.
• Özbudun, Ergun. “Yasama Sorumsuzluğu ve Yasama Dokunulmazlığı: Hukuki Mahiyetleri ve Farkları”, TBB Dergisi, S:59, 2005.
• Özdemir, Selman. Kuvvetler Ayrılığı Bağlamında Türk İdari Yargısında Yerindelik Denetimi Yasağının Retrospektif Bir İncelemesi, Adalet Yay., Ankara, 2024.
• Özgenç, İzzet. “Enis Berberoğlu’nun Bireysel Başvurusu Üzerine Anayasa Mahkemesinin Verdiği Hak İhlali Kararı ile İlgili Hukuki Değerlendirmeler”, 09.10.2020, https://izzetozgenc.com/makale/ enisberberoglu%E2%80%99nun-bireysel-basvurusu-uzerine-anayasamahkemesininverdigi-hak-ihlali-karari-ile-ilgili-hukuki-degerlendirmeler , E.T. 20.05.2024.
• Pillay, Anashri. “Toward Effective Social and Economic Rights Adjudication: The Role of Meaningful Engagement”, International Journal of Constitutional Law, C:10, No:3, 2012.
• Ruiz Almendral, Violeta. “Bireysel Başvurulara İlişkin Kararların İnfazı: İspanya Tecrübesi”, Anayasa Yargısı Dergisi, C. 33, Anayasa Mahkemesi Yay., Ankara, 2016, s. 75.
• Sözüer, Adem. “Yasama Dokunulmazlığının İstisnasını Oluşturan Suçların Belirlenmesi Bağlamında Anayasa Mahkemesince Verilen İhlal Kararlarının Yerine Getirilmemesi Sorunu”, Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi, 11 (2), 2023.
• Şirin, Tolga. “8 Kasım skandalı ve ‘yargısal aktivizm’ meselesi”, T24, 10.11.2023, https://t24.com.tr/yazarlar/tolga-sirin/8-kasim-skandali-ve-yargisal-aktivizm-meselesi,42196 , E.T. 21.05.2024.
• Şirin, Tolga. “Bir İhtimal Daha Var O Da Ölmek Mi Dersin: Sosyal İnsan Haklarının Anayasa Şikayeti Yoluyla Dava Edilebilirliği Lehine Tezler ve Öneriler”, Sosyal İnsan Hakları Ulusal Sempozyumu VI Bildiriler, İstanbul: Petrol-İş Yayını, No:119, 2014.
• Şirin, Tolga. “Can Atalay Kararındaki Bitmeyen Sorunlar ve ‘Hürriyete, Adalete ve Fazilete Aşık Evlatların Uyanık Bekçiliği’”, T24, 01.02.2024, https://t24.com.tr/yazarlar/tolga-sirin/can-atalay-kararindakibitmeyen-sorunlar-ve-hurriyete-adalete-ve-fazilete-asik-evlatlarin-uyanikbekciligi,43341, E.T. 11.05.2024
• Şirin, Tolga. “Can Atalay vakası ve Yargıtay savcılarının mütalaası”, 09.11.2023, T24, https://t24.com.tr/yazarlar/tolga-sirin/can-atalayvakasi-ve-yargitay-savcilarinin-mutalaasi,42175 , E.T. 11.05.2024.
• Şirin, Tolga. “Yargıtay 3. Ceza Dairesi’nin süregelen hataları”, T24, 09.01.2024, https://t24.com.tr/yazarlar/tolga-sirin/yargitay-3-cezadairesinin-suregelen-hatalari,43035, E.T. 21.05.2024.
• Şirin, Tolga. Bireysel Başvuru (Anayasa Şikayeti) Usul Hukuku, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru El Kitapları Serisi-7, Ankara, 2018.
• Şirin, Tolga. Özgürlük ve Güvenlik Hakkı/ Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru El Kitapları Serisi-1, Ankara, 2018.
• Şirin, Tolga. Türkiye’de Anayasa Şikayeti (Bireysel Başvuru), İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi ve Almanya Uygulaması ile Mukayeseli Bir İnceleme, 12 Levha Yay., İstanbul, 2013.
• Tanör, Bülent ve Yüzbaşıoğlu, Necmi. 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku, Beta Yay., İstanbul, 2023.
• Tetik, Ahmet Talha. “Hukuk Devleti İlkesi Bağlamında Takdir Yetkisi ve Yerindelik Denetimi İlişkisi”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.25, S.2, 2017.
• Tushnet, Mark. Weak Courts, Strong Rights: Judicial Review and Social Welfare Rights in Comparative Constitutional Law, Princeton: Princeton University Press, 2008.
• Türk, Ender. Anayasa Yargısında Yargısal Sınırlılık Doktrini, Yetkin Yay., 2023.
• Yancı Özalp, Nihan. Türkiye’de Aktivizm ve Kendi Kendini Sınırlandırma Çerçevesinde Anayasa Mahkemesinin Yargısal Yorumu, 12 Levha Yay., İstanbul, 2018.
• Yıldırım, Engin. “Uluslararası Deneyimler Işığında Sosyal Hakların Dava Edilebilirliği ve Anayasa Yargısı: Bir Scylla ve Charybdis İkilemi mi?”, Haşim Kılıç’a Armağan, (Ed. Ali Rıza Çoban, Serdar Gülener, Musa Sağlam, Hüseyin Ekinci), C:2, Vol:2, Anayasa Mahkemesi Yay., Ankara, 2015.