ВОСПИТАТЕЛЬНОЕ ЗНАЧЕНИЕ КОЛЫБЕЛЬНЫХ ПЕСЕН У ТЮРКСКИХ НАРОДОВ

Yıl 2024, , 115 - 132, 30.06.2024

Bagdat Yertayeva

https://doi.org/10.59358/ayt.1443369

Öz

В статье представлен обзор колыбельных песен казахских и тюркских народов, проведен научный анализ их воспитательной значимости в развитии молодого поколения. В частности, были представлены отрывки из колыбельных казахских, каракалпакских, уйгурских народов, проведено обширное изучение особенностей колыбельных тюркских народов в целом и обращено внимание на духовные связи, которые формируются в семье между матерью и ребенком посредством напева колыбельных. В основе исследования лежат работы фундаментальных ученых А.Ветухова, М.Элиаша, А.Мартыновой, С.Сейфуллина, Ш.Ахметова, Б.Вахатова, всесторонне изучавших колыбельные в фольклористике. Касательно колыбельных напевов также было принято во внимание мнение С.Касиманова, А.Янушкевича, А.В.Затаевича и Н.Боратова. Также, как и у казахского народа, у всех тюркских народов колыбельная имеет особое значение, о чем свидетельствуют строки песен и изучавших их взгляды тюркских ученых. Колыбельная – первая ступень, своего рода букварь воспитания детей, ведь колыбельные оказывают неоценимое влияние на формирование молодого поколения. Данная статья знакомит с природой колыбельных у тюркских народов, раскрывая народный идеал видения будущего поколения, и дает понимание того, что колыбельные – это особая область детского фольклора, занимающая большую роль в воспитании детей.

Anahtar Kelimeler

колыбельная, воспитание детей, детская литература, мораль, поколение, воспитание детей.

EDUCATIONAL SIGNIFICANCE OF LULLABY IN TURKIC PEOPLES

Öz

In the article, the lullabies of the Kazakh and Turkish people are reviewed and a scientific analysis is made on the educational importance of lullabies in the upbringing of the Turkish people. By quoting especially from the lullabies of the Kazakh, Karakalpak and Uyghur people, by examining the characteristics of the lullabies of the Turkish people in general, the spiritual bonds established between the mother and the child by singing lullabies in the families of the Turkish people are discussed in detail. During the research, basic scientists who comprehensively studied lullabies in folklore science A. Vetukhov, M. Eliash, A. Martynova, S. Seifullin, Sh. Based on Akhmetov, B. Ukhatov's research on lullabies. In addition, the important opinions of S. Kasimanov, A. Yanushkevich, A. V. Zataevich and N. Boratov regarding the lullaby were also taken into account. The importance of lullabies among the Turkish people as well as the Kazakh people is proven by the lyrics and the opinions of Turkish scholars. Lullaby is considered the first alphabet of child education, a stepping stone. Singing lullabies and creating a generation is important not only for Kazakhs but for all Turkish peoples. Thanks to the article, we will get to know the nature of lullabies of the Turkic peoples, get acquainted with the ideals of the people for future generations, understand that lullabies are a special branch of children's folklore and play a big role in children's folklore.

Anahtar Kelimeler

lullaby, child education, children, humanity, family, parents

ТҮРКІ ХАЛЫҚТАРЫНДАҒЫ БЕСІК ЖЫРЫНЫҢ ТӘРБИЕЛІК МАҢЫЗЫ

Öz

Мақалада қазақ және түркі халықтарының бесік жырларына шолу жасалып, түркі халықтарының ұрпақ тәрбиесіндегі бесік жырының тәрбиелік маңызына ғылыми талдау жасалған. Атап айтқанда, қазақ, қарақалпақ, ұйғыр халықтарының бесік жырларынан үзінділер алынып, жалпы түркі халықтарының бесік жырларының өзіндік ерекшеліктері жөнінде кеңінен айтылады және түркі халықтарының отбасында бесік жырларын айту арқылы ана мен бала арасындағы қалыптасатын рухани байланыстарға назар аударылған. Зерттеу барысында фольклортану ғылымында бесік жырын жан-жақты зерттеген іргелі ғалымдар болып табылатын А.Ветухов, М.Элиаш, А.Мартынова, С.Сейфуллин, Ш.Ахметов, Б.Уахатовтардың бесік жырына қатысты зерттеулері негізге алынған. Сондай-ақ, С.Қасиманов, А.Янушкевич, А.В.Затаевич және Н.Боратовтың да бесік жырына қатысты маңызды пікірлері назарға алынған. Қазақ халқымен қатар, түркі халықтарында да бесік жырының маңызды сипатқа ие болуы жыр жолдары мен түркі ғалымдарының пікірлері арқылы дәлелденген. Бесік жыры – бала тәрбиесінің алғашқы әліпбиі, баспалдағы саналады. Бесік жырын айтып, ұрпақты қалыптастыру тек қазақ халқы үшін емес, күллі түркі жұрты үшін маңызды сипатқа ие. Мақала арқылы түркі халықтарындағы бесік жыры табиғатымен таныса отырып, болашақ ұрпақ жөніндегі халық мұратын танимыз, бесік жырының бала тәрбиелеу ісінде үлкен қызмет атқарып келе жатқан балалар фольклорының ерекше арнаулы саласы екендігін ұғынамыз.

Anahtar Kelimeler

бесік жыры, бала тәрбиесі, балалар әдебиеті, адамгершілік, ұрпақ, ата-ана.

TÜRK HALKLARINDA NINNILERIN EĞITIMSEL DEĞERI

Öz

Makalede Kazak ve Türk halklarının ninnileri gözden geçirilmekte ve Türk halklarının nesil yetiştirmesindeki ninnilerin eğitimsel önemi üzerine bilimsel bir analiz yapılmaktadır. Özellikle Kazak, Karakalpak ve Uygur halklarının ninnilerinden alıntılar yapılarak, genel olarak Türk halklarının ninnilerinin özellikleri incelenerek Türk halklarının ailelerinde ninniler söylenmesiyle anne ile çocuk arasında kurulan manevi bağlar geniş bir şekilde ele alınmaktadır. Araştırma sırasında folklor biliminde ninnileri kapsamlı bir şekilde inceleyen temel bilim adamları A. Vetukhov, M. Eliash, A. Martynova, S. Seifullin, Sh. Akhmetov, B. Ukhatov'un ninnilerle ilgili araştırmaları esas alınmıştır. Ayrıca S. Kasimanov, A. Yanushkevich, A. V. Zataevich ve N. Boratov'un ninniye ilişkin önemli görüşleri de dikkate alınmıştır. Kazak halkının yanı sıra Türk halklarında da ninnilerin önemi, güfte ve Türk alimlerinin görüşleriyle kanıtlanmıştır. Ninni, çocuk eğitiminin ilk alfabesi, bir basamak taşı olarak kabul edilir. Ninni söylemek ve nesil oluşturmak sadece Kazaklar için değil, tüm Türk halkları için önemlidir. Makale sayesinde Türk halklarının ninnilerinin doğasını tanıyarak, insanların gelecek nesillere yönelik ideallerini tanıyacağız, ninnilerin çocuk folklorunun özel bir dalı olduğunu ve çocuk folklorunda büyük rol oynadığını anlayacağız.

Anahtar Kelimeler

ninni, çocuk eğitimi, çocuk edebiyatı, insanlık, nesil, ana-baba

Kaynakça

• Ауdoğmuş, E. (2020). Kazak Ninnilerinden Örnekler. Gazi Türkiyat, 27, (ss. 85-100).
• Әмирлан.С.E. (2017). Қарақалпақ балалар фольклорында уату-алдарқатулар. Tүркология журналы, 81, (ss. 101 – 107).
• Ахметов З, Шаңбаев Т. (1998). Әдебиеттану.Терминдер сөздігі. Алматы. «Ана тілі». -384 б.
• Ғабдуллин М. (1974). Қазақ халқының ауыз әдебиеті. – Алматы. «Мектеп». -319 б.
• Dilçin C. (1989). Örneklerde Türk Şiir Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. s. 290
• Elçin, Ş. (2000). Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Akçağ yayınları. s. 271
• Erman.A. (1989). Ortak Türk Kültürü Ürünlerinin Çocuk Edebiyatına Katkıları. Ankara. (ss. 1-8).
• Зульяров А. (2009). Йәттису уйғурлири. Алмута. «МИР» нәшрияти. -232 б.
• Ибраимова Л.Н. Абдикеримова П.Ж. Алиева П.С. (2016). Қазақ отбасы тәрбиесі. –Тараз. -160 б.
• Karagöz, B. (2016). Kültürel Bellek Aktarımı Temelinde Ninnelerin Rölü: «Anneler Ninneleri Biliyor mu?» Еrzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, (ss. 1036-1055).
• Koçkar. T, Koçkar R, Koçkar A. (2018). Diyasporada Yaşayan Karaçay-Malkarlıların Ninni Söyleme Gelenekleri ve Kültürel Değişim. Uluslararası Folklor Akademi Dergisi. Cilt 1, sayı 1, 91-104
• Koç.R. (2023). Milli Kültür Inşası ve Dil Bilinci Kazandırma Aracı Olarak Kosova Türk Edebiyatında Ninni. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstütüsü Dergisi, 59, (22-39).
• Қалиева. Ж. Балалар әдебиеті. (2016). – Қостанай: «ҚӘТУ». -538 б.
• Қирабаев С. (1976). Әдебиет және дәуір талабы. – «Жазушы». -300 б.
• Құнанбайұлы А. (2022). Абайдың қара сөздері . – Алматы. «Мазмұндама». -148 б.
• Құнанбай Қ. Қабден М. (2008). Қазақ халқының ұрпақ өсіру ұлттық салт-дәстүрі. Түркология. №37-38
• Hasan Güneş. (2012). The Effects of Lullabies on Children. International Journal of Business and Social Science. No. 7, 316-321
• Şimşek, E. (2016). Anonim Halk Şiiri İçerisinde Ninnelerin Yeri. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Deriğisi, ( 33-64). Çelebioğlu.A. (1982). Türk Ninniler Hazinesi. İstanbul. (ss. 211-237).
• Ісләмжанұлы К. (2007). Қазақтың отбасы фольклоры. – Алматы. «Арыс». -332 б.