EL-FARABI'NİN SİYASİ VE ETİK GÖRÜŞLERİNDE BAZI FELSEFİ FİKİRLER

Yıl 2021, Sayı: 106, 76 - 95, 30.06.2021

гүлзира шадинова

Öz

Bu makale, Farabi'nin siyasi ve ahlaki görüşlerinin bazı felsefi fikirlerini tartışıyor. El-Farabi sadece sosyo-politik olayları analiz etmekte başarılı olmakla kalmadı, aynı zamanda topluma ve devlete makul ve adil bir yön göstermeye çalıştı. Düşünür kavramı pratik değere sahipti ve insan toplumunun geleceğinin bir tür tahminiydi. Bu, Farabi'nin siyaset felsefesinin incelemesi ve yeniliğiydi. Araştırmanın önemi, esas olarak filozof tarafından önerilen teorik ilkelerin ve önerilerin geliştirilmesinde yatmaktadır. El-Farabi'nin sosyo-politik ve sosyo-etik fikirleri, toplumdaki mutluluk ve refahın evrensel uyumuna dayalı mükemmel bir insan birliği yaratma ve böylece zamanının sosyal ve ahlaki sorunlarını teorik olarak çözmeye çalışma fikri olarak görülüyor. Düşünür, "İyi Şehrin İnsanlarının Görüşleri" adlı eserinde siyasetin, devletin ve hükümetin, toplumun ve devletin tam gelişimini, örgütlenme ilkelerini ve yönetim biçimlerini gösterebildi.

Anahtar Kelimeler

Farabi, Siyaset, Devlet, Iyilik, Insan, Ahlak

Some Philosophical Ideas in Al-Farabi's Political and Ethical Views

Öz

This article discusses some of the philosophical ideas of al-Farabi's political and ethical views. Al-Farabi not only analysed socio-political phenomena, but also tried to show the society and the state a reasonable and fair direction. The idea of a thinker was of practical significance and a kind of prediction of the future of human society, which was an innovation in the political philosophy of Al-Farabi. The importance of the research lies mainly in the development of theoretical principles and recommendations proposed by the philosopher. Socio-political and socio-ethical ideas of al-Farabi are considered as the idea of creating a perfect human unity based on the universal harmony of happiness and well-being in society, and thus he tried to theoretically solve the social and moral problems of his time. The thinker was able to show the comprehensive development of politics, state and government, society and state, the principles of their organization and forms of government in his treatise «A treatise on the views of the inhabitants of a virtuous city».

Anahtar Kelimeler

Al-Farabi, Politics, State, Virtue, People, Morality

Некоторые философские идеи в политических и этических взглядах аль-Фараби

Öz

В этой статье обсуждаются некоторые философские идеи политических и этических взглядов аль-Фараби. Аль-Фараби не только проанализировал социально-политические явления, но и попытался указать обществу и государству разумное и справедливое направление. Представление о мыслителе имело практическое значение и было своеобразным предсказанием будущего человеческого общества, которое было новшеством политической философии Аль-Фараби. Важность исследования заключается в основном в разработке теоретических принципов и рекомендаций, предложенных философом. Социально-политические и социально-этические идеи аль-Фараби рассматривается как идея создания совершенного человеческого единства, основанного на всеобщей гармонии счастья и благополучия в обществе, и таким образом пытаются теоретически решить социальные и моральные проблемы своего времени. Всестороннее развитие политики, государства и правительства, общества и государства, принципы их организации и формы правления мыслитель сумел показать в своем трактате «Трактат о взглядах жителей добродетельного города».

Anahtar Kelimeler

Аль-Фараби, Политика, Государство, Добро, Люди, Нравственность

Әл-Фарабидің саяси-этикалық көзқарастарындағы кейбір философиялық идеялар

Öz

Бұл мақалада әл-Фарабидің саяси-этикалық көзқарастарындағы кейбір философиялық идеялары қарастырылады. Әл-Фараби әлеуметтік-саяси құбылыстарды талдап қана қоймай, сонымен бірге қоғамға және мемлекетке ақылға қонымды әділетті бағытты көрсетуге тырысты. Ойшылдың тұжырымдамасы практикалық құндылыққа ие болды және адамзат қоғамының болашағын болжаудың өзіндік түрі болып табылды. Әл-Фарабидің саяси философиясының жаңалығы да дәл осы болды. Зерттеудің маңыздылығы негізінен философ ұсынған теориялық принциптер мен ұсыныстарды игеруде жатыр. Әл-Фарабидің әлеуметтік-саяси және әлеуметтік-этикалық идеялары қоғамдағы бақыт пен игілікке жетудің жалпыға бірдей үйлесімге негізделген мінсіз адами бірлікті құру идеясы ретінде қарастырылады және осылайша өз уақытының әлеуметтік және моральдық мәселелерін теориялық тұрғыдан шешуге тырысады. Ойшыл саясаттың, мемлекет пен үкіметтің, қоғам мен мемлекеттің пайда болу проблемалары, оларды ұйымдастыру принциптері және мемлекеттік басқару формаларының толықтай дамуын өзінің «Қайырымды қала тұрғындарының көзқарастары» трактатында көрсете білді.

Anahtar Kelimeler

Әл-Фараби, Саясат, Мемлекет, Ізгілік, Халық, Мораль

Kaynakça

• 1. Назарбаев Н.Ә. Жүз жылға татитын он жыл. –Алматы, Атамұра, 2001. –112 б.
• 2. Насимов М. ‘Әл-Фараби және саясат ғылымы’ [Электрондық ресурс]. URL https:// abai.kz/public/post/9143 25.01.2019.
• 3. Сагикызы А., Сатершинов Б.М., Молдагалиев Б.Е., Смагулов М.Н., ‘Synthesis of traditional and islamic values in Kazakhstan’ // European Journal of Science and Theology. 2015. 217-229 pp.
• 4. Саяси ілімдер тарихы // З.С. Гаипов, Ш.М. Жандосова / З.К. Шәукенова мен С.Е. Нұрмұратовтың жалпы редакциясымен. Алматы, ҚР БҒМ ҒК Философия, саясаттану және дінтану институты, 192 б.
• 5. Әл-Фараби. ‘Философиялық трактаттар’. Алматы, Ғылым, 2015. - 395 б.
• 6. ‘Платон философиясы’ [Электрондық ресурс]. URL https://martebe.kz/platon-filosofiyasy/15.12.2018.
• 7. Әл-Фараби. Әлеуметтік-этикалық трактаттар. Алматы, Ғылым, 1975, 400 б.
• 8. Момынқұлов Ж.Б. ‘Әл-Фарабидің дүниетанымындағы діннің алатын орны’. 09.00.03 – философия тарихы. Философия ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертация. Алматы, 2009. 151 б.
• 9. Курмангалиева Г.К., ‘Введение // Философия аль-Фараби и исламская духовность’. Алматы, Компьютерно-издательский центр Института философии и политологии МОН РК, 2005. –298 с.
• 10. ‘Арабо-мусульманская философия и культура’ [Электронный ресурс]. URL http://nataufik.com/politicheskij-ideal-al-farabi/’. 18.10.2018.
• 11. ‘Аль-Фараби. Совершенный град’, //Ибрагим Т.К., Ефремова Н.В. Мусульманская философия. Фальсафа. Антология. Казань, Аль-Фараби. Философские трактаты’. Алма-Аты, 2009. –430 с.
• 12. ‘Политические и правовые идеи аль –Фараби’ [Электронный ресурс]. URL https://helpiks.org/7-22265.html 24.11.2018.
• 13. ‘Политические взгляды аль-Фараби’[Электронный ресурс]. URL http://[allrefs.net/c13/4ep0e/p8/ 17.11.2018
• 14. Джураев Р. З., ‘Политическая философия Абу Насра ал-Фараби’. Дис. ... канд. филос. наук : 09.00.03, Душанбе, 2004. –176 c.
• 15. Азербаев А.Д., ‘Онтологическое единство нравственности и политики в философии аль-Фараби’. Диссертация. Астана, 2017. –150 с.
• 16. ‘Қазақтардың рухани әлемі: әл-Фарабиден Абайға дейін’, Ұжымдық монография. Алматы, ҚР БҒМ ҒК Философия, саясаттану және дінтану институты, 2016. –460 б.
• References 1. Nazarbaev N.Ä. Jüz jylğa tatityn on jyl. –Almaty, Atamūra, 2001.1–112 b.
• 2. Nasimov M. ‘Äl-Farabi jäne saяsat ğylymy’ [Elektrondyq resurs]. URL https:// abaı.kz/publıc/post/9143 25.01.2019.
• 3. Sagikyzy A., Saterşinov B.M., Moldagaliev B.E., Smagulov M.N., ‘Synthesıs of tradıtıonal and ıslamıc values ın Kazakhstan’ // European Journal of Scıence and Theology. 2015. 217-229 pp.
• 4. Saяsi іlіmder tarihy // Z.S. Gaipov, Ş.M. Jandosova / Z.K. Şäukenova men S.E. Nūrmūratovtyŋ jalpy redaksiяsymen. Almaty, QR BĞM ĞK Filosofiя, saяsattanu jäne dіntanu instituty, 192 b.
• 5. Äl-Farabi. ‘Filosofiяlyq traktattar’. Almaty, Ğylym, 2015. - 395 b.
• 6. ‘Platon filosofiяsy’ [Elektrondyq resurs]. URL https://martebe.kz/platon-fılosofıyasy/15.12.2018.
• 7. Äl-Farabi. Äleumettіk-etikalyq traktattar. Almaty, Ğylym, 1975, 400 b.
• 8. Momynqūlov J.B. ‘Äl-Farabidіŋ dünietanymyndağy dіnnіŋ alatyn orny’. 09.00.03 – filosofiя tarihy. Filosofiя ğylymdarynyŋ kandidaty ğylymi därejesіn alu üşіn daiyndalğan dissertasiя. Almaty, 2009. 151 b.
• 9. Kurmangalieva G.K., ‘Vvedenie // Filosofiя al-Farabi i islamskaя duhovnost’. Almaty, Kompterno-izdatelskii sentr İnstituta filosofii i politologii MON RK, 2005. –298 s.
• 10. ‘Arabo-musulmanskaя filosofiя i kultura’ [Elektronnyi resurs]. URL http://nataufık.com/polıtıcheskıj-ıdeal-al-farabı/’. 18.10.2018.
• 11. ‘Al-Farabi. Soverşennyi grad’, //İbragim T.K., Efremova N.V. Musulmanskaя filosofiя. Falsafa. Antologiя. Kazan, Al-Farabi. Filosofskie traktaty’. Alma-Aty, 2009. –430 s.
• 12. ‘Politicheskie i pravovye idei al –Farabi’ [Elektronnyi resurs]. URL https://helpıks.org/7-22265.html 24.11.2018.
• 13. ‘Politicheskie vzglяdy al-Farabi’[Elektronnyi resurs]. URL http://[allrefs.net/c13/4ep0e/p8/ 17.11.2018
• 14. Djuraev R. Z., ‘Politicheskaя filosofiя Abu Nasra al-Farabi’. Dis. ... kand. filos. nauk : 09.00.03, Duşanbe, 2004. –176 c.
• 15. Azerbaev A.D., ‘Ontologicheskoe edinstvo nravstvennosti i politiki v filosofii al-Farabi’. Dissertasiя. Astana, 2017. –150 s.
• 16. ‘Qazaqtardyŋ ruhani älemі: äl-Farabiden Abaiğa deiіn’, Ūjymdyq monografiя. Almaty, QR BĞM ĞK Filosofiя, saяsattanu jäne dіntanu instituty, 2016. –460 b.