HALK KÜLTÜRÜNDE NE, NEDEN DEĞIŞIR? (DOĞUM- EVLENME- ÖLÜM ÂDETLERI ÖRNEĞIYLE)

Yıl 2020, Sayı: 101, 73 - 88, 26.06.2020

Ö. Saraç

Öz

Kültür, insanoğlunun tarih boyunca meydana getirdiği maddi ve manevi değerler bütünüdür. Bu bakımdan kültür; yaşayan bir bellek, yaşam şekli ve kuşaklar arasındaki bağdır. Bir milleti ayakta tutan değerlerin başında kültür gelmektedir. Bu anlamda kültürün doğru biçimde yaşatılması ve gelecek kuşaklara aktarılması son derece önemlidir. Kültür; statik değil, dinamik bir yapıdadır. Kültürdeki bu değişim çoğu zaman çok yönlü ve karmaşık bir biçimde kendini göstermektedir. Bu nedenle kültürel değişimi irdelerken pek çok farklı etkeni bir arada değerlendirmek gerekir. Doğanın değişmez bir kanunu konumunda olan değişim kavramından halk kültürü ürünleri de etkilenmektedir. İşlevsel olarak varlığını devam ettiren ya da farklı bir yöne evirilen ürünler yaşama şansı bulurken işlevini yitirmiş olanlar kaybolup giderler. Bu çalışmanın amacı, halk kültürü ürünlerinin zamana ve mekâna bağlı olarak göç, küreselleşme, sanayileşme, kentleşme, teknolojik gelişmeler gibi etkenlerden ne derece etkilendiği ve gelecekte kendine nasıl bir yaşam alanı bulacağı ile ilgili sorulara cevap aramaktır. Çalışmamızın uygulama alanını Sinop ili Boyabat ilçesi merkez ve köyleri oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Küreselleşme, Halk Kültürü, Gelenek, Değişim, Dönüşüm.

WHAT CHANGES IN FOLK CULTURE AND WHY? (Wıth Examples of Bırth-Marrıage-Death Tradıtıons)

Öz

Culture is the total of material and moral values created by human beings throughout history. In this regard, culture is a living memory, a way of life and the connection between generations. Culture is the most important value that keeps a nation alive. In this sense, it is extremely important to keep culture alive and transfer to future generations appropriately. Culture is not static, it has a dynamic structure. This change in culture often presents itself in a multidimensional and complex way. For this reason, many different factors should be evaluated together while examining cultural change. Folk culture products are also influenced by the concept of change, which is a constant law of nature. Products which continue their existence functionally or which evolve in a different direction survive, while those which lose their functions disappear. The aim of this study is to seek answers to questions related with to what extent folk culture products are influenced by factors such as migration, globalization, urbanization and technological developments depending on time and place and what kind of a living space they will find in the future. Sinop province Boyabat town centre and villages constitute the application area of our study.

Anahtar Kelimeler

Globalization, Folk Culture, Tradition, Change, Transformation.

ЧТО МЕНЯЕТСЯ В НАРОДНОЙ КУЛЬТУРЕ И ПОЧЕМУ? (на примере обычаев рождения-брака-смерти

Öz

Культура – это совокупность материальных и духовных ценностей, созданных человечеством на протяжении всей его истории. С этой точки зрения культура – это незабываемая память, образ жизни и связь между поколениями. Одной из ценностей, сохраняющих целостность нации, является культура. В этом смысле очень важно сохранить культуру и правильно передать ее будущим поколениям. Культура – это динамическая структура, а не статическая. Это изменение в культуре часто проявляется в многогранной и сложной форме. Поэтому при изучении культурных изменений необходимо оценивать множество различных факторов вместе. Продукты народной культуры также находятся под влиянием концепции изменения, которая является непреложным законом природы. Продукты, которые остаются функциональными или трансформируются в другом направлении, находят шанс жить, в то время как те, которые потеряли свою функцию, исчезают. Цель данного исследования-ответить на вопросы о том, в какой степени продукты народной культуры подвержены влиянию таких факторов, как миграция, глобализация, индустриализация, урбанизация и технологическое развитие, в зависимости от времени и места, и как они найдут жизненное пространство в будущем. Область применения нашего исследования состоит из центров и села Боябатского района Синопской области.

Anahtar Kelimeler

Глобализация, Народная культура, Традиция, Изменение, Трансформация.

ХАЛЫҚ МӘДЕНИЕТІНДЕ НЕ НӘРСЕ, НЕ СЕБЕПТЕН ӨЗГЕРЕДІ? (Туу- үйлену- қайтыс болудың әдет- ғұрыптары мысалдарымен)

Öz

Мәдениет - адамзаттың бүкіл тарихы бойынша қалыптастырған материалдық және рухани құндылықтардың жиынтығы. Осы тұрғыдан мәдениет өшпес естелік, өмір сүру салты және ұрпақтар арасын байланыстырушы. Бүтін бір ұлттың тұтастығын сақтап тұрған құндылықтардың негізі де мәдениет болып табылады. Осы орайда мәдениеттің дұрыс сақталуы және келешек ұрпаққа дұрыс жеткізілуі өте маңызды. Мәдениет – статистикалық емес, динамикалық құрылым. Мәдениеттегі бұл өзгеріс жан-жақты және күрделі формада байқалады. Осы себепті мәдени өзгерістерді зерттеу барысында түрлі факторларды жаппай бағалау керек. Табиғаттың мызғымас заңы болып табылатын өзгеріс тұжырымдамасы халықтық мәдени өнімдерге де әсер етуде. Функционалды түрде жасауын тоқтатпаған немесе әр түрлі бағытта өзгреіске ұшыраған өнімдер өмір сүру мүмкіндігін тапқан кезде функциясын жоғалтқан өнімдер ортадан ғайып болады. Бұл зерттеудің мақсаты – халықтық мәдени өнімдердің уақыт пен кеңістікке байланыса отырып, көшіп-қону, жаһандану, индустрияландыру, кенттену, технологиялық даму сияқты факторлардан қаншалықты әсер алғандығын және болашақта өмір сүру ортасының қандай болатындығы туралы сауалдарға жауап алу. Мақалада Синоп облысы, Боябат ауданының орталығы және ауылдарынан жиналған материалдар негізге алынды.

Anahtar Kelimeler

Жаһандану, Халық мәдениеті, Салт-дәстүр, Өзгеріс, Ауысым.

Kaynakça

• 1. Okumuş, E., Toplumsal Değişim ve Din Sosyolojisi El Kitabı, Ankara: Grafiker Yayınları. 2015.
• 2. Ersoy, R., Sözlü Tarih-Folklor İlişkisi / Baraklar Örneği, Ankara: Akçağ Yayınları. 2009.
• 3. Günay, U. “Cumhuriyet Terkibi ve Barış Manço”, Millî Folklor, S. 13; s. 2-3.1992.
• 4. Smith, A., Küreselleşme Çağında Milliyetçilik, çev. Derya Kömürcü, Everest Yayınları: İstanbul.2002.
• 5. Güvenç, B., Türk Kimliği-Kültür Tarihinin Kaynakları, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. 1993.
• 6. Malinowski, B., The Dynamics of Culture Change (ed. by Phyllis M. Kaberry), London: New Haven Yale University Press. 1945.
• 7. Erkan, R., Kentleşme ve Sosyal Değişme, Ankara: Bilimadamı Yayınları. 2010.
• 8. Karpat, K. H., Türkiye’de Toplumsal Dönüşüm Kırsal Göç, Gecekondu ve Kentleşme, İstanbul: Timaş Yayınları.2019.
• 9. Erkilet, A., Toplumsal Yapı ve Değişme Kuramları, İstanbul: Büyüyenay Yayınları. 2015.
• 10. Tezcan, M., Eğitim Sosyolojisi, Olgaç Matbaası: Beşinci Baskı, Ankara.1988.
• 11. Şişman, B., Türk Kültüründe Evlilik (Geleneğin Son Yüzyılı-Samsun Örneği), Ankara: Kurgan Edebiyat Yayınları. 2017.
• 12. Düzgün, D., “Halk Kültürü Değişmeleri ve Bir Alan Araştırması”, Milli Folklor, S. 124; 62-73. 2019.
• 13. Turhan, M., Kültür Değişmeleri-Sosyal Psikoloji Bakımından Bir Tetkik, İstanbul: MEB Yayınları. 1969.
• 14. Saraç, Ö., Halkbilimi Ürünleri Açısından Boyabat'ta Kültürel Değişim, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi. 2014.
• 15. Özdemir, C., “Havza İlçesinin Genel Folklorik Yapısı”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, S, 7; 185-206, 2009.