KONUŞMANIN FONODEMİK ÖZELLİKLERİ (Özbek Çocuklarının Konuşması Örneğinde)

Yıl 2019, Sayı: 93, 72 - 80, 25.02.2019

M.a. Kurbanova

Öz

Okul öncesi ve okul çağındaki çocukların karakteristik fonodemik farklılıklarının incelendiği makalede, dil birimlerinin pragmatik yorumları üzerinde durularak dünya dil biliminde çocukların konuşmasına has deictic birimlerin inceleme derecesinden bahsedilmektedir. Bununla birlikte fonetik vasıtaların işaret birimi olan görevleri Özbek çocukları örneğinde ele alınmaktadır. İletişimsel amacı ifade etmede deictic birimlerin yeri ve önemi, fonetik değişikliklere rastlamış birimlerin konuşmacı kişiye olan işareti, fonetik olaylar yoluyla kişinin yaşı, cinsiyeti ve bölgesel özelliklerini gösteren işaretler söz konusu edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

İletişim metni, İşaret zamirleri, Fonopragmatik araçlar, Çocuk konuşması, İletişimsel istek

СӨЙЛЕУДІҢ ФОНОДЕМИЯЛЫҚ ҚАСИЕТТЕРІ (Өзбек балаларының сөйлеуі мысалында)

Öz

Бұл мақалада тіл құралдарының прагматикалық талдауы сөз етіледі. Яғни тіл біліміндегі балалардың тіл ұстартуына сәйкес дейктикалық құралдардың зерттелу барысына тоқталған. Балалардың тіл дамытуда фонетикалық құралдардың ишара бірлігі ретіндегі міндеттері ашып көрсетілген. Сондай-ақ коммуникациялық мақсатты бейнелеуде дейктикалық бірліктердің орны және маңызы туралы сөз болады. Фонетикалық өзгеріске ұшыраған бірліктердің сөйлеуші тұлғаға ишарасы, фонетикалық құбылыстардың тұлғаның жасы, өзіндік ерекшелігі және аймақтық белгісіне қарай түрліше айтылуы мысалдар арқылы түсіндіріледі. Мектепке дейінгі және бастауыш мектеп жасындағы балалар тіліне сәйкес фонодейктикалық ерекшеліктердің пайда болуы себептері анықталған.

Anahtar Kelimeler

Байланыс мәтіні, Дейксис, Фонопрагматикалық құралдар, Бала сөйлеуі, Коммуникативтік ниет

PHONODEMIC PROPERTIES OF SPEECH (On the Example of Uzbek Children's Speech)

Öz

Given clause is devoted to pragmatical interpretation of language units. In her the degree of research deyktical of units peculiar to children's speech, in world(global) linguistics is marked. On an example of speech of Uzbek children the functions of phonetic units as means of a signal are consecrated. The place and meaning (importance) deyktical of units is stated at expression of the communicative purpose. The instruction(indication) of units with phonetic change on the person of the speaking man is investigated. The judgements about comprehension of age, gender of properties and territorial accessory (belonging) by means of units with phonetic change are given. The reasons of occurrence fonodeyktical of distinctions peculiar speech of children of preschool and school age are revealed.

Anahtar Kelimeler

The text of dialogue, Demonstrative pronouns, Phonopragmatical means, Children, Communicative purpose

ФОНОДЕЙКТИЧЕСКИЕ СВОЙСТВА РЕЧИ (На примере узбекской детской речи)

Öz

Данная статья посвящена прагматической интерпретации языковых единиц. В ней отмечается степень исследования дейктических единиц, свойственных детской речи, в мировом языкознании. На примере речи узбекских детей освящены функции фонетических единиц как средства сигнала. Изложено место и значение дейктических единиц при выражении коммуникативной цели. Исследовано указание единиц с фонетическим изменением на личность говорящего человека. Даются суждения об осознании возраста, гендерных свойств и территориальной принадлежности посредством единиц с фонетическим изменением. Выявлены причины возникновения фонодейктических различий, свойственных речи детей дошкольного и школьного возраста.

Anahtar Kelimeler

Текст общения, Дейксис, Фонопрагматическое средство, Детская речь, Коммуникативная интенция

Kaynakça

• 1. Арутюнова Н.Д. Типы языковых значений: Оценка. Событие. Факт. – М.: Наука, 1988. – С. 5-6.
• 2. Петрова Е.И. Прагмалингвистическая категория дейксиса / http: // www. rusnauka. com/14_NPRT_2011/Philologia/3_87011.doc.htm
• 3. Бюлер К. Теория языка. Репрезентативная функция языка. – М.: Прогресс, 2001. – 528 с.
• 4. Дейксис / http: // www.krugosvet.ru/articles/76/1007612.htm
• 5. Ehlich K. Anaphora and deixis: Sane, similar or different? // Speech, Place and action: Studies in Deixis and related topics. – Chichester itc: Wiley, 1982. – P. 331.
• 6. Бондаренко О. Г. Функционально-семантическое поле дейксиса в современном английском языке: Дисс. … канд. филол. наук. – Ростов-на-Дону, 1998. – 170 с.
• 7. Сафаров Ш. Прагмалингвистика. – Тошкент: Ўзбекистон Миллий энциклопедияси, 2008. – Б. 154-155.
• 8. Доброва Г.Р. Онтогенез персонального дейксиса: личные местоимения и термины родства. http://www.dslib.net/jazyko-znanie/ontogenez-personalnogo-dejksisa.html
• 9. Королев В. Стадии освоения детьми средств выражения локативного и темпорального дейксиса / http://cyberleninka.ru/article/n/stadii-osvoeniya-detmi-sredstv-vyrazheniya-lokativnogo-i-temporalnogo-deyksisa#ixzz2K6sLGDlP
• 10. Краснощекова С.В. Местоименный дейксис в русской детской речи. https: // iling. spb. ru/dissovet/theses/.../thesis.pdf
• 11. Рахимов С. Речевая функция и проблема дейксиса в разносистемных языках. – Ташкент: Фан, 1989. – 90с.