KAZAK GÖRSEL SANATININ TÜRK DÜNYASI SANATINDAKİ YANSIMASI

Yıl 2019, Sayı: 93, 136 - 147, 25.02.2019

E.b. Auelbekov T.s. Burkıtbaev G. Mamasalıyeva

Öz

Bu makalede, grafik sanatının görsel sanatlardaki anlamı analiz edilerek Kazak görsel sanatının Türk kültüründeki yeri belirlenmektedir. Grafik sanatlarda belirli özellikler ve bazı milli geleneklerin içeriği gösterilmektedir. Eski Türk dünya anlayışında grafik imgeler ile sembollerin özü çalışılmış ve benzerlikleri analiz edilmiştir. Türk kültürünün ve sanatının etkili alanlarından biri olarak Kazak grafik sanatının sosyo-kültürel ve sanat tarihi içeriği açıklanmaktadır. Türk dünya anlayışına dayanan kompozisyon çözümlerinin analizleri, ulusal gelenek ve anlayışın sanatsal özellikleri ve tarihsel gelişimi ele alınmaktadır. Türk dünyasının görüntü etütlerinin, tarama tekniğiyle ilgili grafiklerdeki özellikleri göz önünde bulundurulmaktadır. Milli gelenek ve göreneklerin sanatsal tasvirinin özellikleri Kazak grafik sanatçısı Eraly Ospanulı'nın eserlerinde Türk dünya görüşü anlatılmaktadır. Etki olanakları, modern grafik çalışmalarında Türk gelenekleri tasvir edildiğinde estetik olarak hissedilen bütünleşik felsefi kavramlarla belirlenerek bazı sonuçlar çıkarmıştır.

Anahtar Kelimeler

Güzel sanatlar, Grafik sanatı, Türk dünyası ve kültürü, Gelenek ve görenekler, Süs eşyaları, Sanat grafikleri, Çubuk grafikler

ҰЛТТЫҚ ЖӘНЕ ТҮРКІЛІК ДҮНИЕТАНЫМДЫ КӨРКЕМ ГРАФИКАДА БЕЙНЕЛЕУ

Öz

Мақалада бейнелеу өнерінің ішіндегі графика өнерінің мәні талданып, қазақ бейнелеу өнерінің түркі мәдениетіндегі алатын орны анықталады. Ұлттық салт-дәстүрлерді графика өнерінде бейнелеудің ерекшеліктері мен кейбір мазмұндық сипаты айқындалады. Ежелгі түркілердің дүниетанымындағы графикалық бейнелер мен символдардың мән-мағынасы қарастырылып, өзара ұқсастықтары талданады. Түркілік мәдениет пен өнердің кең саласы болып табылатын қазақ графика өнерінің мәдени-әлеуметтік және өнертанымдық мазмұнына сипаттамалар жасалады. Графика туындыларында ұлттық салт-дәстүрлерді бейнелеудің композициялық жағынан шешімдеріне, көркемдік ерекшеліктеріне түркілік дүниетанымдық тұрғысынан талдаулар жүргізіледі. Түркілік дүниетаным көріністерінің графикада штрихтау арқылы бейнелену ерекшеліктері қарастырылады. Қазақ график-суретшісі Е.Оспанұлының шығармаларындағы ұлттық салт-дәстүрлерді көркем бейнелеу ерекшеліктері және оның шығармашылығының түркілік дүниетаныммен астасып жату белгілері талданып, сараланады. Қазіргі заманауи графика шығармаларында түркілік дәстүрлерді бейнелеу өзара интеграцияланған дүниетанымдық түсініктерді эстетикалық тұрғыдан сезінуге әсер ету мүмкіндіктері анықталып, қорытындылар жасалады.

Anahtar Kelimeler

Бейнелеу өнері, Графика өнері, Түркі дүниесі мен мәдениеті, Түркілік дүниетаным, Ұлттық салт-дәстүр, Ою-өрнектер, Көркем графика

IMAGE OF THE NATIONAL AND THE TURKIC WORLD VIEW IN THE ARTISTIC GRAPHICS

Öz

This article analyzes the meaning of graphic art in visual arts and determines the place of Kazakh art in Turkic culture. More clearly defined features of the image of national customs and traditions in the art of graphics and its some meaningful aspects. The meanings of graphic images and symbols in the worldview of the ancient Turks are considered and their mutual similarities are analyzed. The socio-cultural and art history content of Kazakh graphic art as one of the influential spheres of Turkic culture and art is explained. Analyzes of compositional solutions, artistic features of the image of national customs and traditions based on the Turkic worldview are given. The features of the image etudes of the Turkic world outlook in the graphics on the technique of hatching are considered. The features of the artistic depiction of national customs and traditions are described in the works of the Kazakh graphic artist Eraly Ospanuly and the interrelation of his work with the Turkic worldview. The possibilities of impact are determined by aesthetically felt inter-integrated philosophical concepts when depicting the Turkic traditions in the work of modern graphics and some conclusions are made.

Anahtar Kelimeler

Fine art, Art of graphics, World and culture of the Turks, Turkic worldview, National customs and traditions, ornaments, Artistic graphics

ИЗОБРАЖЕНИЕ НАЦИОНАЛЬНОГО И ТЮРКСКОГО МИРОВОЗРЕНИЯ В ХУДОЖЕСТВЕННОЙ ГРАФИКЕ

Öz

В данной статье анализируются значения искусства графики в изобразительном искусстве, и определяется место казахского изобразительного искусства в тюркской культуре. Более четко определяются особенности изображения национальных обычай и традиций в искусстве графики и ее некоторые содержательные аспекты. Рассматриваются значения графических образов и символов в мировозрении древних тюрков и анализируются их взаимные сходства. Объясняется социально-культурное и искусствоведческое содержание казахского искусства графики как одной из влиятельных сфер тюркской культуры и искусства. Даются анализы композиционным решениям, художественным особенностям изображения национальных обычай и традиций на основе тюркского мировозрения. Рассматриваются особенности изображения этюдов тюркского миропознания в графике по технике штриховки. Охарактеризуются черты художественного изображения национальных обычай и традиций в произведениях казахского художника-графика Ералы Оспанулы и взаимосвязь его творчества с тюркским мировозрением. Определяются возможности воздействия эстетически чувствовать взаимоинтегрированные мировозренческие понятия при изображении тюркских традиций в произведении современной графики и делаются некоторые выводы.

Anahtar Kelimeler

Изобразительное искусство, Искусство графика, Мир и культура тюрков, Тюркское мировозрение, Национальные обычаи и традиции, Орнаменты, Художественная графика, Штриховка

Kaynakça

• 1. Назарбаев Н.Ә. «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» // Егемен Қазақстан. Астана. 12 сәуір, 2017.
• 2. Назарбаев Н.Ә. «Ұлы Даланың жеті қыры» // Егемен Қазақстан. Астана, 21 қараша, 2018.
• 3. Ералин Қ., Айменов Ж. Кеңістік көріністерін бейнелеу. - Түркістан. ХҚТУ баспаханасы. -2006. -76 б.
• 4. Құдабаева Қ.І. Сәндік-қолданбалы өнерді оқыту теориясы мен технологиясы. -Қарағанды. Санат-полиграфия. ҚарМУ. -2005. -110 б.
• 5. Жәнібеков Ө. Уақыт керуен. –Алматы: Жазушы, 1992.-120 б.
• 6. Ғабитов Т.Х. Қазақ философиясы. –Алматы: Раритет, 2011. -280 б.
• 7. Burcu Gulay Guney1 & Hayati Şeker. Discovering Socio-cultural Aspects of Science Through Artworks. Sci & Educ (2017) 26:867–887. Published online: 4 October 2017. Springer Science+Business Media B.V. 2017.
• 8. Бесчастнов Н.П. Портретная графика: учебное пособие для студ. вузов/Н.П.Бесчастнов.-М.: Гуманитар.изд.центр ВЛАДОС, 2007. -367 с.
• 9. Оспанұлы Е. Қазақ халқының салт-дәстүрлері: балалық шақ, үйлену, түрлі салт-дәстүрлер. Астана. 2015.
• 10. Пірәлиев С.Ж., Керімов Л.К. Таным және студент. –Алматы: Санат, 2007. - 208 б.