TÜRK KÜLTÜRÜNDE TEK KİŞİLİK FOLKLOR ÖRNEKLERİ

Yıl 2019, Sayı: 98, 79 - 92, 25.12.2019

H. Çetın

Öz

Folklor, bir halkın yaşam biçimini, davranışını, söz ve hareketlerini içine alan geniş bir kültür hazinesidir. Bu kültürel hazine birçok aktarıcı ve taşıyıcı kişiler aracılığıyla geçmişten günümüze kadar değişim ve döşüm içerisinde varlığını sürdürmektedir. Kültür, bir halkın gelecek kuşaklara aktardığı ve taşıdığı kıymetli bir hazinedir. Bu süreçte kimi zaman kitlelerce kimi zaman da bireysel olarak kuşaktan kuşağa aktarılıp taşınmıştır. İşte bu bireysel taşıyıcılar aracılığıyla kültürlerarası etkileşim yaşanmış ve kültürel değişimler oluşmuştur. Dünyada folklorun farklı alanlarında birçok derleme ve inceleme çalışmaları yapılmıştır. Dünyada tek kişilik folklor üzerine de bazı çalışmalar yapılmıştır. Biz bu çalışmamızda Türk kültür tarihi içerisinde tek kişilik folklorun nasıl ve nelerle uygulandığını ele aldık. Çalışmamızda, her bir insanın kültür taşıyıcısı olarak halk kültüründeki yeri nedir konusunu değerlendirdik. Geçmişte ve günümüzde tek kişilik kültür taşıyıcılarının folklordaki rolü nedir? İnsanlar, halk kültürünü günlük yaşamlarında nasıl tek başlarına yansıtırlar? Bu gibi sorular üzerinden tek kişilik folklor örneklerini değerlendirdik. Çalışmamızın konusu, insanların yaşamlarında, davranışlarında, seyahatleri sonucunda elde ettikleri bilgileri aktarıp taşıması, bireysel olarak yansıtmaları ve günlük yaşamlarındaki uygulamalarının incelenmesi olacaktır. Âşıklık, meddahlık ve gündelik yaşamımızda karşılaştığımız tek kişilik folklor örnekleri bağlamında ve bu üç başlık üzerinden çalışmamızı değerlendirdik.

Anahtar Kelimeler

Folklor, Türk Kültürü, Tek Kişilik Folklor, Âşık ve Meddah

ТҮРІК МӘДЕНИЕТІНДЕГІ ЖЕКЕ ТҰЛҒАЛЫҚ ФОЛЬКЛОР

Öz

Фольклор - адамдардың өмір салты, мінез-құлқы, сөздері мен іс-әрекеттерін қамтитын үлкен мәдени құндылық. Бұл мәдени қазына бүгінге дейін ұрпақтан ұрпаққа ауызша жеткендіктен көптеген өзгерістерге ұшырағаны белгілі. Әлемде фольклордың әртүрлі салалары бойынша көптеген зерттеулер бар. Соның ішінде сол фольклорлық мұраларды ұрпақтан-ұрпаққа мұра етіп, біздің заманымызға жеткізушілерге қатысты да зерттеулер жасалды. Оның ішінде фольклорлық шығармаларды айтушыларға (жеке тасымалдаушыларға) қатысты бірқатар зерттеулер жасалып, Түрік мәдениетінің тарихында жеке тұлғалық фольклордың қалай және не мақсатпен қолданылғандығын қарастырдық. Сонымен қатар, әр жеке тұлғаны өз мәдениетінің тасушысы ретінде қарастырдық. Және адамдардың өмір тіршілігі, іс-әрекеттері мен саяхаттары нәтижесінде алынған ақпараттарды жеткізу және беру, оларды жеке-жеке қарастырып, олардың күнделікті өмірде қолданылуын зерттеуді мақсат еттік.

Anahtar Kelimeler

Фольклор, Түрік мәдениеті, Фольклорлық туынды, Айтушы, Жыршылық өнер

SINGLE PERSONAL FOLKLORE EXAMPLES IN TURKISH CULTURE

Öz

Folklore is a vast cultural treasure that includes people's life style, behavior, words and actions. This cultural treasure has existed in transformation and flooring from past to present through many transmitters and carriers. Culture is a precious treasure that people convey and carry to the next generations. In this process, it was transferred to the generations by the masses, and sometimes individually. Intercultural interaction and cultural changes have occurred through these individual carriers. Many compilations and studies have been made in different fields of folklore in the world. Some studies have been made on single folklore in the world. In this study, we will examine how and what is applied to single folklore in the history of Turkish culture. In our paper, we will evaluate the role of each person as a cultural carrier in folk culture. What is the role of folklore in single-person culture carriers in the past and today? How do people reflect the folk culture in their daily lives? We will evaluate single-person folklore samples through such questions. The subject
of our study is to convey and transfer the information obtained as a result of people's lives, behaviors and travels, to reflect individually and to examine their practices in their daily lives. We evaluated our work on these three topics in the context of minstrel, folklore and examples of single folklore we encounter in our daily lives.

Anahtar Kelimeler

Folklore, Turkish Culture, Solo Folklore, Minstrel show

ЛИЧНОСТНЫЕ ФОЛЬКЛОРНЫЕ ПРИМЕРЫ В ТУРЕЦКОЙ КУЛЬТУРЕ

Öz

Фольклор - это огромное культурное достояние, которое включает в себя образ жизни, поведение, слова и действия людей. Фольклор как культурное достояние передается из прошлого в настоящее через множество трансформации носителей. Культура - это драгоценное сокровище, которое люди передают и несут следующим поколениям. При этом оно передавалось поколениям массами, а иногда и индивидуально. Межкультурное взаимодействие и культурные изменения произошли через отдельных носителей. В мире были сделаны много сборников и исследований в различных областях фольклора. Некоторые исследования были сделаны касательно личностного фольклора. В этом исследовании мы рассмотрим, как и что применяется к личностному фольклору в истории турецкой культуры. Также, в статье мы оценим роль каждого человека как культурного носителя в народной культуре. Какова роль фольклора в носителях культуры в виде одного человека в прошлом и сегодня? Как люди отражают народную культуру в своей повседневной жизни? С помощью таких вопросов мы будем оценивать примеры личностного фольклора. Предметом нашего исследования является выражение и передача информации, полученных в результате быта, поведения и путешествий людей, отразить индивидуально, и изучить их практики в повседневной жизни.

Anahtar Kelimeler

Фольклор, Турецкая культура, Фольклорные произведения, Поэтическое искусство

Kaynakça

• 1. Mechling, J., “Solo Folklore”, Western States Folklore Society. 65. 435-453. 2006.
• 2. Nermanoğlu, K. V., Türk Halkbilimi Dili ve Poetikası Fikir Hayatı (Makale ve Denemeler). Ankara: Akçağ Yayınları. 2011.
• 3. El- Tacir, S., Doğu’nun Kalbine Seyahat.(Çev. Ramazan Şeşen) İstanbul: Yeditepe Yayınevi. 2012.
• 4. Quentın, S. D. S., Bir Keşiş’in Anılarında Tatarlar ve Anadolu 1245-1248. (Çev. Erendiz Özbayoğlu) Alanya: Doğu Akdeniz Kültür ve Tarih Araştırmaları Vakfı. 2006.
• 5. Başgöz, İ., Folklor Yazıları. İstanbul: Adam Yayınları. 1986.
• 6. Kayaoğlu, İ. ., “İstanbul’da Bakırcı, Hurdacı ve Antikacı Esnafının Ağzı” Prof. Dr. Pertev Naili Boratav Armağanı. (ed. Metin Turan) Ankara: Türk Kültür Bakanlığı Yayınları. 305-311. 1998.
• 7. Çobanoğlu, Ö., Âşık Tarzı Kültür Geleneği ve Destan Türü. Ankara: Akçağ Yayınları. 2000.
• 8. Özarslan, M., Erzurum Âşıklık Geleneği. Ankara: Akçağ Yayınları. 2001.
• 9. Yıldız, N., “Kırgız Akın Geleneği”, Türk Dünyası Âşık Edebiyatı, (ed. Naciye Yıldız – Fatma Ahsen Turan), Ankara: Gazi Yayınevi. 2016.
• 10. Yıldız, N., Türk Dünyası Destancılık Geleneği ve Destanlar, Ankara: Akçağ Yayınları. 2015.
• 11. Ong, W. J., Sözlü ve Yazılı Kültür Sözün Teknolojileşmesi.(Çev. Sema Postacıoğlu Banon) İstanbul: Metis Yayınları. 2003.
• 12. Goody, J., Yazılı ve Sözel Arasındaki Etkileşim (Okur-Yazarlı, Aile, Kültür ve Devlet Üzerine İncelemeler). (Çev. Osman Bulut) İstanbul: Pinhan Yayıncılık. 2013.
• 13. Nutku, Ö., Meddahlık ve Meddah Hikayeleri, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları. 1976.
• 14. Bitik, Ö. B., “Fıkra Türünde “Kirlenmeye” Müdahale ve İdealleştirilen Fıkra Tipinde Arasözlerin İzi: Temel’li Fıkralar”. Milli Folklor. 75, 72-75. 2007.
• 15. Emiroğlu, K., Gündelik Hayatımızın Tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. 2011.
• 16. Çobanoğlu, Ö., Türk Halk Kültüründe Memoratlar ve Halk İnançları. Ankara: Akçağ Yayınları. 2015.
• 17. Kütük, A., “İslam/Türk Devlet ve Toplum Geleneğinde Renkler ve Anlamları” Türkiyat Mecmuası. C. 24 / Güz, 146-151. 2014.
• 18. Örnek, S. V., Türk Halkbilimi. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları. 2000.