RAHMANKUL BERDİBAY RUBAİLERİNİN TEMATIK VE SANATSAL DEĞERLERİ

Yıl 2018, Sayı: 89, 94 - 108, 27.06.2018

Zhanymgul Kamalkyzy

Öz

Makalede çok yönlü bilim adamı ve sanat sahibi olan Kazak toplumundaki tanınmış şahıs, akademisyen, profesör, doktor Rahmankul Berdibay’ın yaratıclık tarafı söz edilir. Doğu ülamalarını “pir” tutan alim şairlik sanatında rubai türünü yakından tanımıştır. Yazar makalede akademisyen rubailerinin temalarını incelemektedir. Alimin sanatsal düşüncelerini tahlil etmektedir. Rubailerde anlatılan düşüncelerin sırrlarından bahseder. R. Berdibay dürüst şair olarak toplumda bulunan çeşitli tip insanlar tarzını inceler. Kazak milli değerlerinin azalma nedenlerini anlatmaktadır. Yaşan dönemdeki insanların görüntüsünü avı dille tenkit tarzda yapabilmiştir. Kendisi, memleketi, Kazak gelenekler, kültürü ve dini hakkında düşüncelerini dörtlüğe sığdırmıştır. Yazar akademisyenin özel mirası olan rubailer hakkında ilk olarak bilimsel makale yazmıştır.

Anahtar Kelimeler

Rubai, Felsefi sonuç, Tenkit tarzı, Ekolojik afet, Ecel-yılan, Ahlaki irade

РАХМАНҚҰЛ БЕРДІБАЙ РУБАЙЛАРЫНЫҢ ТАҚЫРЫПТЫҚ ЖӘНЕ КӨРКЕМДІК ҚҰНДЫЛЫҚТАРЫ

Öz

Мақалада сан қырлы ғалым және өнер иесі болған қазақ қоғамындағы ірі тұлға ҚР ҰҒА академигі Рахманқұл Бердібайдың бір шығармашылық қыры сөз болады. Шығыс ғұламаларын пір тұтқан ғалым ақындық өнерінде төрт таған – рубай жанрын жанына жақын тұтқан. Автор мақаласында академик рубайларының тақырыптарын жүйелейді. Рубайларда айтылған пікірлердің сырын түсіндіреді. Ғалымның көркемдік ойларына сараптама жасайды. Рубайлардағы сомдалған образдардың бүкіл қоғам қасиетін танытатындығын ашып көрсетеді. Р. Бердібай сыншыл ақын ретінде қоғамдағы түрлі типті адамдар образын жасаған. Қазақтың ұлттық қасиеттерінің кеміп бара жатқан себептерін түсіндіреді. Өзі өмір сүрген кезеңдегі замандастарының бейнесінен ащы тілмен сатиралық образдар жасаған. Өзі туралы да, өскен жері, қазақ дәстүрі, мәдениеті, дін туралы қорытындыларын төрт жол өлеңге сыйдырған. Автор академиктің ерекше мұрасы – рубайлары туралы алғаш рет ғылыми мақала жазған.

Anahtar Kelimeler

Рубай, Философиялық қорытынды, Сатиралық образ, Экологиялық апат, Ажал-жылан, Имандылық өсиет

THEMATIC AND ARTISTIC VALUES OF RAHMANQUL BERDIBAI’S RUBAIS

Öz

This article deals with the creative person, academician of the National Science Academy of Kazakhstan Rakhmankul Berdibai, a great figure in the Kazakh society, who was a real scientist and master of art. In the poetic art of the scientist, who had been studying Oriental scholars, he was closer to four genres. The article authorizes the topic of academics' rubais titles. He explains the secrets of the comments made in the comments. Analyzes the artistic thoughts of a scientist. He explains that the slaughtered images in the rug are the whole of society. R. Berdibay, as a critical poet, has created a variety of people in society; explains the underlying causes of the Kazakh nationality. He has satirized images from the contemporary of his contemporaries. Rubais have four lines of poem about its place of origin, Kazakh tradition, culture and religion. The author wrote the first scientific article about the unique heritage of academics.

Anahtar Kelimeler

Rubai, Philosophical Conclusions, Satirical Image, Ecological Catastrophe, Snake-Death, Morality

ТЕМАТИЧЕСКАЯ И КУЛЬТУРНАЯ ЦЕННОСТЬ РУБАИ РАХМАНКУЛА БЕРДИБАЯ

Öz

В статье говорится об многоплановом ученом, известном в казахском научном сообществе академике, профессоре, докторе Рахманкуле Бердибае и его творчестве. Он обладал поэтическим талантом и был близко знаком с такой формой стихосложения, как рубаи. Автор исследует темы поэтических произведений Р. Бердибая и анализирует мысли, заложенные в них, раскрывая их тайный смысл. Р. Бердибай раскрывает перед нами различные типы людей, существующих в обществе, говорит о казахских национальных ценностях, имеется и критика некоторых негативных сторон современного общества. Свои мысли о государстве, народных традициях, культуре и религии он сумел переложить в четверостишья. Эта статья одна из первых рассказывает о творческом наследии ученого – его рубаи.

Anahtar Kelimeler

Рубаи, Философия, Критика, Экологическая катастрофа, Нравственность, Воля

Kaynakça

• 1. Ташимова А. (2004). Ғалым мұраты. Белгілі ғалым, ф.ғ.д., профессор ҚР ҰҒА академигі Р.Бердібайдың 75 жылдығына арналған конференция (1 қараша 2002 ж.) материалдары. Түркістан. – 271 б.
• 2. Бердібай Р. (2003). Рубайлар. Түркістан. 61 б.
• 3. Бердібай Р. (1996). Балқаннан Байқалға дейін. Алматы. «Қазақстан». -256 б.
• 4. Хаттарда сақталған ғасыр шежіресі (Р. Бердібай архивінде сақталған хаттар). (2017). Құрастырып, баспаға дайындаған Ж.Камалқызы. Алматы. – 170 б.
• 5. Бердібай Р. (2000). Ел боламыз десек... Алматы. «Қазақстан». – 400 б.
• 6. Аманаттай сақталған асыл мұра (М.Әуезов мемориалдық музей-үйінде орналасқан қоғамдық негіздегі Алматы қалалық қазақ әдебиеті мен өнері халық университетінде өткізілген сабақтар туралы жазбалар). (2017). Құрастырушылар: Ж. Камалқызы, А. Бердібай. Алматы. – 244 б.
• 7. Бердібай Р. (2002). Түбі бір түрікпіз. Астана. «Фолиант». –344 б.
• 8. Қазақ рухынан бой көтерген бәйтерек. (2013). Түркістан.– 312 б.