ÇAĞATAY DİLİNİN ETKİSİNDEKİ KIRGIZ DİLİ

Yıl 2017, Sayı: 84, 31 - 49, 24.08.2017

Seytbek İdirisov

Öz

Makalede XX. yüzyılın 20. yıllarından sonra Çin Halk Cumhuriyeti’nin Şincan Uygur Özerk İlindeki Kızılsu Kırgız Özerk Bölgesindeki Kırgızların edebi dilinin başlangıcı ve Çağatay Dilinin etkisinden bahsedilmektedir. Kırgızistan’daki Kırgız Edebi Dilinin 1920’li yıllardaki arşiv materyalleri ile Çin’deki Kırgızlara ait arşiv materyalleri metinlerini kıyaslayacak grafik, imla ve gramer özellikleri incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çin, Kırgız, Kazak, Uygur, Çağatay, Dil, Yazı, İmla, Gramer, Arşiv, Kızıl-Su, Özerk, Bölge, Ulus

KYRGYZ LANGUAGE UNDER THE INFLUENCE OF CHAGHATAY LANGUAGE

Öz

The article discusses the formation of the literary language of the Kyrgyzs living in Kyzyl-Suu autonomous province of Shindzhan Uygur Autonomous Region of the People’s Republic of China in the period after 1920s of the twentieth century and impact of Chagatai language on it. We have provided a comparative analysis based on graphic, spelling and grammatical peculiarities of archival materials on the Kyrgyz literary language of the 1920s in the Kyrgyz Republic and the early manuscripts of Chinese Kyrgyzs.

Anahtar Kelimeler

China, Kyrgyzstan, Kazak, Uyghur, Chagatai language, Graphics, Spelling, Grammar, Archives, Kyzyl-Suu, Autonomy, District, Region, Nation

Kaynakça

• 1. Ercilasun A. B. Türk Dili Tarihi. – İstanbul, 2004.
• 2. Еkman C. Harezm, Kıpçak ve Çağatay Türkçesi Üzerine Araştırmalar. (Hazırlayan: Osman Sertkaya). – Ankara, 1996, S. 79-108.
• 3. Теnişev E. Drevne-Kırgıziskiy Yazık (Eski Kırgız Dili). Bişkek, 1997, S. 38.
• 4. Аziz Niyallo. Po Gornım Tropam: Pamirskie Putevıye Zametki (Dağdaki iz: Pamir Seyahatinden Notlar). Моskova-Таşkent, 1933, S. 5.
• 5. Şükürov C. İz İstorii Kırgızskogo Yazıka (Kırgız Dilinin Tarihinden) // KirgFAN SSSR. Trudı İnstituta Yazıka, Literaturı i İstorii (Dil, Edebiyat ve Tarih İş Enstitüsü), III. sayı. Frunze, 1952, S. 69-72.
• 6. Yunusaliyev B. M. Otracenie Dialektnıh Osobennostey v Sanatah Moldo Niyaza (Molla Niyazın eserindeki ağız özelliklerinin yansıması // Tyurkologiçeskie İsledovaniya: Sbornik Statey.
• 7. Karasayev K. H. Kırgız Tilinin Orfografiyalık Sözdügü (Kırgız Dilinin İmla Sözlüğü). Frunze, 1966, S. 73-79.
• 8. Оsmonov Ö., Аsankanov А.,. Kırgızistan Tarihi, Bişkek, 2003, S. 549.
• 9. Mambetakun M. Kırgız Edebiyat Tarihi. 2.cild. Şincan Halk Yayınevi. Ürümçü. 1996, S. 26.
• 10. Sаmoyloviç А. N. K İstorii Literaturnogo Sredneaziatskogo Turetskogo Yazıka (Orta Asya’daki Türk Edebi Dilinin Tarihine Baktığımızda). Kitapta: Мir-Ali-Şir. Leningrad, 1928; К. К. Yudahin. Materialı k Voprosu o Zvukovom Sostave Çagatayskogo Yazıka (Çağatay Dilinin Ses Birikimleri ile İlgili Konulara Malzemeler). Kitapta: Kultura i Pismennost Vostoka (Düğu Kültürü ve Yazıları) 4. Baku, 1929.
• 11. Eşenalı Arabay oğlu. Kırgız Alfabesi. Taşkent. 1924. Kırgız Cumhuriyeti Alıkul Osmonov Milli Kütüphanesi. Nadir Bulunan Kitaplar Bölümü. Kayıt Numarası № 28550
• 12. “Erkin Too” (Hür Dağ) Gazetesi. Cuma, 5 Kasım, 1924. İlk Sayısı. Kırgız Cumhuriyeti Alıkul Osmonov Milli Kütüphanesi. Nadir Bulunan Kitaplar Bölümü. Kayıt Numarası № 1924.
• 13. Abdıkadır Toktorov. Yazuubuzdun cakınkı zaman tarıhın esetegenibizde (Yazımızın yakın tarihine göz attığımızda). Dil ve Tercüme Dergisi. 1990, 2. sayı. S. 17.
• 14. Токторов А. Жазуубуздун жакынкы заман тарыхын эстегенибизде. Тил жана котормо журналы. (A. Toktorov. Yazımızın yakın tarihine göz attığımızda. Dil ve Tercüme Dergisi). 1990, 2. sayı. S.17.
• 15. Юдахин К. К. Материалы к вопросу о звуковом составе чагатайского языка. В кн.: Культура и письменность Востока, кн. 4. (К. К. Yudahin. Çağatay Dilinin Ses Birikimleri ile İlgili Konulara Malzemeler). Kitapta: Düğu Kültürü ve Yazıları. 4.c. Baku, 1929.