ЛАТЫН ӘЛІПБИІНЕ КӨШУ – ЖАҢҒЫРУДЫҢ ЖАҢА БЕЛЕСІ

Yıl 2017, Sayı: 85, 125 - 132, 24.10.2017

Yerlan Zhıyenbayev Nazira Tursynbaeva

Öz

Мақалада ХХ ғасырдың алғашқы ширегіне дейін араб әліпбиін қолданған белгілі түркі халықтарының латын және кирил графикасына өту үдерісіне қысқаша шолу жасалды. Сонымен қатар Қазақстанның тәуелсіздігінен кейінгі жылдардағы әліпби тартыстары мен ұсыныстар жайлы ой қозғалды. Қазақстанда латын графикасына өту барысында емле-ережелерге сәйкес ұлттық төл дыбыстардың сақталуы ұсынылып, түркі халықтарының ортақ әліпбиі жобасы негізінде жасалған латын графикасының саяси және әлеуметтік тұрғыдан тиімді тұстары көрсетілген.

Anahtar Kelimeler

Қазақ жазуы, Латын графикасы, Төл дыбыс, Фонетикалық ерекшеліктер, Түркі халықтарының ортақ әліпбиі, Әліпби жобалары

TRANSITION TO LATIN ALPHABET - A NEW STAGE IN MODERNIZING PUBLIC CONSCIOUSNESS

Öz

The article provides a brief overview of the process of transition to the Latin and Cyrillic graphics of well-known Turkic peoples using the Arabic alphabet until the first quarter of the twentieth century. At the same time, were discussed contradictions and recommendations on the alphabet in the years of Kazakhstan's independence. During the transition to the Latin script in Kazakhstan, it was suggested to preserve national sounds in accordance with the rules of spelling and the political and social aspects of Latin graphics, based on the draft common alphabet of the Turkic peoples.

Anahtar Kelimeler

Kazakh script, Latin graphics, Original sound, Phonetic peculiarities, Common alphabet of Turkic peoples

Kaynakça

• Demir N., Yılmaz E. Bitmeyen Öykü: Alfabe Tartışmaları. Rapor. Hoca Ahmet Yesevi Üniversitesi İnceleme Araştırma Dizisi. Ankara: SFN. 2014. 89 sayfa.
• Nazir Тorekulov: JAÑA ALƏPBI Новая казак-киргизская азбука. Киргизская секция Центр. Издательство Народов СССР, Mäskeu 1924 a.
• Тorekuldıñ Näziri, 1924 Jana Alip-bi nege kerek? (Alip-biler tarihi. Kazak-Kırgız madeniyetiniñ joldarı, jazu alip-bi).
• Дағыстан, С. Ортақ мәдениет, ортақ мүдде жолында қолға алынған игі бастамалар, «Тамыры терең әліпби: Жалпы түркілік бірегейліктің мызғымас негізі» атты Халықаралық ғылыми практикалық конференция материалдары. Алматы 2017. 252-256 бб.
• Жүнісбек, Ә. Латын графикасы негізіндегі қазақ ұлттық әліпбиі туралы мәселелер, «Тамыры терең әліпби: Жалпы түркілік бірегейліктің мызғымас негізі» атты Халықаралық ғылыми практикалық конференция материалдары. Алматы 2017. 189-197 бб.
• Қара, Ә. Түркі дүниесінің ортақ әліпби жүйесі бола ма? http://www.altyn-orda.kz 15 наурыз 2013
• Хасанов Ғ.Қ. Латын әліпбиіне көшу – қазақ тілінің жаңа белесі, «Тамыры терең әліпби: Жалпы түркілік бірегейліктің мызғымас негізі» атты Халықаралық ғылыми практикалық конференция материалдары. Алматы 2017. 240-247 бб.