ЕСКІ ҚЫПШАҚ ТІЛІ – ҚАЗІРГІ ҚЫПШАҚ ТІЛДЕРІНІҢ НЕГІЗІ

Yıl 2015, Sayı: 70, 27 - 33, 24.04.2015

Kymbat Amanzholova Gulnaz Fayzulla

Öz

Қазіргі түркі тілдерінің алдында тұрған негізгі міндеттердің бірі – түркі тілдерінің фонетикалық жүйесіне, сөздік құрамына, грамматикалық құрылысына байланысты мәселелерді салыстырмалы-тарихи әдіс арқылы зерттеп, олардың жалпы тектестігімен бірге, кейбір даму заңдылықтарын анықтау. Мақаламызда осындай өзекті тақырыпқа сай зерттеулер арасында қазіргі қазақ тілінің тарихына қатысты қыпшақ тілді жазба ескерткіштердің көп екендігі айқындалып отырғандығы баяндалады. Жалпы түркі тілдерінің ішінде көбірек зерттелгені және жиірек қолданылғаны да қыпшақ тілі. Ескі қыпшақ әдеби тілінің қалыптасуына алдымен көне түркі әдеби тілі және Х-ХV ғасырлар арасындағы ауызекі әдеби тіл, яғни жергілікті халық тілі ықпал етуші негіздер болып саналады.

Anahtar Kelimeler

Түркі тілдері, Ескі қыпшақ тілі, «Қыпшақ даласы», Готикалық көне жазу, Армян жазуы, Мәмлүк қыпшақтары, Армян қыпшақтары

THE OLD KYPSHAK LANGUAGE – THE BASIS OF THE CONTEMPORARY KYPSHAK LANGUAGES

Öz

Today’s basic goal of the Turkic languages is to define some development patterns researching matters due to the comparative- historical method related to the phonetic system, word composition, grammatical structures of the Turkic languages. Some Kypshak language written monuments have been determined concerning the actual problems of the Kazakh language history in the given paper. The Kypshak language is researched and used more than the other Turkic languages. The ancient Turkic literary language and folklore in the X-XV centuries, local folk language is the main influencing language on the formation of the old kypshak literary language.

Anahtar Kelimeler

Turkic languages, Old kypshak language, «Kypshak steppe land», Gothic ancient language, Armenian language, Mamluk kypshaks, Armenian kypshaks

Kaynakça

• 1. Малбақұлы М. Тарихи сөздік қор құрамына сипаттама жасаудың кейбір мәселелері // Тілтаным. 2005№2
• 2. Қазақ тілі энциклопедиясы. –Алматы, 1998. -456 б.
• 3. Салғараұлы Қ. Бумын қаған мен Істемі қаған // Егемен Қазақстан. 18 қыркүйек, 2002. №220, 3-бет.
• 4. Бичурин Н.Я. Собрание сведений о народах, обитавших в Средней Азии в древние времена. –т.І.-Москва-Ленинград, 1956, –с. 216.
• 5. Қайдар Ә. Қаңлы. –Алматы, 2004. 213 б.
• 6. Құрышжанұлы Ә. Түркітанудың қыпшақтану саласы туралы бірер сөз // Түркология,. 2002. -№2.
• 7. Салқынбай А., Абақан Е. Қысқаша лингвистикалық түсіндірме сөздік. – Алматы, 1998. -218 б.
• 8. Тіл білімі сөздігі. –Алматы, 1998. -91 б.
• 9. Томанов М. Тіл тарихы туралы зерттеулер. –Алматы, 2002. -517 б.
• 10. Алдашева А., Сүлейменова Э., Авакова Р. Түркі тілдері. Хрестоматия оқулық. –Түркістан, 2004. -380.