TÜRK VE KIRGIZ EDEBİYATINDA GELENEK GÖRENEK ŞİİRLERİ

Yıl 2015, Sayı: 71, 42 - 49, 25.06.2015

A. Şengün

Öz

Türk milleti dünyanın faklı coğrafyalarına dağılmış, gittikleri yerlere de örf-adetlerini gelenek göreneklerini hasılı bütün kültür unsurlarını beraberinde götürüp milli değerlerinden hiçbir zaman vazgeçmemiştir. 11. asırdan itibaren Orta Asya’dan Anadolu sahasına büyük göçler yaşanmıştır. Bu göçlerle Anadolu’ya gelen Türk milleti, tarihin eski tarihlerinden itibaren geniş Orta Asya bozkırlarında meydana getirdiği kültürel değerlerini de beraberinde getirmiştir. Beraberinde getirdiği en önemli kültür değerlerinden biri de insanın doğumundan ölümüne kadarki süreçte yaşadıkları karşısında duyduğu heyecanları, duyguları en içli bir şekilde dile getirdiği şiirleridir. Türk halkının ortak duygularını, düşüncelerini, sevinçlerini, hüzünlerini, kaygılarını dile getirdiği şiirlere anonim şiirler dendiği hepimize malum. Türk milletinin anonim şiir geleneğinin de ilk başlangıcı Orta Asya’da bütün Türk boylarının birlikte yaşarkenki dönemidir. Hal böyle olunca bütün Türk halklarının şiir geleneği ortak bir kaynaktan başlamış ve gelişmiştir. 11. asırdan günümüze kadarki geçen zaman zarfı içinde Türk halkları farklı coğrafyalarda yaşayarak kendilerine has edebiyatlarını bunun içinde şiirlerini meydana getirmişlerdir. Lakin ufak farklılıklarla aynı geleneği, göreneği, örf ve adetleri yaşamış olmaları hasebiyle bütün Türk halklarında anonim olarak söylenen şiirlerinin ana konuları, duyguları, düşünceleri ortaktır.
İşte bu sebeple Anadolu’da gelişmiş olan Anonim Türk Edebiyatındaki gelenek göreneklere bağlı şiirler ile Orta Asya’da gelişmiş olan Kırgız Edebiyatı’ndaki gelenek göreneklere bağlı şiirlerin kökleri aynı kaynaktan gelmektedir. Günümüzde de iki halkın Anonim Halk Şiiri farklı coğrafyalarda gelişmiş olmalarına rağmen büyük ortaklık göstermektedir. Fakat iki halkın Anonim Halk Şiiri birçok noktadan ortak olduğu halde şiirlerinin tasnifleri farklılık göstermektedir. Anadolu sahasındaki Anonim Halk Edebiyatında şiir tasnifinde şekil ön planda tutulmuş; Kırgızistan’da gelişen Anonim Halk Edebiyatındaki şiirde ise şiirlerin söyleniş amaçları ve yerleri ön planda tutulmuştur. Bildiride iki lehçedeki Anonim Halk Şiirlerinin tasnifleri ele alınıp ortaklığın sağlanabilmesi için yeni bir tasnif önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ağıt, Ninni, Kırgız Edebiyatı, Kına Türküleri, Anonim Halk Şiiri

ANONYMOUS FOLK POETRY RELATED TO CUSTOMS AND TRADITIONS IN KYRGYZ AND TURKISH LITERATURE

Öz

Turkish nation is spread to different part of the world and they took their customs and traditions with themselves along with all the cultural elements of national values. Since 11 century the great migration from Central Asia to Anatolia has existed. Turkish nation that came to Anatolia with this migration brought cultural values from the history of ancient Central Asia. The most important cultural value they brought are the poems which expressed enthusiasm and emotions in the face of the man starting from his birth to death in sensitive way. It is known that the poems that express Turkish people’s feelings, thoughts, joys, sorrows are called anonymous poems. The start of the anonymous poems of the Turkish nation coincides with the period when all Turkish tribes lived together in Central Asia. Since 11 century up to the present time Turkish people living in different regions have established own special literature including such poems.
Anonymous Folk Literature was in the main place of poetry classification in Anadolu; Pronunciation and the place of poetry were in the main place in Anonymous Folk Literature in Kyrgyzstan. In the report anonymous Folk Poetry classification of two dialects is reviewed and new classification is proposed.

Anahtar Kelimeler

Requiem, Lullaby, Kyrgyz Literature, Anonymous Folk Poetry, Henna Songs

Kaynakça

• 1. Мифтаков К. Калк эл адабияты. [Текст] / К.Мифтаков. УИАнын кол жазмалар фонду, Инв. № 1292.
• 2. Çobanoğlu Ö. (2009), Cumhuriyet Dönemi Türk Kültürü-Atatürk Dönemi, C.3, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara.
• 3. Artun E. (2012), Anonim Türk Halk Edebiyatı Nazmı, Karahan Kitabevi, Adana, s.178.
• 4. http://www.semrademir.com.tr/turk-edebiyati-tarihi-bibliyografya-calismasi/ ,12.08.2013.
• 5. Güleç İ. Anonim Halk Edebiyatının Tasnifine Dair Yeni Bir Öneri", Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14 (Ekim 2007), s. 47–58.
• 6. Закиров С. Кыргыздын элдик лирикаларынын жанрдык өзгөчөлүктөрү. Ф.: Илим, 1964, 21 35-беттер.
• 7. Кебекова Б. Кыргыз элинин каада-салт ырлары. – Б.: Шам, 2001, 3 – 4-беттер.
• 8. Dizdaroğlu H., Halk Şiirinde Türleri, Ankara,1969, Türk Dil Kurumu Yayınları
• 9. Kaya D., Anonim Halk Şiiri, Akçağ Yayınları, 1999, Ankara.
• 10. Onay A. T., Türk Halk Şiirlerinin Şekil ve Nev’i, Akçağ Yayınları, 1996, Ankara.
• 11. Artun E., Anonim Türk Halk Edebiyatı Nazmı, Karahan Kitapevi, 2012 Adana
• 12. Özsoy B. S., Başlangıcından Günümüze Örnekleriyle Türk Şiiri, Akçağ Yayınları, 2011, Ankara.