К. МҰСАЕВ ТҮРКІ АЛФАВИТІ ТУРАЛЫ: ҒАСЫРЛЫҚ ДӘСТҮР ЖӘНЕ БІРЛЕСУ МӘСЕЛЕЛЕРІ

Yıl 2014, Sayı: 67, 58 - 65, 20.06.2014

S.r. Boranbaev G. A. Koshkarova D.n. Abieva

Öz

Мақалада академик К. Мұсаұлының қазіргі түркі тілдерінің жағдайын сараптай отырып, жалпытүркілік ортақ әліпбисіз түркі халықтарының бір-бірін түсінбей өтулері мүмкін екендігін жан-жақты, ғылыми тұрғыдан негіздеп, жаңа ғасырда түркологияда тіл білімімен қатар этнологиялық және мәдениеттанымдық бағытта зерттеулер жүргізу міндеті тұрғандығы, түркітануға осындай қоғамдық, этностық, мәдени мән беруіміз бүгінгі күн талабы, тарихи тұрғыдан қарастырсақ, тіл тарихы ол этностар тарихы, мәдениеттер тарихы, мемлекет пен мемлекетаралық, халық пен халықаралық байланыстардың тарихы екендігі айтылады.
Сыртқы факторлар лингвистикалық жүйені толық өзгерте алмағанымен, этностың қалыптасу процесінде, оның тілінің қалыптасуына негіз болған туыс тілдердің немесе диалектілердің ерекше белгілерін білдіретін дыбыстық өзгешеліктердің тілдік заңдылыққа айналуына арқау болатындығы, өзге халық тілдері сияқты түркі халықтары тілдері де ұзақ әрі күрделі тарихи даму жолынан өтіп, негіз тілдің ғасырлар бойы үздіксіз дамуының нәтижесінде түрлі фонетикалық, морфологиялық, семантикалық өзгерістерге ұшырап, өз құрамындағы этностар тілдеріне ыдырауы, өзара қайта тоғысуы, іргелерін қайта ажыратуы, туыстас немесе басқа жүйедегі тілдермен тығыз қарым-қатынаста болуы, әр тілдің өзіндік ерекшеліктерімен, ішкі заңдылықтарымен, өзіне ғана тән сипат-болмыспен қалыптасуына алып келетіндігі сөз болады.

Anahtar Kelimeler

Салыстырмалы-тарихи зерттеу, Жалпытүркілік ортақ әліпби, Түркі халықтары, Грамматикалық ерекшелік, Дыбыстық жүйе

K. MUSAEV ABOUT THE TURKIC ALPHABET: THE AGE-OLD TRADITION AND PROBLEMS OF UNIONS

Öz

K. Musaev academician opinion the impossibility of a full understanding Turkic peoples without a common alphabet reasonably comprehensive scientific analysis of modern Turkology, where the study of languages should be based on ethnological and cultural foundation, as the requirement of today – to make public, ethnic, cultural value Turkology, to fully comprehend the meaning of the ethnic history, cultural history of the state and inter-state relations, people and international relations in the development of language, understand the fact that it is through linguistic unity merged tribes and the emergence of nation as a nation with its own traditions, its culture, with its national world view. External factors can not completely change the linguistic system, but in the formation process of the ethnic group related languages dialects and played a role, enriching language audio features, which after a long historical development, resulted in a particular language system, with its domestic laws, with only her inherent properties, with its morphology, phonetics and semantics.

Anahtar Kelimeler

Comparative-historical study, Common Turkic alphabet, Turkic peoples, Grammatical features, Sound system

Kaynakça

• Жүнісбек Ә. (2009). Қазақ фонетикасы. Алматы: Арыс, 309 б.
• Зия Гөкалып (2012).«Түрікшілдіктің тарихы».Асыл мұра.Түркі антологиясы,Астана,481-486 бб.
• Малбақов М. (2013). «Қазақ әліпбиін латын графикасына көшірудің өзекті мәселелері». V. Халықаралық түркология конгресі // Мәдени ықпалдастық және өркениеттер бірлігі. Түркістан, 104 - 110 бб.
• Мырзабеков С. (2004). «Қазақ фонетикасы». Алматы: Қазақ университеті, 247б.
• Ысқақұлы Д. (2013). «Ғаламдасу дәуіріндегі түркі тілдері». V. Халықаралық түркология конгресінің материалдар жинағы. Түркістан, 354-358 бб.
• Трубецкой Н.С. (2000). Основы фонологии. Москва, Аспект пресс, 265б.
• Щербак А.М. (1970). «Сравнительная фонетика тюркских языков». -Л.