ORTAÇAĞ DOĞU MÜSLÜMAN DÜŞÜNÜRLERININ KAMU BILINCINDE MUTLULUĞUN ROLÜ

Yıl 2023, Sayı: 115, 67 - 90, 30.09.2023

Gulzira Shadinova

https://doi.org/10.59358/ayt.1286664

Öz

Bu makale, el-Farabi, el-Biruni, İbn-Sina, Dzhusup Balasaguni, Mahmud Kaşgari ve Khoja Ahmed Yesevi'din eserlerine vurgu yaparak, ortaçağ Doğu Müslüman filozoflarının bakış açısından mutluluk kavramının derinlemesine bir analizini sunmaktadır. Çalışma, mutluluk fikrinin çeşitli kültürel, tarihi ve sosyal bağlamlarda nasıl anlaşıldığını incelemek için çeşitli sosyo-felsefi analiz yöntemlerini kullanır. Makale ayrıca felsefe ve toplum arasındaki ilişkiyi vurguluyor, felsefi düşüncenin ortaçağda doğu şiirinin gelişimini nasıl etkilediğini gösteriyor. Mutluluk, bir kişinin hayata karşı genel tutumunu ve sosyal ve maddi koşullarından duyduğu memnuniyeti yansıttığı için, dönemin Doğulu düşünürleri için ciddi bir sorundu. Çalışma, insan sosyal ilişkileri sorununu çözmenin önemini vurguluyor ve felsefi başarılar ile şiirin gelişimi arasında derin ama sınırlı bir bağlantı olduğunu gösteriyor. Orta Çağ Doğu Müslüman felsefi düşüncesinde mutluluk kavramının daha iyi anlaşılmasına katkıda bulunan bu çalışma, Orta Çağ'da felsefe ve toplum arasındaki etkileşime ışık tutmayı amaçlamaktadır. Genel olarak bu makale, belirli bir kültürel ve tarihsel bağlamda mutluluk kavramının kapsamlı bir incelemesidir ve aynı zamanda bu zaman diliminde felsefi düşünce ile sanatsal ifadenin nasıl iç içe geçtiğini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

doğu, felsefe, insan, hayatın anlamı, Müslüman, mutluluk, değer, toplum, ahlak

ОРТАҒАСЫРЛЫҚ ШЫҒЫС МҰСЫЛМАН ОЙШЫЛДАРЫНЫҢ ҚОҒАМДЫҚ САНАСЫНДАҒЫ БАҚЫТТЫҢ РӨЛІ

Öz

Бұл мақалада ортағасырлық шығыс мұсылман философтары тұрғысынан бақыт ұғымына терең талдау жасалған, яғни Әл-Фараби, Әл-Бируни, Ибн-Сина, Жүсіп Баласағұн, Махмұд Қашғари, Қожа Ахмет Ясауи деген ғұламаларымыздың еңбектеріне баса назар аударған. Зерттеу әртүрлі мәдени, тарихи және әлеуметтік контексттерде бақыт идеясының қалай түсінілгенін зерттеу үшін әртүрлі әлеуметтік-философиялық талдау әдістерін пайдаланады. Мақалада философия мен қоғам арасындағы қарым-қатынасқа да тоқталып, ортағасырлық кезеңдегі шығыс поэзиясының дамуына философиялық ойдың қалай әсер еткені көрсетілген. Бақыт сол кездегі шығыс ойшылдары үшін күрделі мәселе болды, өйткені ол адамның өмірге деген жалпы көзқарасын және оның әлеуметтік және материалдық жағдайына қанағаттануын көрсетті. Зерттеу адамның әлеуметтік қарым-қатынасы мәселесін шешудің маңыздылығына тоқталып, философиялық жетістіктер мен поэзияның дамуы арасындағы терең, бірақ шектеулі байланысты көрсетеді. Ортағасырлық шығыс мұсылмандық философиялық ой-пікіріндегі бақыт ұғымын жақсырақ түсінуге ықпал ете отырып, бұл зерттеу орта ғасырлардағы философия мен қоғамның өзара әрекеттесуіне жарық түсіруді көздейді. Жалпы, бұл мақалада бақыт ұғымы нақты мәдени-тарихи контексте жан-жақты зерттеліп, осы уақыт аралығында философиялық ой мен көркем сөздің өзара байланыста болған жолдары да ашылады.

Anahtar Kelimeler

Шығыс, философия, адам, өмірдің мәні, мұсылман, бақыт, құндылық, қоғам, этика

THE ROLE OF HAPPINESS IN THE SOCIAL CONSCIOUSNESS OF MEDIEVAL EASTERN MUSLIM THINKERS

Öz

This article provides a concept of happiness’s in-depth analysis as viewed by medieval Eastern Muslim philosophers, focusing on the works of Al-Farabi, Al-Biruni, Ibn-Sina, Jusup Balasaguni, Mahmud Kashgari, and Khoja Ahmed Yasawi. The study uses various socio-philosophical analysis methods to examine how the idea of happiness was understood in different cultural, historical, and social contexts. The article also highlights the connection between philosophy and society, showing how philosophical thought impacted the development of oriental poetry during the medieval period. Happiness was a significant concern for Eastern thinkers during this time, as it reflected a person's overall attitude towards life and their satisfaction with their social and material circumstances. The study underscores the importance of solving the problem of human social relations and demonstrates the deep, yet limited, connection between philosophical achievements and the development of poetry. By contributing to a better understanding of the concept of happiness in medieval Eastern Muslim philosophical thought, this study aims to shed light on the interplay between philosophy and society in the Middle Ages. Overall, this article provides a concept of happiness’s comprehensive examination within a specific cultural and historical context, while also revealing the ways in which philosophical thought and artistic expression were interrelated during this time period.

Anahtar Kelimeler

east, philosophy, man, meaning of life, Muslim, happiness, value, society, ethics

РОЛЬ СЧАСТЬЯ В ОБЩЕСТВЕННОМ СОЗНАНИИ СРЕДНЕВЕКОВЫХ ВОСТОЧНО-МУСУЛЬМАНСКИХ МЫСЛИТЕЛЕЙ

Öz

В данной статье проводится углубленный анализ концепции счастья с точки зрения средневековых восточно-мусульманских философов с акцентом на работах Аль-Фараби, Аль-Бируни, Ибн-Сины, Жусупа Баласагуни, Махмуда Кашгари и Ходжи Ахмеда Ясави. В исследовании используются различные методы социально-философского анализа для изучения того, как идея счастья понималась в различных культурных, исторических и социальных контекстах. В статье также освещается связь между философией и обществом, показано, как философская мысль влияла на развитие восточной поэзии в средневековый период. Счастье было серьезной проблемой для восточных мыслителей того времени, поскольку оно отражало общее отношение человека к жизни и его удовлетворенность своими социальными и материальными обстоятельствами. В исследовании подчеркивается важность решения проблемы человеческих социальных отношений и демонстрируется глубокая, но ограниченная связь между философскими достижениями и развитием поэзии. Способствуя лучшему пониманию концепции счастья в средневековой восточно-мусульманской философской мысли, это исследование направлено на то, чтобы пролить свет на взаимодействие между философией и обществом в Средние века. В целом, эта статья представляет собой всестороннее исследование концепции счастья в конкретном культурно-историческом контексте, а также раскрывает способы взаимосвязи философской мысли и художественного выражения в этот период времени.

Anahtar Kelimeler

восток, философия, человек, смысл жизни, мусульманин, счастье, ценность, общество, этика

Kaynakça

• Delachieve. (n. d.). Adam ómiriniń máni men maǵynasy. adam ómiriniń máni nede? Adamnyń ómiri máseleniń maǵynasy [Meaning and meaning of human life. What is the meaning of human life? Human life - the meaning of the problem]. https://kk.delachieve.com/адам-өмірінің-мәні-мен-мағынасы-адам/
• Verhoef, A. (2018). Paul Ricoeur: Philosophy, theology and happiness. Stellenbosch Theological Journal, 4(2), 151-166 p.
• Asylov, U., & Nusqabaıuly, J. (2003). Ádeptaný: Adamgershilik qulyq sabaqtary [Etiquette: Lessons of moral behavior]. Almaty: Mektep, 288 b.
• Ál-Farabı. Tarıhı-fılosofıalyq traktattar [Al-Farabi. Historical and philosophical treatises]. (2006) Qazaq halqynyń fılosofıalyq murasy (4 t.). Jıyrma tomdyq. Ál-Farabı fılosofıasy. Astana: Aýdarma, 344-410 bb.
• Ál-Farabı. Fılosofıalyq kózqarastary [Al-Farabi. Philosophical views]. (1973). Ál-Farabı. Fılosofıalyq traktattar. Almaty: Ǵylym, 415 b.
• Ál-Farabı. Fılosofıalyq traktattar [Al-Farabi. Philosophical treatises]. (1973). Almaty: Ǵylym, 430 p. Dzhumabaev, Ju. D. (1975). Iz istorii jeticheskoj mysli v Srednej Azii (s drevnejshih vremen do Hv.) [From the history of ethical thought in Central Asia (from ancient times to the 10th century)]. Tashkent: Fan, 96 b.
• Zeıbek, K. (2003). Q.A. Iassaýı jáne tańdaýly hıkmetter [Yasawi and the Chosen Wisdom]. Ankara, 255 b.
• Karimova, M. R. (2009). Jeticheskie problemy v antropologii Ibn Siny [Ethical problems in the anthropology of Ibn Sina] (dis. kand. filos. nauk, In-t filosofii im. AM Bogoutdinova AN RT: 09.00.13). Dushanbe, 141 b.
• Karin, S. H. (1962). V mire mudryh myslej [In the world of wise thoughts] (3-e izd.). Moskva: Znanie, 360 b.
• Kasymzhanov, A.H., & Mazhidenova, D.M. (1990). Ocharovanie znanija [The Charm of Knowledge]. Frunze: Kyrgyzstan, 156 b.
• Qabylova, A.S. (1999). Ál-Farabıdiń fılosofıasyndaǵy mádenıetter sınteziniń orny [Place of synthesis of cultures in the philosophy of al-Farabi]. Almaty, 256 b.
• Maqataev, M. (1991). Úsh tomdyq shyǵarmalar [Works in three volumes]. (T.1: Óleńder men poemalar). Almaty: Jazýshy, 368 b.
• Mўminov, I. M. & Hajrullaev, M. M. (red.). (1972). Iz filosofskogo nasledija narodov Blizhnego i Srednego Vostoka [From the philosophical heritage of the peoples of the Near and Middle East]. Tashkent: Fan, 344-410 b.
• Nasımov, M. (2011, Maýsym 23). Ál-Farabı jáne saıasat ǵylymy [Al-Farabi and political science]. Abaı-aqparat. https://abai.kz/post/9143
• Nysanbaev, A. & Ábjanov, T. (1992). Adamǵa qaraı bet bursaq: ejelgi grek fılosofıasy týraly oı tolǵaýlary [Turning to Man: Reflections on Ancient Greek Philosophy]. Almaty: Qazaq ýnıversıteti, 160 b.
• Tórebaev, O. J. (2004). Balasaǵunnyń áleýmettik fılosofıasy [Social philosophy of Balasagun] (fılos. ǵyl. kand. dıss. avtoref.: 09.00.03). Almaty, 324 b.
• Haziret Sultan Ahmet Iassaýı. Hıkmetter [Hazrat Sultan Ahmet Yassawi. Wisdom.]. (2002). Almaty: Jibek joly, 268 b.
• Shadınova, G.A. (2009). Júsip Balasaǵunnyń fılosofıalyq kózqarasyndaǵy tanym máselesi [The problem of cognition in the philosophical approach of Yusup Balasagun]. (dıs. fılos. ǵyl. kan.: 09.00.03). Almaty, 120 b.