XIV. ve XV. YÜZYILLARDA DOĞU AKDENİZ’DE TÜRK-HAÇLI MÜCADELESİ

Yıl 2024, Sayı: 117, 119 - 133, 31.03.2024

Şahin Çeler

https://doi.org/10.59358/ayt.1423676

Öz

Haçlı Seferleri, XI. yy’ın sonunda Kudüs’ün Haçlılar tarafından ele geçirilmesiyle başlamıştır. 1096’da Avrupa’dan yola çıkan Haçlılar 1099ü Kudüs’de geçirmişler ve XIII. yy sonuna kadar Ortadoğu’da varlıklarını sürdürmüşlerdir. 1291’de Memlüklerin, Akka’yı almasıyla bölgeden ayrılmak zorunda kalmışlardır. Haçlılar, bu tarihten sonra Doğu Akdeniz’de konuşlanarak Kutsal toprakları geri almak için çabalamışlardır. Aynı dönemde Batı Anadolu’yu fetheden Türk Beylikleri, denizde gaza faaliyetleri yürütmeye başlamışlar ve bu süreçten sonra Haçlılarla denizde mücadele etmişlerdir. Aydınoğulları ve Menteşeoğulları’nın başı çektiği başarılı denizcilik faaliyetleri Haçlıların hayallerini gerçekleştirmelerini engellemiştir. Bu beylikler bir müddet sonra büyük bir devlet olacak Osmanlı Devleti’nin
donanmasının çekirdeğini de oluşturmuştur. Nihayet XVI. yy’da Osmanlı Devleti Akdeniz’in egemen gücü haline gelmiştir.

Anahtar Kelimeler

Akdeniz, Haçlılar, Türk Denizciliği, Menteşeoğulları, Aydınoğulları, Rodos, Şövalyeler

Конфликты в Восточном Средиземноморье в XIV и XV веках (тюрки и крестоносцы)

Öz

Крестовые походы обозначают серию военных экспедиций, начавшихся в конце XI века с захвата Иерусалима. Эти милитаристские предприятия протекали в регионе до завершения XIII века, когда в 1291 году мамлюки захватили Акку, положив тем самым конец присутствию крестоносцев в данном регионе. После указанной даты крестоносцы реорганизовали свои силы в Восточном Средиземноморье, предпринимая попытки восстановления контроля над Святой Землей. В это же время туркменские княжества, освоив Западную Анатолию, активизировали свои военные действия на море, впоследствии сталкиваясь с крестоносцами в морских сражениях. Успешная морская стратегия тюрков препятствовала крестоносцам в осуществлении своих стратегических планов. Эти княжества также составляли фундамент военно-морского флота Османской империи, которая вскоре стала могучим государством и в XVI веке утвердилась в роли доминирующей силы в Средиземноморье.
Ключевые слова: Средиземноморье, крестоносцы, морская стратегия тюрков, Ментешеогуллар, Айдыногуллар, Родос, рыцари, тюркские княжества.

Anahtar Kelimeler

Средиземноморье, крестоносцы, морская стратегия тюрков, Ментешеогуллар, Айдыногуллар, Родос, рыцари, тюркские княжества.

Conflicts in the Eastern Mediterranean in the XIVth and XVth Centuries (Turks and Crusaders)

Öz

The Crusades started at the end of the XIth century with the capture of Jerusalem by the Crusaders. They continued their presence in the region until the end of the XIII century. In 1291, their presence in the region ended when the Mamluks took Acre. After this date, they were stationed in the Eastern Mediterranean and endeavored to take back the Holy Lands. In the same period, the Turkmen principalities that conquered Western Anatolia started to carry out maritime expeditions and after this period, they fought the Crusaders at sea. The successful maritime activities of the Turks prevented the Crusaders from realizing their dreams. These principalities also formed the nucleus of the navy of the Ottoman Empire, which would become a great state after a while. This state became the dominant power of the Mediterranean in the 16th century.

Anahtar Kelimeler

Mediterranean, Crusaders, Turkish Seafaring, Menteşeoğulları, Aydınoğulları, Rhodes, Knights

XIV және XV ғасырларда Шығыс Жерорта теңізіндегі қақтығыстар (түркілер мен крест жорықтары) крест жорықтары, XI ғасырдың соңында крестшілердің Иерусалимді басып алуынан басталған болатын.

Öz

Бұл аймақта олар тіршілігін XIII ғасырдың соңына дейін жалғастырды. 1291 жылы мәмлюктер Ақканы жаулап алуымен олардың аймақтағы тіршілігі аяқталды. Осыдан кейін олар Шығыс Жерорта теңізіне тұрақтап, Киелі жерлерді қайтарып алуға тырысты. Осы кезеңде Батыс Анадолыны жаулап алған түрікмен княздары теңізде соғыс әрекеттерін жүргізе бастады, осы кезеңнен кейін бұл князьдықтар теңізде крестшілермен соғысты. Түріктердің теңізде жасаған сәтті әрекеттері крест жорықтаршыларының жоспарларының жүзеге асыруына кедергі болды. Бұл князьдықтар біраз уақыт аралығынан кейін үлкен мемлекетке айналатын Осман империясының теңіз флотының өзегін де құрады. Бұл мемлекет XVI ғасырда Жерорта теңізінің басым күшіне айналды.

Anahtar Kelimeler

Жерорта теңізі, Крест жорықтары, Түрік теңізшілігі, Ментешеоғуллары, Айдыноғуллары, Родос, Рыцарьлар. Түрік княздіктері

Kaynakça

• Barrow, G. L.(1985). ‘The Knights Of St. John Of Jarusalem at Kilmainham’. Dublin Historical Record, Vol.38 s. 108-112, No.3: Dublin.
• Başkan, Y. T. (2014). ‘Rodos Şövalyeleri ve Batı Anadolu Seferi’. İnternational Periodical For the Languages Litarature and History of Turkish, vol 9/4: Ankara.
• Baykara, T. (1990). Aydınoğlu Gazi Umur Bey. Kültür Yayınları: Ankara.
• Bey, Z. (2013). Rodos Tarihi. Harid Fedai (Çev.). Türk Tarih Kurumu Yayınları: Ankara.
• Boas, A. J. (2013). Jerusalem in the Time of the Crusades: Society, Landscape and Art in the Holy City under Frankish Rule. Routledge: NewYork.
• Bostan, İ. (2008). Beylikten İmparatorluğa Osmanlı Denizciliği. Kitap Yayınevi: İstanbul.
• Braudel, F. (2017). II. Felipe Döneminde Akdeniz ve Akdeniz Dünyası. Mehmet Ali Kılıçbay (çev). Doğu Batı Yayınları: İstanbul.
• Cahen, C.(2010). Haçlı Seferleri Zamanında Doğu ve Batı. Mustafa Daş (çev). Mustafa Daş Yeditepe Yayınları: İstanbul.
• Cahen, C. (2012). Osmanlılardan Önce Anadolu. Tarih Vakfı Yurt Yayınları: İstanbul.
• Carr, Mike (2016). ‘Early Contacts Between Menteshe and the Latins in the Eagean: Alliances with the Genoese and Conflict with the Hospitallers (c.1310-12)’. Uluslararası Batı Anadolu Beylikleri Tarih Kultur ve Medeniyeti Sempozyumu II: Menteşe Beyliği, ed. Adnan Çevik & Murat Keçiş, Türk Tarih Kurumu: Ankara.
• Carr, M. (2013). ‘The Hospitallers of Rhodes and their Alliances Against the Turks’. Island and Military Orders C. 1291-C. 1798, ed. S. Phillips & E. Buttiging, Farnham, Ashgate Publishing.
• Çavuşdere, S. (2016). Avrupa'nın Türk Sorunu. Yeditepe Yayınevi: İstanbul.
• Çavuşdere, S. (2017). Ortaçağ’da Venedik, Papalık ve Türkler. Yeditepe Yayınları: İstanbul.
• Evliya Ç. (2005). Seyahatname. Yapı Kredi Yayınları: İstanbul.
• Darkot, B. (1954). ‘Rodos’. İslam Ansiklopedisi. Maarif Basımevi: İstanbul.
• Ertaş, M. Y. (2017). ‘Rodos’un Fetih Günlüğü Kanuni Sultan Süleyman’ın Rodos Seferi Rûznâmesi’. Akademik İncelemeler Dergisi, cilt 12, sayı 1.
• Fleet, K. (2009). Erken Osmanlı Döneminde Türk Ceneviz Ticareti, Türkiye İşbankası Yayınları: İstanbul.
• Gül, M. (2009). Ortaçağ Avrupa Tarihi. Bilge Yayıncılık: İstanbul.
• Hammer, J. V. (2008). Osmanlı Devleti Tarihi. Kapı Yayınları: İstanbul.
• Heyd, W. (2000). Yakın Doğu Ticaret Tarihi. Enver Ziya Karal (çev.). Türk Tarih Kurumu Basımevi: Ankara.
• Herrin, J. (2010). Bizans. Uygur Kocabaşoğlu (çev.). İletişim Yayınları: İstanbul.
• Holt, P.M. (1999). Haçlılar Çağı. Özden Arıkan(Çev.). Tarih Vakfı Yurt Yayınları: İstanbul.
• Howard, S. (1982). The Knights Templer. Barnes and Nobble: New York.
• İbnu’l Esir (2009). El Kamil Fit Tarih. M. Beşir Eryaysoy (çev.). Bahar Yayınları: İstanbul.
• İnalcık, H. (2009). Devlet-i Aliyye, Cilt 1. Türkiye İşbankası Yayınları: İstanbul.
• İnalcık, H. (2010). Osmanlılar. Timaş Yayınları: İstanbul.
• İnalcık, H. (1999). ‘Batı Anadolu’da Yükselen Denizci Gazi Beylikleri, Bizans ve Haçlılar’. Uluslararası Haçlı Seferleri Sempozyumu, s.173-185., Türk Tarih Kurumu: Ankara.
• Jorga, N. (2005). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi. Yeditepe Yayınları: İstanbul.
• Kanat, C. (1999). ‘Memlük Sultanı Melik ez-Zahir Seyfeddin Çakmak’ın Rodos Seferleri (1440-1443-1444). Prof. Dr. İsmail Aka Armağanı. Beta Basım Yayın: İzmir.
• Luttrell, A. (2000). ‘From Jarusalem to Malta: The Hospital Chracter and Evulation, Pregrinationes’, Acta et Documanta.
• Ostrogorsky, G. (2011). Bizans Devleti Tarihi. Fikret Işıltan (çev.). Türk Tarih Kurumu Yayınları: Ankara.
• Merçil, E. (1988). ‘Aydınoğulları’. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt. 4: İstanbul.
• Miller, W. (1921). Essays on Latin Orient, Cambridge University Press: London.
• Nicholsan, H. J. (2003). The Knight Hospitaller, Woodbridge: UK.
• O’shea, S. (2011). İnanç Denizi. Egemen Demircioğlu (çev.). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları: İstanbul.
• Read, P. P. (2003). Tapınak Şövalyeler. Sinem Gül (çev.). Dost Yayınları: Ankara.
• Riley, H. (2002). Knights Hospitaller. Carbrook Church: Norfalk.
• Riley, S. J. (2012). Knights Hospitaller in the Levant. Palgrave Macmilan: United Kindgdom.
• Riley, S. J. (2010). Templers and Hospitallers as Professed Religious in the Holy Land. Indiana: University of Notre Damme Press.
• Riley, S. J. (2007). ‘Towards a History of Military-Religious Orders’, The Hospitallers, the Mediteranean and Europe, Ed. Karl Borchardt, Nikolas Jaspert and Helen Nicholson: Ashgate.
• Runcıman, S. (1992). Haçlı Seferleri Tarihi. Fikret Işıltan (çev.). Tarih Kurumu Yayınları: Ankara.
• Smith, Paul Vincent (1994). ‘Crusades and Society in Eastern Europe’. School of Solvenic and East European Studies: London.
• Solak, K. - Ağır M. (2013). ‘Memlük Devleti’nin Doğu Akdeniz’deki Önemli Siyasi Faliyetleri’. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, sayı 14, s.107-130: Çanakkale.
• Şeşen, R. (2009). Sultan Baybars ve Devri. İSAR: İstanbul.
• Şeşen, R. (1994). ‘Daviyye ve İsbitariyye’. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt. 9: İstanbul.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1984). Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri. Türk Tarih Kurumu Yayınları: Ankara.
• Vatin, N. (2004). Rodos Şövalyeleri ve Osmanlılar. Tülin Altınova (çev.). Tarih Vakfı Yurt Yayınları: İstanbul.
• Vıttek, P (19.44). Menteşe Beyliği. O.Ş. Gökyay (çev.). Türk Tarih Kurumu Yayınları: Ankara.