The Traces of Language Relation in Turkish Prizren Mouth (The Place of Predicate in Turkish Prizren Mouth)

Yıl 2013, Cilt: 4 Sayı: 2, 9 - 28, 30.12.2013

Besir Neziri

Öz

Prizren takes place among
the most important centers of Republic of Kosovo, a historical and a cultural
city. Prizren is a home land for Albanians, Turks, Bosnians, a small number of
Serbians and other minor ethnicities living in this city. Due to the fact that
each ethnicity has it sown language and culture, Prizren becomes a linguistic
area. Albanian, Turkish and Serbian languages being in touch with each other
have made able there ciprocalimpact between these languages as well. In periond
when Prizren was under the Ottoman rule, the Turkish language was a transmitter
language, while Albanian and Serbian were reciever languages. In this process
we can see the Albanian and Serbian languages borrowing words, adjuncts and
structures from Turkish language. Later when Ottomans left Prizren, Albanian
and Serbian languages became transmitter languages while Turkish turned into a
receiver language. Together with the withdrawal of the Ottomans from Balkans
region, the fact that Anatolian Turkish was different from and subject to
Indo-European languages, lead to the formation process of new dialects. Among
these new lyborn dialects is the dialect of Prizren Turkish as well. In the
Turkish language exposed to Albanian and Serbian influence, it is possible to
obviously notice the differences in phonological, morphological and rethorical
aspects. In this study weare going to evaluate the changes that Prizren Turkish
dialect faced from phonological, morphological and rethorical aspect while it
was exposed to local languages’ impact. This relation of linguistic inter
action will be studied from the stand point of linguistic area and the theory
of The Unaccusative Hypothesis.

Keywords: 

Anahtar Kelimeler

Prizren, Prizren Turkish Dialect, Albanian, Serbian, Linguistic Contact, Linguistic Area, The Unaccusative Hypothesis

PRİZREN TÜRK AĞZINDA DİL İLİŞKİSİ İZLERİ (PRİZREN TÜRK AĞZINDA YÜKLEMİN YERİ)

Öz

Kosova Cumhuriyeti’nin en
önemli merkezlerinden biri olan Prizren, tarihî ve kültürel bir şehirdir.
Prizren, içerisinde Arnavutlar, Türkler, Boşnaklar, az sayıda Sırplar ve diğer
ulusları barındırmaktadır. Her milletin kendine ait dili, kültürü olmasından
dolayı Prizren şehri dikkatte değer bir dil alanı hâline gelmiştir. Temasta
olan Arnavutça, Türkçe ve Sırpça birbirlerinden etkilenmiştir. Prizren, Osmanlı
yönetimi altındayken verici dil Türkçe, alıcı dil Arnavutça ve Sırpça idi. Bu
süreç içerisinde Arnavutça ve Sırpça’da Türkçe’den aldıkları alıntı kelimeler,
ekler, yapılar görülmektedir. Prizren Osmanlılar tarafından terk edildiğinde
ise verici dil Arnavutça ve Boşnakça, alıcı dil ise Türkçe olmuştur.

Osmanlılar, Balkan
coğrafyalarından çekilince Hint-Avrupa dil ailesine mensup dillerin etkisi
altında kalan Prizren Türkçesi, Türkiye’nin ağızlarından farklı olarak
Balkanlar’da yerini alan bir ağız sürecine girmiştir. Arnavut ve Sırp dilinin
etkisi altında kalan Prizren Türkçesinde gerek sesbilimsel gerek biçimbilimsel
ve gerekse sözbilimsel açıdan farklıklar görülmektedir.

Bu çalışmada, Prizren Türk
ağzının ortam dillerden etkilenerek sesbilimsel, biçimbilimsel ve sözbilimsel
açıdan uğradığı değişikler ele alınmıştır. Bu etkileşim dil ilişkisi, dil alanı
ve ayrık geçişsizlik varsayımın (The Unaccusative Hypothesis)   nazariyesinden hareket edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Prizren, Prizren Türk Ağzı, Arnavutça, Sırpça, dil ilişkisi, dil alanı, ayrık geçişsizlik varsayımı

Kaynakça

• A. y. “Arnavut Dili.” Türk Ansiklopedisi 2. s. 361- 364.
• ACARTÜRK, Cengiz, Gradient Characteristics Of The Unaccusati-ve/Unergative Distinction in Turkish: Aa Experimental Investi-gation, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ortadoğu Teknik Üniversitesi Enformatik Enstitüsü, Ankara, 2005.
• AKSAN, Doğan, Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim III, T.D.K. Yay., Ankara 2009.
• BALCI, Mustafa. “Kosova ve Makedonya Türk Ağızlarında Devrik Cümle Meselesi.”Avrasya Etüdleri 38, Yıl: 2010, Sayı: 2, s. 43- 60.
• CANHASİ, Suzan ve SULÇEVSİ, Nebahat, “Kosova Türk Ağızlarına Arnavut Dilinin Etkisi”, Uluslararası Dil ve Edebiyat Çalışmaları Konferansı, Bedër Press, Tiranë, 2012, s. 205- 212.
• DERJAJ, Adriatik, “Arnavutça Türkçe Dil İlişkileri’’, Kastamonu Eği-tim Dergisi, Sayı:18,Yıl: 2010, s. 991- 996. http://www.kefdergi.com/pdf/18_3/18_3_23.pdf.
• DOMİ, Mahir. Gramatika e Gjuhës Shqipe 1, Akademia e Skencave e Shqipërisë İnstituti i Gjuhësisë dhe Letërsisë, Tiranë, 2002.
• DOMİ, Mahir. Gramatika e Gjuhës Shqipe 2, Akademia e Skencave e Shqipërisë İnstituti i Gjuhësisë dhe Letërsisë, Tiranë, 2002.
• ERCİLASUN, Ahmet Bican. Başlangıçtan Yirminci Yüzyılıyla Türk Dili Tarihi,: Akçağ Yay., Ankara, 2004.
• ERGİN, Muharrem. Üniversiteler İçin Türk Dili. Bayrak Mat., İstanbul, 2000.
• GOMEZ Rendon, Jorge. Typological and Social Constraints on Language Contact: Amerindian languages in Contact with Spanish I. Nether-lands: Lot, 2008.
• GREY Thomason, Sarah. “Linguistic Areas and Language History” http://www personal.umich.edu/~thomason/papers/areas.pdf.
• GREY Thomason, Sarah. Language Contact. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2001.
• GÜLENSOY, Tuncer, Türkçe El Kitabı, Akçağ Yay., Ankara, 2000.
• GÜNŞEN, Ahmet, “Dil Etkileşimi Açısından Makedonya ve Kosova Türk Ağızları” Turkish Studies, C. 4, Sayı: 8, Yıl: 2009, s. 225- 254.
• GÜNŞEN, Ahmet, “Rumeli Ağızlarının Söz Dizimi Üzerine-I (Make-donya ve Kosova Türk Ağızları Örneği)’’ http://www.turkishstudies.net/Makaleler/1110821777_21g%c3%bcn%c5%9fenahmet.pdf.
• Hafız, Nimetullah, ‘’Prizren Türk Halk Edebiyatı Metinleri ve Ağız Hu-susiyetleri‘’ Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1975.
• KİEL, Machiel, ‘’Prizren’’, DİA, TDV Yay., İstanul, 2007, c. 34, s. 349-351.
• KORKMAZ, Zeynep. “ Türkiye Türkçesi.’’ Türk Ansiklopedisi c. 32. s. 393.
• KORKMAZ, Zeynep. Türkiye Türkçesi Grameri ( Şekil Bilgisi ), Ankara: T.D.K. Yay., Ankara, 2003.
• KOSTALLARİT, Androkli, v.d., Fjalor i Gjuhës së Sotme Shqipe., Aka-demia e Shkencave e RPS të Shqipërisë İnstituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë, Tiranë, 1980.
• Kurtoğlu, Özlem “A Study On The Passivisation Errors Of Turkish Lear-ners Of Engilsh As A Foreign Language’’, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana, 2006.
• MATASOVİC, Ranko. A Grammatical Sketch of Albanian for students of Indo-European, Zagreb, 2012.
• NAKİPOĞLU-Demiralp, Mine, “Türkçe’deki Ayrık Geçişsiz Eylem-lerin Olay Yapısal Bir İncelemesi”, Dilbilim Araştırmaları, Yıl: 2002, s. 1- 16.
• ÇELEBİ, Nazmiye, “Kıbrıs Türk Ağızlarında Dil ilişkisi İzleri,’’ Yayın-lanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2010.
• YUSUF, Süreyya, “Arnavutçadan Prizren Türkçesine Kimi Aktırma-lar.’’ Çevren Sayı. 5, Yıl, 1975, s. 45- 47.
• YUSUF, Süreyya, “Prizren Türkçesi’nin Tümce Yapısı.’’ Çevren Sayı: 13, Yıl: 1975, s. 61- 68.
• YÜCE, Nuri, “Türk Dili ve Lehçeleri.’’ İslam Ansiklopedisi, c. 12. s. 473- 474.
• YÜKSEKKAYA, Gülden Sağol. Türk Dili Kitabı, Duyap Yay., İstanbul, 2006.