Türkiye Ve İran Uluslararası Sistem Sorgusu Çerçevesinde Bir Araya Mı Geliyor?

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 3, 11 - 42, 23.12.2017

Göktürk Tüysüzoğlu

Öz

Tarihte rekabet ve
anlaşmazlıklarıyla bilinen Türkiye-İran ilişkileri, Muhammed Rıza Bakıri’nin
Ankara ziyaretiyle yeni bir döneme girmiştir ve bölgesel çerçevede işbirliği
yapılacağını göstermektedir. Söz konusu işbirliğinin altında yatan en temel
neden, Türkiye’nin ABD/Batı yanlısı, edilgen dış politika yaklaşımının yetersiz
kaldığını görmesi ve alternatif aktörlerle işbirliği arayışına girmesidir. Bu
anlamda Rusya ve İran ön plana çıkmaktadır. Tahran yönetimi; bölgesel anlamda
yalnızlıktan kurtulmak, Irak ve Suriye’de çıkarlarını koruyabilmek adına
Türkiye’yle birlikte hareket etme ihtiyacı duymaktadır. İki ülke arasındaki
işbirliği, çok kutupluluk bağlamında Moskova tarafından da desteklenmektedir.
Rusya, İran ve Türkiye’nin çıkar ortaklığına gidecekleri bir Avrasya, üç
başkentin lehine bir bölgesel görünüm yaratacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, İran, uluslararası sistem, Bölgesel Kürt Yönetimi, PYD/YPG

Are Turkey and Iran Coming Together Within the Scope of Questioning the International System?

Öz

Turkey-Iran relations, which have been historically defined with
rivalry, have entered a new phase with the visit of Iranian Army Chief of Staff
Baqiri to Ankara. The visit shows that two countries will cooperate tactically
within the framework of regional affairs. Turkey sees the pro-Western and
passive foreign policy approach is not enough to defend its interests and seeks
cooperation with alternative actors. In this sense,
Russia and Iran are significant. Iran needs to act together with Turkey in
order to end its diplomatic loneliness in the region and especially in Iraq and
Syria. Russia aims to design international system
within context of multipolarity. The cooperation among Russia, Iran and Turkey
will create a regional outlook benefiting all three capitals.

Anahtar Kelimeler

Turkey, Iran, international system, Kurdistan Regional Government, PYD/YPG

Kaynakça

• “5 Soruda Suriye’deki Çatışmasızlık Bölgeleri”, BBC Türkçe, 8 Ağustos 2017, http://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-40860776, (Erişim Tarihi: 04.09.2017).
• “ABD, Kürdistan’ı Kurmak İçin Kürt Gruplarla Anlaştı”, Sözcü, 27 Mart 2017, http://www.sozcu.com.tr/2017/gundem/abd-kurdistani-kurmak-icin-kurt-gruplarla-anlasti-1757539, (Erişim Tarihi: 06.09.2017). “America Created ISIS and Its War on the Group is a Lie Says Iran’s Supreme Leader”, Newsweek, 13 Haziran 2017, http://www.newsweek.com/america-created-isis-its-war-group-lie-says-irans-supreme-leader-khamenei-624824, (Erişim Tarihi: 06.09.2017).
• “Başbakan Barzani: Katar Sorunu Bizi Etkilemez”, Rudaw, 6 Haziran 2017, http://www.rudaw.net/mobile/turkish/kurdistan/0606201712, (Erişim Tarihi: 08.09.2017).
• “Çavuşoğlu: Ekonomik İlişkiler Referanduma Bağlı Değil”, Rudaw, 23 Ağustos 2017, http://www.rudaw.net/mobile/turkish/kurdistan/230820179, (Erişim Tarihi: 08.09.2017).
• “Fırat Kalkanı’nın Yeni Safhası Ne zaman? İdlib’den mi, Afrin’den mi?”, Habertürk, 5 Eylül 2017, http://www.haberturk.com/gundem/haber/1620783-yeni-firat-kalkani-operasyonu-mu-geliyor, (Erişim Tarihi: 09.09.2017).
• “France’s Total Signs Iran Gas Deal Delayed By Sanctions”, Deutsche Welle, 3 Temmuz 2017, http://www.dw.com/en/frances-total-signs-iran-gas-deal-delayed-by-sanctions/a-39516260, (Erişim Tarihi: 08.09.2017).
• “Israel’s Netanyahu Supports Independent Kurdish State: Report”, Rudaw, 13 Ağustos 2017, http://www.rudaw.net/english/kurdistan/130820176, (Erişim Tarihi: 06.09.2017).
• “İran Genelkurmay Başkanı’nın Türkiye Ziyareti, İyileşen İlişkilerin İşareti”, BBC Türkçe, 16 Ağustos 2017, http://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-40951448, (Erişim Tarihi: 03.09.2017).
• “İran’ın Ortadoğu’daki Kılıcı: Kasım Süleymani”, Al Jazeera Türk, 11 Kasım 2014, http://www.aljazeera.com.tr/al-jazeera-ozel/iranin-ortadogudaki-kilici-kasim-suleymani, (Erişim Tarihi: 06.09.2017).
• “Kerkük’ün Katılması Neden Önemli?”, Deutsche Welle, 2 Eylül 2017, https://goo.gl/fyiSys, (Erişim Tarihi: 06.09.2017).
• “Russia’s Top General to Visit Ankara Amid Turkish-American Tensions”, Voanews, 21 Ağustos 2017, https://www.voanews.com/a/russia-top-general-to-visit-ankara-amid-turkish-us-tensions/3994599.html, (Erişim Tarihi: 05.09.2017).
• “Sisi, Suudi Arabistan’da Kral Selman ile Görüştü”, Sputniknews, 24 Nisan 2017, https://tr.sputniknews.com/ortadogu/201704241028199774-sisi-suudi-arabistan-kral-selman-gorustu, (Erişim Tarihi: 07.09.2017).
• “Suriye’nin Kuzeyinde PYD’ye Rakip Kürt Partilerinin Ofisleri Kapatıldı”, BBC Türkçe, 17 Mart 2017, http://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-39302377, (Erişim Tarihi: 07.09.2017).
• “Turkey Urges Iraqi Kurds to Abandon Independence Vote”, Al Jazeera, 23 Ağustos 2017, http://www.aljazeera.com/news/2017/08/turkey-urges-iraqi-kurds-abandon-independence-vote-170823105428930.html, (Erişim Tarihi: 06.09.2017).
• “Türkiye, İran, Suriye ve Irak, Kürtlerin Bağımsızlık Referandumunu Ertelemeye Çalışıyor”, Sputniknews, 25 Ağustos 2017, https://tr.sputniknews.com/ortadogu/201708251029876540-turkiye-iran-suriye-irak-kurtlerin-bagimsizlik-referandumunu-ertelemeye-calisiyor, (Erişim Tarihi: 05.09.2017).
• ABU ZEED, Adnan, “Can US-Sunni Alliance Lure Baghdad Away From Tehran?”, Al Monitor, 24 Mayıs 2017, http://www.al-monitor.com/pulse/en/originals/2017/05/iraq-sunni-arab-alliance-iran-us.html, (Erişim Tarihi: 06.09.2017).
• ACUN, Can, “Kuzey Suriye’de PYD Kuşağı”, SETA Perspektif, No: 107, Haziran 2015, http://file.setav.org/Files/Pdf/20150630181805_kuzey-suriyede-pyd-kusagi-pdf.pdf, (Erişim Tarihi: 03.09.2017).
• AHISHALI, Mustafa Melih, “Reformistler İran’ın Yeni Kabinesinden Hoşnut Değil”, Anadolu Ajansı Analiz, 10 Ağustos 2017, http://aa.com.tr/tr/analiz-haber/reformistler-iranin-yeni-kabinesinden-hosnut-degil-/881526?amp=1, (Erişim Tarihi: 08.09.2017).
• AKÇAY, Nurettin, “25 Eylül Yaklaşırken Çin’in Bağımsız Kürdistan Yaklaşımı”, ANKASAM, 30 Ağustos 2017, https://ankasam.org/25-eylul-yaklasirken-cinin-bagimsiz-kurdistan-yaklasimi, (Erişim Tarihi: 09.09.2017).
• AKTÜRK, Şener, “The Fourth Style of Politics: Eurasianism As a Pro-Russian Rethinking of Turkey’s Geopolitical Identity”, Turkish Studies, Cilt: 16, No: 1, 2015, ss. 54-79.
• ALMEIDA, Isis, “Even With the World’s Second Largest Gas Reserves, Iran is No Qatar”, World Oil, 15 Temmuz 2017, http://www.worldoil.com/news/2015/7/15/even-with-the-worlds-second-largest-gas-reserves-iran-is-no-qatar, (Erişim Tarihi: 07.09.2017).
• AMBROSIO, Thomas, “Russia’s Quest For Multipolarity: A Response to US Foreign Policy in the Post-Cold War Era”, European Security, Cilt: 10, No: 1, 2001, ss. 45-67.
• CAI, Peter, “Understanding China’s Belt and Road Initiative”, Lowy Institute Analysis, Mart 2017.
• CANER, Mustafa, “İran Cumhurbaşkanlığı Seçimleri 2017”, SETA Analiz, No: 202, Mayıs 2017.
• ÇETİN, Firdevs, “Osmanlı-Safevi Rekabetinin Osmanlı Resmi İdeolojisine Etkisi”, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 2, No: 1, 2011, ss. 12-28.
• DEDEOĞLU, Beril, “Who Benefits From Tension, Turkey or Germany?”, Daily Sabah, 25 Temmuz 2017, https://www.dailysabah.com/columns/beril-dedeoglu/2017/07/25/who-benefits-from-tension-turkey-or-germany, (Erişim Tarihi: 04.09.2017).
• DEVRIES, Juliana, “Turkey’s AKP: A Model for the Egyptian Muslim Brotherhood?”, Dissent, 12 Nisan 2011, https://www.dissentmagazine.org/blog/turkeys-akp-a-model-for-the-egyptian-muslim-brotherhood, (Erişim Tarihi: 05.09.2017).
• DUMAN, Bilgay, DEAŞ Sonrası Türkmenler ve Türkmen Bölgelerinin Durumu, ORSAM, No: 203, 2016.
• ELİ, Sıtkı, “Füze Tehdidi ve NATO Füze Kalkanı: Türkiye Açısından Bir Değerlendirme”, Uluslararası İlişkiler, Cilt: 10, No: 40, 2014, ss. 39-73.
• ELHAN, Nail, “İran Devrimi’nin Türkiye’de Yansımaları: İrancılık ve ‘İrancı’ İslamcılık”, Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, Cilt: 3, No: 2, 2016, ss. 28-57.
• ERKMEN, Serhat “Kuzey Irak’ta Bağımsızlık Referandumu: Kerkük’ün Katılması Neden Önemli?”, Deutsche Welle, 2 Eylül 2017, https://goo.gl/FXjh2V, (Erişim Tarihi: 06.09.2017).
• EROL, Mehmet S., “ABD, Suriye’de PYD/YPG ile Aynı Dili Kullanıyor”, Yeni Düşünce, 24 Şubat 2017, https://goo.gl/vEH9Wh, (Erişim Tarihi: 05.09.2017).
• EROL, Mehmet S., “ABD-İran Savaşı ‘Haşdi Şabi’ Vuruşuyla Başladı”, Millî Gazete, 10 Ağustos 2017, http://www.milligazete.com.tr/makale/1220949/prof-dr-mseyfettin-erol/abd-iran-savasi-hasdi-sabi-vurusuyla-basladi, (Erişim Tarihi: 05.09.2017).
• EROL, Mehmet S., “İran Genelkurmay Başkanı Bakıri Niçin Türkiye’ye Geliyor?”, ANKASAM, 15 Ağustos 2017, https://ankasam.org/iran-genelkurmay-baskani-bakiri-nicin-turkiyeye-geliyor, (Erişim Tarihi: 07.09.2017).
• GÜNDOĞAN, Ünal, “Geçmişten Bugüne İran İslam Devrimi: Genel Değerlendirme”, Ortadoğu Analiz, Cilt: 3, No: 29, Mayıs 2011, ss. 93-99.
• İPEK, Cemil D., “Güney Azerbaycan Türklerinde Kimlik Sorunu”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, Cilt: 12, No: 1, 2012, ss. 267-283.
• KARAN, Ceyda, “ABD Varlığı Ortak Tehdit Algısı Yaratıyor, İdlib’i Türkiye, İran ve Rusya Çözebilir”, Sputniknews, 21 Ağustos 2017, https://tr.sputniknews.com/ceyda_karan_eksen/201708211029824840-abd-turkiye-iran-rusya-idlib-bora-bayraktar, (Erişim Tarihi: 09.09.2017).
• KASAPOĞLU, Can, “Turkey’s S-400 Dilemma”, EDAM Foreign Policy and Security Paper Series, No: 5, 2017.   KESKİN, Arif, “Güney Azerbaycan, İran’da Cumhurbaşkanlığı Seçimleri ve Yeşil Hareketi”, 21. Yüzyıl Dergisi, Kasım 2009, ss. 15-28.
• KÖSE, Talha-Ufuk Ulutaş, “Regional Implications of the Qatar Crisis: Increasing Vulnerabilities”, SETA Perspective, No: 31, Haziran 2017.
• MONIQUET, Claude-William Racimora, “The Armenia-Iran Relationship: Strategic Implication For Security in the South Caucasus Region”, European Strategic Intelligence&Security Center Analysis, 2013.
• MORADİ, Arina, “Iran will not Tolerate Kurdish Independence: ISIS and Israel Benefit Only”, Rudaw, 17 Şubat 2016, http://www.rudaw.net/english/kurdistan/170220162, (Erişim Tarihi: 08.09.2017).
• MURINSON, Alexander, “The Strategic Depth Doctrine of Turkish Foreign Policy”, Middle Eastern Studies, Cilt: 42, No: 6, 2006, ss. 945-964.
• ORUÇ, Tarık Ç., “Kıyıdaş Devletlerin Talepleri Çerçevesinde Hazar’ın Hukuki Statüsü ve Paylaşılması Sorunu”, Asya’da Güvenlik Sorunları ve Yansımaları, http://www.bilgesam.org/Images/Dokumanlar/0-267-2014062515asya_bol3.pdf (Erişim Tarihi: 06.09.2017).
• ÖZERTEM, Hasan S., “Turkey and Russia: A Fragile Friendship”, Turkish Policy Quarterly, Cilt: 15, No: 4, 2017, ss. 121-134.
• SİNKAYA, Bayram, “İran-Suriye İlişkileri ve Suriye’de Halk İsyanı”, Ortadoğu Analiz, Cilt: 3, No: 33, 2011, ss. 38-48.
• ŞAHİN, Ali, “Bağımsız Kürdistan’a İran Ne Diyor?”, Stratejik Ortak, 30 Temmuz 2017, https://www.stratejikortak.com/2017/07/bagimsiz-kurdistana-iran-ne-diyor.html, (Erişim Tarihi: 05.09.2017).
• TELCİ, Numan, “Trump’ın Ortadoğu Stratejisinde Suudi Arabistan ve İsrail”, Star, 27 Mayıs 2017, http://www.star.com.tr/acik-gorus/trumpin-ortadogu-stratejisinde-suudi-arabistan-ve-israil-haber-1221712, (Erişim Tarihi: 08.09.2017).
• UZUN, Özüm S., “The Arab Spring and Its Effect on Turkish-Iranian Relations”, Ortadoğu Etütleri, Cilt: 4, No: 2, 2013, ss. 145-164.
• ZAMBELIS, Chris, “China and Iran Expand Relations After Sanctions End”, The Jamestown Foundation China Brief, Cilt: 16, No: 5, 2016.