Ticari-Ekonomik İşbirliği Temelinde Çin-Orta Asya İlişkilerinin Analizi

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 2, 47 - 75, 30.12.2020

Aidarbek Amirbek Ömirbek Hanayi

Öz

Çin, son 20-30 yıl boyunca Orta Asya ülkeleriyle ekonomik ilişkilerini geliştirmek için aktif bir dış politika izlemiştir. Günümüzde Çin, Sincan Eyaleti ile olan sınırı vesilesiyle Batı komşusu durumundaki Orta Asya ülkeleriyle ilişkilerinde ticari ve ekonomik bağlantıları derinleştirmeyi ekonomi diplomasisinin önceliği haline getirmiştir. Bu çalışmada Çin ile Orta Asya ülkeleri arasındaki ticari ve iktisadi işbirliği analiz edilmiştir. Çin’in hem Avrupa hem de Avrasya ülkeleriyle derinleştirmeye çalıştığı ticari ve iktisadi ilişkilerin temelinde ekonomik anlamda daha fazla güçlenme ve iktisadi etkinliğini stratejik anlamda yükseltme hedefleri yatmaktadır. Diğer taraftan Orta Asya ülkelerinin mevcut ekonomik yapıları ve zengin yeraltı kaynaklarına sahip olmaları de söz konusu stratejik hedefe ulaşmada Çin’in elini kolaylaştırmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çin, Orta Asya, Ticaret, Ekonomik İşbirliği, Enerji

Kaynakça

• “1997-2002 Yılları Arasında SUÖB’nin Orta Asya ve Diğer Komşu Ülkelerle Dış Ticaret Rakamları”, China.com.cn, 2004, http://www.china.com.cn/zhuanti2005/txt/2004-09/13/content_5656364.htm, (Erişim Tarihi: 15.08.2020).
• “2018’de Orta Asya-Çin Doğalgaz Boru Hattı Üzerinden Çin’e 47.5 Milyar Metreküp Doğalgaz Aktarıldı”, MOFCOM, 2019b, http://www.mofcom.gov.cn/article/i/jyjl/e/201901/20190102827158.shtml, (Erişim Tarihi: 17.07.2020).
• “2018’de Orta Asya-Çin Doğalgaz Boru Hattı Üzerinden Çin’e 47.5 Milyar Metreküp Doğalgaz Aktarıldı”, MOFCOM, 2019b, http://www.mofcom.gov.cn/article/i/jyjl/e/201901/20190102827158.shtml, (Erişim Tarihi: 04.05.2020).
• “2019’da Kazakistan-Çin Petrol Boru Hattı Üzerinden Çin’e 10.88 Milyon Ton Petrol İhraç Edildi”, Gov.cn, 2020, http://www.gov.cn/xinwen/2020-01/09/content5467890.htm, (Erişim Tarihi: 21.04.2020)
• “2019’da Orta Asya-Çin Doğalgaz Boru Hattı Üzerinden Çin’e 47.9 Milyar Metreküp Doğalgaz Aktarıldı”, China Daily, 2020, https://cn.chinadaily.com.cn/a/202001/10/WS5e17f5f3a31099ab995f680f.html, (Erişim Tarihi: 15.05.2020).
• “2019’daki Çin’in Petrol ve Kimya Endüstrisinin Raporu”, Word Metals, 2020, http://www.worldmetals.com.cn/viscms/tuijian1445/20200317/250592.html, (Erişim Tarihi: 17.04.2020).
• “2030’da Çin’in Petrol Tüketimi Rekor Düzeye Ulaşacak”, Xinhua, 2017, http://xinhua-rss.zhongguowangshi.com/13701/-4067403128630087850/2190070.html, (Erişim Tarihi: 11.05.2020).
• “China Exports, Imports and Trade Balance by Country and Region 2007”, Word Bank, 2008, https://wits.worldbank.org/CountryProfile/en/Country/CHN/Year/2007/TradeFlow/EXPIMP, (Erişim Tarihi: 27.04.2020).
• “China Exports, Imports and Trade Balance by Country and Region 2012”, Word Bank, 2013, https://wits.worldbank.org/CountryProfile/en/Country/CHN/Year/2012/TradeFlow/EXPIMP, (Erişim Tarihi: 11.08.2020).
• “China Exports, Imports and Trade Balance by Country and Region 2017”, Word Bank, 2018, https://wits.worldbank.org/CountryProfile/en/Country/CHN/Year/2017/TradeFlow/EXPIMP, (Erişim Tarihi: 18.07.2020).
• “China Exports, Imports and Trade Balance by Country and Region 2018”, Word Bank, 2019, https://wits.worldbank.org/CountryProfile/en/Country/CHN/Year/2018/TradeFlow/EXPIMP, (Erişim Tarihi: 09.05.2020).
• “China Exports, Imports and Trade Balance, by Country and Region 2008”, Word Bank, 2009b, https://wits.worldbank.org/CountryProfile/en/Country/CHN/Year/2008/TradeFlow/EXPIMP, (Erişim Tarihi: 07.06.2020).
• “China Exports, Imports and Trade Balance, by Country and Region 1992”, Word Bank, 1993, https://wits.worldbank.org/CountryProfile/en/Country/CHN/Year/1992/TradeFlow/EXPIMP, (Erişim Tarihi: 12.04.2020).
• “China Exports, Imports and Trade Balance, by Country and Region 1997”, Word Bank, 1998, https://wits.worldbank.org/CountryProfile/en/Country/CHN/Year/1997/TradeFlow/EXPIMP, (Erişim Tarihi: 10.07.2020).
• “China Exports, Imports and Trade Balance, by Country and Region 2002”, Word Bank, 2003, https://wits.worldbank.org/CountryProfile/en/Country/CHN/Year/2002/TradeFlow/EXPIMP, (Erişim Tarihi: 21.03.2020).
• “Çin, Kırgızistan ve Tacikistan ile İşbirliğini Geliştirmek İstiyor”, Gov.cn, 2019, http://www.gov.cn/xinwen/2019-06/14/content_5400087.htm, (Erişim Tarihi: 20.06.2020).
• “Çin, ŞİÖ Çerçevesinde 30 Milyar Yuanlık Özel Kredi Tahsis Edeceğini Açıkladı”, China Daily, 2018, http://china.chinadaily.com.cn/2018-06/10/content_36361135.htm, (Erişim Tarihi: 07.06.2020).
• “İpek Yolu’nda Çin ve Orta Asya Ülkeleri”, RMHB, 2019, http://www.rmhb.com.cn/zt/ydyl/201907/t20190710_800173165.html, (Erişim Tarihi: 04.06.2020).
• “Orta Asya-Çin Doğalgaz Boru Hattı Üzerinden Çin’e İletilen Toplam Doğalgaz Miktarı 300 Milyar Metreküpü Geçti”, Xinhua, 2020, http://www.xinhuanet.com/fortune/2020-02/28/c1125640113.htm, (Erişim Tarihi: 13.05.2020).
• “Ortak Kalkınma İçin”, China Pictorial, 2019, http://www.rmhb.com.cn/zt/ztg/slgd/201809/t20180910800140936.html, (Erişim Tarihi: 27.05.2020).
• “Russian Federation Exports, Imports and Trade Balance by Country and Region 2000”, Word Bank, 2001, https://wits.worldbank.org/CountryProfile/en/Country/RUS/Year/ 2000/TradeFlow/EXPIMP, (Erişim Tarihi: 19.04.2020).
• “Russian Federation Exports, Imports and Trade Balance by Country and Region 2001”, Word Bank, 2002, https://wits.worldbank.org/CountryProfile/en/Country/RUS/Year/ 2001/TradeFlow/EXPIMP, (Erişim Tarihi: 11.07.2020).
• “Russian Federation Exports, Imports and Trade Balance, by Country and Region 2008”, Word Bank, 2009a, https://wits.worldbank.org/CountryProfile/en/Country/RUS/Year/2008/TradeFlow/EXPIMP, (Erişim Tarihi: 10.05.2020).
• “Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nin 2009 Yılı Ekonomik ve Sosyal Gelişimi İstatistiği”, XUAR Statistic, 2010, http://www.xjtj.gov.cn/sjcx/tjgb_3414/201410/t20141012_431833.html, (Erişim Tarihi: 10.07.2020).
• “ŞİÖ Banklar Birliği’nin 14. Toplantısı Pekin’de yapıldı”, CDB, 2018, http://www.cdb.com.cn/xwzx/khdt/201806/t20180606_5156.html, (Erişim Tarihi: 09.07.2020).
• “Şiö Çerçevesinde Çin’in İlk Kredi Gerçekleşti”, Finance Sina, http://finance.sina.com.cn/stock/t/20060712/0000792841.shtml, (Erişim Tarihi: 19.08.2020).
• ÇELİK, Kadir Ertaç-Doğacan Başaran, “Empire Tendencies of USA within the Context of Asia-Pacific Policy and China: An Analysis of Trump Doctrine”, Bölgesel Araştırmalar Dergisi, 3(2), Aralık 2019, s. 34-54.
• EROL, Mehmet Seyfettin, “20. Yıldönümünde Türkiye-Türk Dünyası: Sorunlar, Arayışlar ve Gelecek”, Mehmet Seyfettin Erol-Yavuz Gürler, der., Türk Dünyası 20 Yıllığı: Tahliller, Değerlendirmeler, Öngörüler ve Özeleştiriler, Türksav Yayınları, Ankara 2011, s. 41-50.
• EROL, Mehmet Seyfettin, “Küresel Güç Mücadelesinde Avrasya Jeopolitiği ve Türk Avrasyası”, Mehmet Seyfettin Erol, der., Yeni Büyük Oyun: Küresel Güç Mücadelesinde Avrasya'nın Değişen Jeopolitiği, Barış Platin Yayınları, Ankara 2009, s. 7-55.
• EROL, Mehmet Seyfettin, “Türkiye’nin Orta Asya Politikasına Rusya Federasyonu ve Bölge Ülkelerinden Genel Bir Bakış”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 12 (1), Yaz 2012, s. 1-20.
• EROL, Mehmet Seyfettin, Hayalden Gerçeğe Türk Birleşik Devletleri, İrfan Yayıncılık, İstanbul 1999. GONG, Peiping vd., “Çin’in Rusya ve Orta Asya İle Ticaret Modeli Üzerine Bir Değerlendirme”, Geographical Research, 34(5), 2015, 812-824
• HURLEY, John vd., Examining the Debt Implications of the Belt and Road Initiative from a Policy Perspective, Center for Global Development, Washington 2018.
• LI, Jinfeng, “Çin’in Orta Asya’daki ‘Kuşak ve Yol’ İşbirliği: Yüksek Gelişme Perspektifi”, Russian Central Asian & East European Market, 6, 2019, s. 2-22.
• LI, Yue-Dianzhong Yang, “Çin’in Beş Orta Asya Ülkesindeki Yatırımının Mevcut Durumu: Sorunlar ve Önlemler”, Review of Economic Research, 21, 2014, s. 62-75.
• REN, Qunluo, “SUÖB ve Beş Orta Asya Ülkesi Arasındaki Dış Ticaret Artışının Karşılaştırılması”, Finance & Economics of Xinjiang, 2, 2011, 61-67.