Afganistan’da Zealotçular Mı Galip Geldi?

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 456 - 499, 27.12.2021

Erdal Bayar

Öz

19. yüzyıl sonlarından itibaren “modernleşme” yolunda adımlar atmaya çalışan Afganistan’da yaşanan değişim ve dönüşüm süreci sancılı olagelmiştir. 2001 yılında ABD’nin Afganistan’a müdahalesi ile Afganistan’da uluslararası toplumdan ciddi destek gören yeni bir dönüşüm/gelişim sürecine girilmiştir. Hem bir devletin hem bir Afgan ulusunun hem de bir kimliğin inşasının birlikte yürütüldüğü bu süreçte arzulanan sonuçlara ulaşılamamıştır. Kendisine uluslararası toplum içinde saygın bir konum elde etmeyi amaçlayan ve bu nedenle siyasi, iktisadi ve sosyal yapısını dönüştürmeyi amaçlayan Afganistan’da, dönüşümün önündeki engellerin de karşıt pozisyonlarda yer alan grupların da yeni olduklarını söylemek güçtür. Batı dışı toplumlarda sıklıkla uygulanan yukarıdan aşağıya doğru modernleşme yöntemi Afganistan’da da uygulanmaya çalışılmıştır. Bu çalışmada tarihsel süreç içerisinde Afganistan’daki modernleşme çabaları toplum mühendisliğinin en önemli araçlarından hukuk ve eğitim alanlarında yaşanan değişimler üzerinden incelenmiştir. Süreç içerisindeki karşıt pozisyonların tanımlanmasında ve gruplandırılmasında Arnold Toynbee’nin kullandığı Herodçu (Herodian)- Zealotçu (Zealot) ayrımı kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ulus-devlet İnşası, Kimlik, Herod-Zealot, Batılılaşma, Modernleşme

Kaynakça

• ADAMEC, Ludwic W., Historical Dictionary of Afghanistan, The Scarecrow Press, Oxford, 2003 (Third Edition).
• AHMED Ekber S., “İslam ve Antropoloji”, Çev. Bedri Gencer, İnsan Yayınları, İstanbul, 1995.
• ALEKSEYEVA Kristina-Stephanie Birndorf-Joseph DeMott…vd., “An Introduction to the Laws of Afghanistan”, Stanford Law School Rule of Law Program, Afghanistan Legal Education Project, Stanford, 2017 (Fourth Edition).
• BAIZA, Yahia, Education in Afghanistan: Developments, Influences and Legacies since 1901, Routledge, New York, 2013.
• BARFIELD Thomas, “Afghanistan: A Cultural and Political History”, Princeton University Press, Princeton, 2010.
• BÜYÜKKARA, Mehmet Ali, Çağdaş İslamî Akımlar, Klasik Yayınları, İstanbul, 2016(6. Baskı).
• Confronting Anti-Black Racism Resource: Scientific Racism, Harvard Library, https://library.harvard.edu/confronting-anti-black-racism/scientific-racism , [Erişim Tarihi: 20 Mayıs 2020]
• DEMİR, Ömer-Mustafa Acar, “Sosyal Bilimler Sözlüğü”, Adres Yayınları, Ankara, 2005 (6. Baskı).
• EROL, Mehmet Seyfettin-Oktay Bingöl, “Afganistan’da Geçiş Safhası ve 2014 Sonrası Öngörüler”, Gazi Akademik Bakış, Cilt:5, Sayı:10, Yaz 2012, ss.173-187.
• GOBAR, Mir Gulam Muhammed, Afganistan der Mesir-i Tarih, Enver el Kuran Kitaphane-i Peşaver, Peşaver, 1975, Cilt 1.
• GÜLMEZ, Bahadır (Ed.), Kültür Tarihi, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Ankara, 2015 (5. Baskı).
• JONES, Christina-Pauly, Neamat Nojumi, “Balancing Relation Between Society and the State: Legal Steps Toward National Reconciliation and Reconstruction of Afghanistan”, The American Journal of Comparative Law, Fall 2004.
• KAKAR, Palwasha L.-Julia Schiwal, “Lessons from the 1931 Constitution of Nadir Khan: Religious Inclusion and Reform, United States Intitute of Peace, Afghan Peace Process Issues Paper, March 2021, p.5, https://www.usip.org/sites/default/files/Afghanistan-Peace-Process_Religious-Inclusion-and-Reform.pdf, (Erişim Tarihi: 4.11.2021)
• KALIN, İbrahim, Barbar, Modern, Medeni: Medeniyet Üzerine Notlar, İnsan Yayınları, İstanbul, 2018(2. Baskı).
• KHAN, Hamid M., “Islamic Law, Customary Law, and Afghan Informal Justice”, United States Institute of Peace, Special Report 363, March 2015, Washington D.C.
• MOORHEAD, John, The Word “modernus”, Latomus, Avril-Juin 2006, T.65, Fasc. 2, pp. 425-433.
• PALECZEK, Gabriele Rasuly, ‘Afganistan’da Devlet Kurma Mücadelesi: Merkezileşme, Milliyetçilik ve Huzursuzluklar’, içinde ‘Orta Asya ve İslam Dünyasında Kimlik Politikaları: 20. Yüzyılda Milliyetçilik, Etnisite ve Emek’, Der. Willem van Schendel, Eric J. Zürcher, Çeviri: Selda Somuncuoğlu, İletişim Yayınları, İstanbul, 2004, ss.191-236.
• RASANAYAGAM, Angelo, Afghanistan: A Modern History, I.B. Tauris, London, 2003.
• RASHID, Ahmed, How Obama Lost Karzai, Foreign Policy, no:185 (March/April 2011), pp.71-76.
• RUNION, Meredith L., The History of Afghanistan, Greenwood Press, London, 2007.
• SAIKAL, Amin, “Modern Afghanistan: A History of Struggle and Survival”, I.B. Tauris, New York, 2004.
• SAMADY, Saif R., “Education and Afghan Society in the Twentieth Century”, United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization, Paris, Nowember 2001.
• ŞİMŞİR, Bilal N., Atatürk ve Afganistan, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2019.
• TOYNBEE, Arnold J., Civilization on Trial, Oxford University Press, New York, 1948.