The Stepchild of the Green Belt Project: Uzbekistan Islamic Movement

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 512 - 531, 29.12.2022

Bora İyiat

Öz

İnsanlık tarihini siyasi düzlemde, anarşik bir yapı içinde ilerleyen küresel sistem ve onun iç içe geçmiş uluslararası ilişkileri açısından değerlendirdiğimizde, birçok önemli kırılma noktasının olduğunu ve her kırılmanın sistemi değiştirdiğini ya da düzenlediğini görüyoruz. Bu önemli dönüm noktalarından biri de hiç şüphesiz soğuk savaş dönemidir. Bu dönem, iki blok arasında bölünüp karşı karşıya kalan yeni bir uluslararası düzen yaratmakla kalmamış, özellikle Orta Asya bölgesel jeopolitiğine kattığı yeni unsurlarla günümüze kadar gelen sorunların temellerini atmıştır. Soğuk Savaş'ın en sıcak günlerinde, 8 Aralık 1979'da Brejnev başkanlığındaki Politbüro toplantısında alınan karardan iki hafta sonra SSCB Afganistan'ı işgal edecek ve ABD bu hamleye karşı ABD'nin yayılması karşısında Bölgede komünizm ve Afganistan'ın doğu bloğunda önemli bir üs olma olasılığı. Söz konusu proje, ABD'nin bölgeyi yeni bir İslami yorumla kontrol altına alma çabasının doktriner bir sonucudur. Ancak bu eğilim giderek radikalleşecek ve teröre dönüşecektir. Günümüzde küresel bir tehdit haline gelen radikal İslami terörün arka planında söz konusu projenin etkisi yadsınamaz. Söz konusu sürecin yarattığı bu gruplar sadece Afganistan topraklarıyla sınırlı kalmayacak, bu tehlikeli fikirler ve terörize edilen sözde İslam inancı yakın çevresi olan Orta Asya'ya ihraç edilecektir. Bu anlamda bölgenin yumuşak karnına sahip ülkelerde de benzer yapılar oluşmaya başlamış ve bu ülkelerden biri olan Özbekistan da bu yapılardan biri olarak değerlendirebileceğimiz "Özbekistan İslami Hareketi" tehdidine maruz kalmıştır. Soğuk savaştan sonra bağımsızlığını kazandıktan sonra. Başlangıçta İslam Devleti kurma amacı doğrultusunda propaganda ve örgütlenme odaklı gibi görünen yapı, söz konusu dönemde doktrin ve eğitim faaliyet merkezleri olarak örgütlenmiş, daha sonra silahlı gerilla eylemleri, sabotaj gibi terör yöntemlerini kullanmıştır. Bugün Ortadoğu'da El Kaide bağlantılı gruplarla faaliyetlerini sürdüren örgütün yakın bir gelecekte anavatanına dönmesi kuvvetle muhtemeldir. Bu yönüyle bahsi geçen örgüt, farkındalığının düşük olması ve Orta Asya'yı tehdit etme olasılığı nedeniyle üzerinde çalışılması gereken önemli bir sorundur.

Anahtar Kelimeler

Orta Asya, Terör, İslam, Yeşil Kuşak Projesi, Özbekistan

The Stepchild of the Green Belt Project: Uzbekistan Islamic Movement

Öz

When we evaluate the history of humanity on the political level in terms of the global system that is progressing in an anarchic structure and its interconnected international relations, we see that there are several important breaking points and each break alters or regulates the system. One of these important turning points is undoubtedly the cold war period. This period not only created a new international order divided and confronted between two blocks, but also laid the foundations of the problems that have survived until today, especially with the new elements it added to the Central Asia regional geopolitics. In the hottest days of the Cold War, the USSR will invade Afghanistan two weeks after the decision taken at the Politburo meeting headed by Brezhnev on December 8, 1979, and the USA against this move, the USA, in the face of the spread of Communism in the region and the possibility of becoming an important base in Afghanistan's eastern bloc. The mentioned project is the doctrinal result of the US effort to control the region with a new Islamic interpretation. However, this trend will gradually become radicalized and turn into terror. The impact of the project in question is undeniable in the background of the radical Islamic terror that has become a global threat today. These groups created by the aforementioned process will not be limited only to the lands of Afghanistan, and these dangerous ideas and terrorized so-called Islamic belief will be exported to Central Asia, its close periphery. In this sense, similar structures have begun to form in countries with the soft belly of the region and Uzbekistan, one of those countries, has been exposed to the threat of the "Uzbekistan Islamic Movement", which we can consider as one of these structures after its independence after the cold war. At the beginning, the structure, which seemed focused on propaganda and organization in line with the aim of establishing an Islamic State, was organized as doctrine and educational activity centers in the aforementioned period, and later used terrorist methods such as armed guerrilla actions, sabotage and hostage actions. It is highly likely that the organization, which carries out its activities in the Middle East today with al-Qaeda affiliated groups, will return to its homeland in the near future. The organization mentioned with this aspect is an important problem that should be worked on due to its low awareness and the possibility of imminent threat to Central Asia.

Anahtar Kelimeler

Middle Asia, Terror, Islam, Green Belt Project, Uzbekistan

Kaynakça

• AKTÜRK Uğur, Orta Asya ve Kafkasya Jeopolitiğinde Küresel Egemenlik Mücadelesi, Elektronik Siyaset Bilimi Araştırmaları Dergisi, June Vol:1 No:1, 2010
• ÇAMAN Efe – DAĞCI Kenan, Özbekistan’da İslam, Siyasi Sistem ve Radikalizm, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, Year:5 Number:8, Yalova 2014
• DEMİRCİ Levent, Özbekistan, Kırgızistan ve Tacikistan’ın Kesişimindeki Sorunlu Vadi: Fergana, The Journal of Defense Sciences, Volume 11, Issue 2, Ankara 2012
• DİLEK Bahadır Selim Dilek, Suriyeli Göçü, Kripto Kitaplar, Ankara 2018
• FREDHOLM Michael, From The Ferghana Valley To Waziristan and Beyond, Islamism and Politics in Eurasia Report, Nu:22, 2010
• HASANOV Ali, Jeopolitik (Translate: Azad Ağaoğlu-Fuat Şammedov), Babıali Kültür Yayıncılık, İstanbul 2012
• İLHAN Suat, Jeopolitik Kavramı ve Unsurları, Avrasya Dosyası, Jeopolitik Special, Winter, Vol: 8, Number: 4, Ankara 2002
• İYİAT Bora, Zihin Kontrolü Psikolojik Savaşın Temel İlkeleri, Kripto Yayınları, Ankara 2013
• JOACHIM Wach, Din Sosyolojisine Giriş (Translate: Battal İnandı), Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara 1987
• KILIÇ Mehmet, Uluslararası İlişkiler: Yeşil Kuşak Teorisi ve Örnekleri, International Journal of Political Science Researches, Haziran Sayısı, Number:1, Volume:1, Sakarya 2015
• LEWIS Bernard, İslam’ın Siyasal Söylemi (Translate: Ünsal Oskay), Phoneix Yayınları, İstanbul 1997 ŞAHİN Mehmet, ABD’nin Müslüman Savaşçıları, Akademik Orta Doğu, Volume: 3, Number: 1, 2008
• YILMAZ Hüseyin, İslam Korkusunun / İslamofobinin Oluşmasında Cihad Algısının Rolü, Cumhuriyet Fakültesi Dergisi, Volume: XVI, Number: 1, Sivas 2012