Analysis of instruction and education methods from the perspective of values system in the Quran and Sunnah

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 1, 115 - 156, 22.06.2017

Abdullah Bayram

Öz

Education and training, science and culture in the history of Islam were often expressed in the teaching and training concepts. It is based on Qur’an and Sunnah. It aims to build the faith of individuals and society. its basic parameters; science, morality, and notification forms. In our article, we have demonstrated the basic values which constitute the origin of the value system of Qur’an and Sunnah are being of Allah, Allah's willing from man, his making man responsible from his motions, hereafter and human life. Allah is living ontological reality, eternal and unique; he hasn't a partner and he is creator of universe and human being. Allah explains his values by saying that he had willed upon himself the law of grace and mercy; he was never unjust in the least degree and he never failed in his promise and that he ordered what it was good and he prohibited what it was evil and he loved who was doing good and he would reward them and he didn't love who was doing evil insistently and he would punish them. Allah’s attachment to his own values appears at his evaluations in Qur’an and Sunnah too. In these religious nasses, Allah makes evaluations according to his own value standards and he criticizes qualities he didn't like, even if a prophet has them and approves ones he likes, even if they had been in tradition before revelation. We aim to analyze the teaching and training methods in terms of productivity and motivation dynamics in religious education in our article. we plan to make it from the value system of Qur’an and Sunnah’s perspective.

Anahtar Kelimeler

Qur’an and Sunnah, The Teaching and Training Methods, Religious Education, Values Education, Productivity, Motivation

Kur’an ve Sünnetteki Değerler Sistemi Perspektifinden Tâlim ve Terbiye Metodunun Analizi

Öz

Öğretim ve eğitim faaliyetleri, İslâm ilim ve kültür tarihinde genellikle tâlim ve terbiye kavramıyla ifade edilmiştir. Tâlim /öğretim; bilgi kazandırıp onu yeni nesillere aktarmayı; terbiye/eğitim ise tutum ve davranışlara ve karakterlere kaynaklık eden tüm kabiliyet ve değerleri kazandırıp onları uygulamaya koymayı hedeflemektedir. Tâlim, zekâ ve bilgiyi geliştirirken; terbiye ise iradeyi güçlendirip akıl ve irade arasında denge kurmaktadır. Kur’an ve Sünnete dayanan tâlim ve terbiye metodu evrensel olup inançlı, erdemli ve verimli birey ve toplumların inşasını amaçlamaktadır. O, yerli kaynakların yanı sıra yabancı kaynaklardan da istifade edip gelişim ve değişim sürecini daha çok onların maddî ve manevî ihtiyaç ve problemleri çizgisinde sürdürmüştür. Onun temel parametreleri; ilim, ahlâk ve tebliğ olup öğretim ve eğitim faaliyetleri ancak bunların birlikteliği sayesinde hayatın tüm alanlarına dokunabilmiştir. Çalışmamızda tâlim ve terbiye metodunun din öğretimi ve eğitimindeki verimlilik ve motivasyon dinamikleri açısından analizini ve din öğretimindeki yeni /yenilenmiş yöntem arayışlarına katkılarını Kur’an ve Sünnette değerler sistemi ve eğitimi perspektifinden değerlendirmeyi amaçlıyoruz.

Anahtar Kelimeler

Kur’an ve Sünnet, Tâlim ve Terbiye Metodu, Din Eğitimi, Değerler Eğitimi, Verimlilik, Motivasyon

Kaynakça

• Abdülbâkî, M. Fuâd, el-Mu‘cemü’l-Müfehres li-Elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm, Dârü’l-Hadîs, Kahire 1988.
• Abdülâtî, Abdülganî Mahmûd, et-Ta‘lîm fî Mısr, Kahire 1977.
• Akarsu, Bedia, Ahlâk Öğretileri, Remzi Kitabevi, İstanbul 1982.
• Aristotle, The Ethics of Aristotle (çev.: J.A.K. Thomson), Penguin Classics, England 1976.
• Arnold, T. W., The Preaching of Islam, London 1913.
• Arsan, Nimet & Unan, Nimet, Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, Ankara 1989.
• Ayasbeyolu, Nevzat, İslâmiyetin Eğitimimize Getirdiği Değerler ve Kur’ân-ı Kerim’in Eğitim ile İlgili Âyetlerinin Tahlili, MEB Yay., İstanbul 1991.
• Baktır, Mustafa, “Suffe”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 2009, XXXIX, ss. 469-470.
• Barnes, Philipp, “Ninian Smart and the Phenomenological Approach to Religious Education”, Academic Press, y.y. 2000, Religion/30.
• Başkurt, İrfan, “Almanya’da Din Eğitimi”, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Çalışma Toplantısı 1, DEM Yay., İstanbul 2004.
• Bayındır, Abdülaziz, “Âdâb”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 1988, I, s. 334.
• Bayraktar, Mehmet Faruk, “Zernûcî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 2013, XXXXIV, ss. 294-295.
• Bilgin, Beyza, “1980 Sonrası Türkiye’de Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi Dersinin Zorunlu oluşu ve Program Anlayışları”, Din Öğretiminde Yeni Yöntem Arayışları Uluslararası Sempozyumu (28-30 Mart 2001), MEB Yay., Ankara 2004.
• Bilgin, Beyza ve Selçuk, Mualla, Din Öğretimi, Gün Yayıncılık, Ankara 1999.
• Bolay, Süleyman Hayri, Felsefi Terimler ve Doktrinler Sözlüğü, Akçağ Yay., Ankara 1996.
• Bozkurt, Nebi, Küçükaşçı, Mustafa Sabri, “Mescid-i Nebevî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 2004, XXIX, ss. 281-290.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm, el-Câmi‘u’s-sahîh, I-VIII, İstanbul 1992.
• Celkan, Hikmet Yıldırım, Eğitim Sosyolojisi, Erzurum 1991.
• Çağrıcı, Mustafa, “Âdâb-ı Ders”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 1988, I, s. 335.
• ………. “Edep”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 1994, X, ss. 412-414.
• ………. “Da‘vet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 1994, IX, ss. 16-19.
• ………. “Şükür”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 2010, XXXIX, ss. 259-261.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullâh b. Abdirrahmân b. el-Fazl, es-Sünen, Beyrut, 1407/1987.
• Dodurgalı, Abdurrahman, Din Eğitimi ve Öğretiminde İlke ve Yöntemler, İFAV, İstanbul 1999.
• Doğan, Recai, “1980’e Kadar Türkiye’de Din Öğretimi Program Anlayışları (1924-1980)”, Din Öğretiminde Yeni Yöntem Arayışları Uluslararası Sempozyumu (28-30 Mart 2001), MEB Yay., Ankara 2004.
• Egemen, B. Z., Terbiye İlminin Problemleri ve Terbiye Felsefesi, Ankara 1965.
• Fatma Çapcıoğlu, Din Öğretiminde Yeni Yaklaşımlar Çerçevesinde İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programlarının İncelenmesi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, AÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2006.
• Fazlur Rahman, Islamic Methodology in History Islamic Research Institue, Islamabad 1984.
• ………. Islam and Modernity Transformatian of an Intellectual Tradition, Chicago 1982.
• Fîrûzâbâdî, el-Kāmûsü’l-Muhît, Beyrut 1406/ 1986.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed, İhyâ’ü Ulûmi’d-Dîn, Beyrut 1982-83.
• Görgün, Tahsin, “Tecdid”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 2011, XXXX, ss. 234-239.
• Hermans, Hubert J. M. and Jansen, Ems, Self-Narrative, The Consturuction of Meaning in Psychotherapy, The Guilford Press, New York 1995.
• Hitti, Philip K., Siyasi ve Kültürel İslâm Tarihi (çev.: Salih Tuğ), I-IV, İstanbul 1980-81.
• Husserl, Edmund, Cartesian Meditations, (çev.: Dorion Cairns), Martinus Nijhoff, 1973.
• İbn Cübeyr, er-Rihle, Beyrut 1384/1964.
• İbn Haldûn, Mukaddime, Kahire ts.
• İbn Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî, el-Müsned, I-VI, İstanbul 1992.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî, es-Sünen, I-II, İstanbul 1992.
• İbn Manzûr, Lisânü’l-Arab, I-VII, Darü’s-Sadr, Beyrut 1994.
• İbn Miskeveyh, Tehzîbü’l-Ahlâk, Kahire 1323.
• Jackson, Robert, Religious Education and Interpretive Approach, Hodder & Stoughton Press, London 1997.
• Kâtip Çelebi, Keşfü’z-Zunûn an Esâmi’l-Kütüb ve’l-Fünûn (nşr.: Kilisli Muallim Rifat ve M. Şerefeddin Yaltkaya), I-II, İstanbul 1360-62/1941-43.
• Kallioniemi, Arto J., “Multiculturalism and Religious Education in the Nursery: a Finnish approach” Journal of Beliefs and Values, Vol. 24, No. 3, Carfax Publishing, December 2003.
• Kant, İ., Pratik Usun Eleştirisi (çev.: İsmet Z. Eyüboğlu), Say Yay., İstanbul 1994.
• Kazıcı, Ziya ve Ayhan, Halis, “Tâlim ve Terbiye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 2010, XXXIX, ss. 515-523.
• Kenan, Seyfi, “Türkiye Maarif Tarihi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 2012, XXXXI, ss. 596-597.
• Kılıç, Recep, Ahlâkın Dinî Temeli, TDVY, Ankara 1992.
• Köylü, Mustafa, “Çağdaş Din Eğitimi Teorileri: Batı Örneği”, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Çalışma Toplantısı 1, DEM Yay., İstanbul 2004.
• Kuçuradi, İonna, Etik, Türkiye Felsefe Kurumu, Ankara 1996.
• Kutluer, İlhan, “İlim”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 2000, XXII, ss. 109-114.
• Louden, Lois M. R., “The Conscience Clause in Religious Education and Collective Worship: Conscientious Objection or Curriculum Choice?”, British Journal of Religious Education, Vol. 26, No. 3, September 2004.
• Makrîzî, el-Hıtat, I-II, Kahire 1987.
• el-Mellâ, Ahmed Ali, Eserü’l-Ulemâ’i’l-Müslimîn fi’l-Hadâreti’l-Ûrubbiyye, Dımaşk 1981.
• Mengüşoğlu, Takiyettin, “Fenomenoloji Felsefesi”, İstanbul Üniversitesi Felsefe Arşivi Dergisi, İstanbul 1945, 1/1, 47-74.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî, el-Câmi‘u’s-sahîh (nşr.: Mehmed Zihni Efendi), I-VIII, İstanbul 1329-1332.
• Nietzsche, Friederich, Deccal (çev.: Oruç Aruoba), Hil Yay., İstanbul 1995.
• Öktem, Ülker, “Fenomenoloji ve Edmund Husserl’de Apaçıklık (Evidenz) Problemi”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, Ankara 2005, 45/1, ss. 27-55.
• Özbek, Abdullah, Din Eğitimi ve Din Hizmetlerinde Rehberlik (Komisyon), Anadolu Üniversitesi Yay., Eskişehir 2010.
• Özaydın, Abdülkerim, “Asr-ı Saâdet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 1991, III, s. 501.
• Parladır, Selahattin, “Genel Öğretim İçersinde Din Öğretimi”, 75. Yılda Türkiye’de Din Eğitimi ve Öğretimi, Türk Yurdu Yay., Ankara 1999.
• Râgıb el-İsfahânî, Müfredâtü elfâzi’l-Kur’ân (nşr.: Safvân Adnân Dâvûdî), Dımaşk-Beyrut 1412/1992.
• ………. ez-Zerî‘a ilâ mekârimi’ş-şerî‘a (nşr.: Ebü’l-Yezîd el-Acemî), Kahire 1405/1985.
• Râzî, Fahreddin, Mefâtîhu’l-ğayb: et-Tefsîrü’l-kebîr (nşr.: M. Muhyiddin Abdülhamîd), I-XXXII, Beyrut ts.
• Rosenthal, F., Knowledge Triumphant, Leiden 1970.
• Schuon, F., İslâmı Anlamak (çev.: Mahmut Kanık), İstanbul 1988.
• Shepherd, John, “Phenomenological Perspectivaism: Critical-Questioning Religious Education”, Din Öğretiminde Yeni Yöntem Arayışları Uluslararası Sempozyumu (28-30 Mart 2001), MEB Yay., Ankara 2004.
• Şelebî, Ahmed, et-Terbiyetü’l-İslâmiyye, Kahire 1982.
• Şelebî, M. Mustafa, Ta’lîlu’l-Ahkâm Arz ve Tahlîl li-Tarîkati’l-Ta’lîl ve Tatavvurâtihâ fi Usûri’l-İctihâd ve’t-Taklîd, Beyrut 1981.
• Şendeb, M. Hüseyin, el-Hadâretü’l-İslâmiyye fî Bağdâd, Beyrut 1984.
• Şeşen, Ramazan, Salâhaddîn Eyyûbî ve Devlet, İstanbul 1987.
• Şevkânî, Fethu’l-Kādîr, Kahire 1383/1964.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr et-Taberî, Câmi‘u’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân (nşr.: Ahmed M. Şâkir, Mahmûd M. Şâkir), I-XVI, Müessesetü’r-Risâle, Kahire 1955-1969.
• Tayyarzâde Atâ Bey, Târih, I-V, İstanbul 1293.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre, el-Câmi‘u’s-Sahîh (nşr.: Ahmed M. Şâkir), I-V, Kahire 1356/1937.
• Topaloğlu, Bekir, “Âhiret”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 1998, I, ss. 543-548.
• ………. “Allah”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 1989, II, ss. 471-498.
• Topses, Gürsen, Cumhuriyet Dönemi Eğitiminin Gelişimi, 75. Yılda Eğitim, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul 1999.
• Tosun, Cemal, Din Eğitimi Bilimine Giriş, Pegem A Yayıncılık, Ankara 2001.
• Tuğral, Süleyman, Kur’an’da Değerler Sistemi, Ankara Okulu Yay., Ankara 2008.
• Turan, Osman, Selçuklular Tarihi ve Türk-İslâm Medeniyeti, İstanbul 1969.
• Uludağ, Süleyman, “Amel”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 1991, III, ss. 13-16.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi, Hak Dini Kur’ân Dili, Eser Yayınevi, I-IX, İstanbul 1968.
• Yıldırım, Suat, “Kur’an”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 2002, XXVI, ss. 393-398.
• Yiğit, İsmail, Dinî-Kültürel-Sosyal İslâm Tarihi: Memlûkler, İstanbul 1991.
• Zebîdî, Muhammed Murtazâ, İthâfü’s-Sâde, Dâru İhyâi’t-türâsi’l-Arabî, Beyrut ts.
• Zernûcî, Burhâneddin, Ta‘lîmü’l-Müte‘allim (nşr.: Mustafa Âşûr), Mektebetü’l-Kur’ân, Kahire 1986.