İslam Hukukunda Velâyet Sahiplerinin Çocuğun Malları Üzerindeki Tasarruf Yetkileri

Yıl 2021, Sayı: 13, 137 - 179, 30.06.2021

Mehmet Özkan

Öz

İnsan yeryüzünde, diğer varlıklardan farklı olarak akıl ve irade sahibi kılınmıştır. İnsan kendisine has kılınan bu özellikleri sebebiyle yapıp ettiklerinden Allah’a, diğer insanlara ve çevresine karşı sorumlu kılınmıştır. Bu sorumluluk insan hayatının bedenî ve aklî gelişimine paralel olarak dinî açıdan bulûğ, malî açıdan ise rüşd çağıyla birlikte başlamaktadır. Ana rahminden başlayıp rüşd çağına kadar devam eden süreçte insan için, hak ve sorumluluklar bakımından (ehliyet) bir sınırlılık söz konusudur. Bu dönemde ceninin ve çocuğun şahsi tasarruflarda bulunması hukuken mümkün olmadığından şahsi ve malî işlerini, onun adına velâyetini üstlenen kişiler (velî/vasî) yerine getirecektir. Bu çalışmada çocuğun cenin dönemiyle birlikte lehine yapılan miras, vasiyet, hibe, vakıf, ikrar gibi yollarla, temyiz öncesi ve temyiz döneminde velâyetini üstlenen kişiler tarafından yapılan kazandırıcı işlemler vasıtasıyla elde ettiği malları üzerinde velâyet sahiplerinin tasarruf yetkileri ele alınacaktır. Çocuğun malî velâyetini üstlenen velâyet sahipleri yani baba, dede ve onların vasîleri ile devlet (hâkim/velâyet kurumu) tarafından tayin edilen vasîlerin çocuğun malları üzerinde tasarruf yetkisi, genel olarak mallarının korunması, işletilmesi ve kullanılması çerçevesinde incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Çocuk Malı, Ehliyet, Velâyet, Vesâyet

Usterity Authorizations of Custody Beholders on The Children’s Properties in Islamic Law

Öz

On earth, unlike other beings, human beings were created with wisdom and will. Human has been made responsible to Allah, other people and his environment for his actions because of these distinctive features. This responsibility starts with the age of consent in terms of religion and with the age of puberty in terms of finance, correspondingly with the physical and mental development of human life. In the process of starting from the mother's womb and continuing with birth, there is a limitation in terms of rights and responsibilities (capability) for human beings. In this period starting from birth until the age of consent, people (parent/guardian) who get custody of the child on his behalf will carry out the personal and financial affairs of the child. In this study, the power of disposition of custody beholders (at issue) on the properties acquired via profitable procedures by people who get custody on the child before the appeal time and in the appeal time through the ways such as inheritance, guardianship, grant, waqf, cognizance done for the good of the child since his fetal period will be discussed. The power of disposition of the custody beholders who get the child's financial custody, such as the father, the grandfather, and their guardians, or the guardians who are appointed by the government (judge/custody authorities) on the child properties will be examined, generally within the scope of preservation, operation and use of the child's properties.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Children’s Property, Competence, Custody, Tutelage

Kaynakça

• Abdülhamid, Muhammed Muhyiddin. el-Ahvâlü’ş-şahsiyye fi’ş-şerîati’l-İslâmiyye. Beyrut: Dâru’l-kitâbi’l-Arabî, 1. Basım, 1404/1984.
• Akgündüz, Ahmet. Mukayeseli İslam Osmanlı Hukuku Külliyâtı. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1986.
• Aktan Hamza, “Kısmet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/497-498. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Ali Haydar Efendi. Dürerü’l-hukkâm şerhu Mecelleti’l-ahkâm. 4 Cilt. Kostantiniye: Matbaa-i Ebu’z-Ziyâ, 1330.
• Apaydın, H. Yunus. “Velâyet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/15-19. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Apaydın, H. Yunus. “Hacir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 14/513-517. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Aydın, Mehmet Akif, “Çocuk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 8/361-363. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Bardakoğlu, Ali. “Ehliyet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/533-539. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Bardakoğlu, Ali. “Kurban”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26/436-440. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Bardokoğlu, Ali. “Hibe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17/421-426. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Bilge, Necip. Hukuk Başlangıcı (Hukukun Temel Kavram ve Kurumları). Ankara: Turhan Kitabevi, 14. Basım, 2000.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. “Hukukı İslamiye ve Istılahatı Fıkhiyye” Kâmusu. İstanbul: Bilmen Basım ve Yayınevi, t.y.
• Çeker, Orhan. İslam Hukukunda Çocuk. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 1990.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahmân b. el-Fazl el-. Sünenü’d-Dârimî. 2 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Dirik, Mehmet. “İslam Hukuku’nda Ceninin Mal Varlığı Hakları”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 20, (Ekim 2012), 211-235.
• Dirik, Mehmet. İslam Hukukunda Rehin. İzmir: Tibyan Yayıncılık, 2016, 52.
• Döndüren, Hamdi. Delilleriyle İslam Hukuku. İstanbul: İslam Hukuku Külliyatı Yayınları, 2. Basım, 1983.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. Sünenü Ebî Dâvûd. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Ebû Zehre, Muhammed. Usulü’l-fıkh. İstanbul: Tebliğ Yayınları, t.y.
• Erbay, Celal. İslâm Hukukunda Küçüklerin Himayesi. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2. Basım, 1998.
• Ertaş, Şeref. “Yeni Medeni Kanunumuzda Velînin Çocuk Malları Üzerindeki Tasarruf Yetkisi”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 9/Özel Sayı, (2007), 391-398.
• Genç, Mustafa. “İslâm Hukukunda Velâyetin Mahiyeti”. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD) 7/6, (Haziran 2020), 204-227.
• Hallâf, Abdülvahhâb. Ahkâmü’l-ahvâli’ş-şahsiyye fi’ş-şerîati’l-İslâmiyye. Kuveyt: Dâru’l-kalem, 2. Basım, 1410/1990.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz el-Hüseynî ed-Dımeşkî. Reddü’l-muhtâr ale’d-Dürri’l-muhtâr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1412/1992.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd. el-Muhallâ. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, t.y.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdillah Şemsüddin Muhammed b. Ebî Bekr. Tuhfetü’l-mevdûd bi ahkâmi’l-mevlûd. thk. Abdülkadir el-Arnavud. Dımeşk: Mektebetü dâru’l-beyân, 1. Basım, 1391/1971.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed b. Muhammed. el-Muğnî. 10 Cilt. b.y., Mektebetü’l-Kahire, 1388/1968.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce, Sünenü İbn Mâce. 2 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî. Bahru’r-râik şerhu kenzi’d-dekâik.8 Cilt. b.y.: Dâru’l- kitâbi’l-İslâmî, t.y.
• İbn Rüşd, Ebu’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kurtubî. Bidâyetül-müctehid ve nihâyetü’l- muktesıd. 2 Cilt. İstanbul: Kahraman Yayınları, 1985.
• Kadri Paşa, Muhammed. Kitabü’l-ahkâmi’ş-şer’iyye fi’l-ahvâli’ş-şahsiyye alâ mezhebi’l-İmam Ebî Hanîfeti’n- Nu‘mân. Kahire: Vizârartü’l-meârif’l-umûmiyye, 1302/1933.
• Kahraman, Abdullah. Fıkıh Usulü (Usulü’l-Fıkh). İstanbul: Rağbet Yayınları, 2017.
• Karaman, Hayrettin. Mukayeseli İslam Hukuku. 3 Cilt. İstanbul: Nesil Yayınları, 1986.
• Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd b. Ahmed el-. Bedâʾiʿu’s-sanâʾiʿ fî tertîbi’ş-şerâʾiʿ. nşr. Zekeriyya Ali Yusuf. Mısır: Matbaatü’l-Âsıme, t.y.
• Kasım, Yusuf. Hukuku’l-üsre fî fıkhi’l-İslâmî. Kahire: Dâru’n-nahdati’l-Arabî, 1992.
• Kaşıkçı, Osman. İslam ve Osmanlı Hukukunda Mecelle, İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları, 1997.
• Koca, Ferhat. “İkrar”. 22/38-40. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Mergınânî, Ebü’l-Hasen Burhânüddîn Alî b. Ebî Bekr b. Abdilcelîl el-Ferganî el-. el-Hidâye fî şerhi Bidâyeti’l-mübtedî. thk. Talal Yusuf. 4 Cilt. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, t.y.
• Mevsılî, Ebü’l-Fazl Mecdüddîn Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el-. el-İhtiyâr li-taʿlîli’l-Muhtâr. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1984.
• Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şuayb b. Ali el-. Sünenü’n-Nesâî. 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Nizâmeddin el-Belhî vd. el-Fetava’l-Hindiyye. 6 Cilt. b.y.: Dâru’l-fikr, 2. Basım, 1310/1892.
• Öge, Ali (ed.). Osmanlı Hukuk-ı Aile Kararnamesi. nşr. Prof. Dr. Orhan Çeker. Konya: Mehir Vakfı Yayınları, 5. Basım, 2017.
• Özdemir, Hayrunnisa. “Çocuk Mallarının Yönetimi, Kullanılması, Harcanması ve Korunması”. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 17/3 (Temmuz 2013), 81-105.
• Serahsî, Ebû Bekir Muhammed b. Ahmed Ebî Sehl el-. Usûlü’s-Serahsî. 2 Cilt. İstanbul: Kahraman Yayınları, 1984.
• Serahsî, Ebû Bekir Muhammed b. Ahmed Ebî Sehl el-. el-Mebsût, 30 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1983.
• Şâfii, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs eş-Şâfiî. el-Ümm. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-maârife, 1410/1990.
• Şimşek, Murat. “İslâm Hukuku ve Pozitif Hukuk Açısından Çocukta Ceza Ehliyeti”, İnsan ve Toplum 2/3, (Haziran 2012), 139-164.
• Türk Medeni Kanunu (TMK) (Kanun No. 4721). Resmî Gazete 7981 (8 Aralık 2001). Erişim 5 Mayıs 2021. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4721.pdf
• Topal, Şevket, “Korunmaya Muhtaç Çocukların Bakımı ve Gözetimi Açısından İslam Hukukunda Velâyet ve Vesâyet Yetkisi”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 6/3, (Temmuz 2006), 249-273.
• Ünver, Ahmet Numan. “Çocuğun Malının Zekâtı Meselesi”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/31, (Haziran 2015), 61-79.
• Üsrûşenî, Muhammed b. Mahmud b. Hüseyin b. Ahmed el-. Câmiu Ahkâmi’s-Sığâr, thk. Dr. Ebû Musab el-Bedrî- Mahmud Abdurrahman Abdü’l-Mün‘im. 2 Cilt. Kahire: Dâru’l-fadîle, t.y.
• Yavuz, Yunus Vehbi. İslam’da Zekât Müessesi. İstanbul: Çağrı Yayınları, 5. Basım, 1983.
• Zerkâ, Mustafa Ahmed el-. el-Medhalü’l-fıkhiyyü’l-âmm (el-Fıkhu’l-İslâmi fî sevbih’il-cedîd (1)), 2 Cilt. Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 1. Baskı, 1418/1998.
• Zeydan, Abdülkerim. el-Veciz fî usûli’l-fıkh. Bağdat: Müessesetü Kurtuba, 1976.
• Zeydan, Abdülkerim. el-Medhal li dirâaseti’ş-Şerîati’l-İslamiyye. (b.y: t.y.), 279.
• Zuhaylî, Vehbe el-. el-Vesâyâ ve’l-vakf fi’l-fıkhi’l-İslâmî, Dımeşk: Daru’l-fikr, 1987.