A Comparative Evaluation of The Belief of The Messiah in Judaism and of The Belieg in The Mahdi in Ahl Al-Sunnah in The Context Of Savior

Yıl 2023, Sayı: 17, 189 - 213, 29.06.2023

Yusuf Taşdemir İsmail Başaran

Öz

In general, the savior belief in the life of societies has preserved its existence in every period and has even survived to the present day. In our study; it will be emphasized how one of the ancient religions, Judaism, and on the other hand, Ahl al-Sunnah that constitutes an important branch of Islam, approached the issue of savior, what meanings they attributed to it, and what names they used to express the "savior". In addition, the characteristics of the savior of these two beliefs, the people who declared themselves as saviors in the historical process, the other characters whose names were mentioned with the savior and impotant religious reference sources about the savior will be examined. While making this study, our main aim is to try to reveal the similarities and differences between the savior belief in Judaism, which is known as the most ancient of the monotheistic religions, and the savior belief in the Ahl al-Sunnah, in general terms. It has been seen that the expectations of people who were belonging to Judaism and Ahl al-Sunnah for future also affected the expectations about the savior belief. Therefore, it will be tried to explain conceretely how people describe Mahdi and Messiah in Judaism and Ahl al-Sunnah. In addition, it will be tried to present the matters which make these two beliefs similar to each other or diffirentiate from each other.

Anahtar Kelimeler

History of Religions, Savior, Messiah, Mahdi, Judaism, Ahl al-Sunna

Kurtarıcılık Bağlamında Yahudilikteki Mesih İnancı İle Ehl-i Sünnetteki Mehdi İnancının Karşılaştırmalı Olarak Değerlendirilmesi

Öz

Genel olarak bakıldığında toplumların hayatında kurtarıcı inancı her dönem varlığını muhafaza ederek önemini korumuş ve günümüze kadar gelmiştir. Çalışmamızda kadim dinlerden biri olan Yahudilik ve diğer taraftan İslam’ın önemli bir kolunu oluşturan Ehl-i Sünnet’in kurtarıcı meselesine nasıl yaklaştıkları, ona hangi anlamlar yükledikleri ve “kurtarıcıyı” hangi isimler ile ifade ettikleri üzerinde durulacaktır. Ayrıca bu iki inanca ait kurtarıcının özellikleri, tarihi süreç içerisinde kendini kurtarıcı olarak ilan eden şahıslar, kurtarıcıyla birlikte isimleri anılan diğer karakterler ve kurtarıcıyla ilgili önemli dini referans kaynakların incelenecektir. Bu inceleme yapılırken temel amacımız, semavi dinlerinde geçmişi en eskilerden bir tanesi olan Yahudilikteki kurtarıcı inancı ile Ehl-i Sünnet’teki kurtarıcı inancı arasında olan benzer ve farklı yönleri genel hatlarıyla ortaya koymaya çalışmaktır. Yahudiliğe ve Ehl-i Sünnet’e mensup insanların geleceğe dair beklentilerinin kurtarıcı inancıyla ilgili beklentileri de etkilediği görülmüştür. Bundan dolayı Yahudilikte ve Ehl-i Sünnet’te insanların Mehdi ve Mesih’i nasıl tanımladıkları somut bir şekilde ifade edilmeye çalışılacak, ayrıca bu iki inancı birbirine yaklaştıran veya birbirinden uzaklaştıran hususlar ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Dinler Tarihi, Kurtarıcı, Mesih, Mehdi, Yahudilik, Ehl-i Sünnet

Kaynakça

• Adam, Baki. ed. Dinler Tarihi. Ankara: Grafiker Yayınları, 5. Basım, 2018
• Adıgüzel, Adnan. El-Mehdi Muhammed İbn Tûmert ve Muvahhidler Devleti’nin Kuruluşu Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1998
• Akçiçek, Abdulkadir. İmam-ı Rabbani, Mektubat-ı Rabbani. https://vdocuments.mx/imami-rabbani-mektubat-abdulkadir-akcicek.html (02/09/2020)
• Arslan, Arif. Kıyametin Üç Büyük Habercisi Deccal, Mehdi ve Mesih. İstanbul: Anatoliakültür Yayınları, 2. Basım 2015)
• Aydın, Fuat. Yahudilik. İstanbul: Mahya Yayıncılık, 3. Basım, 2018.
• Aydın, Mahmut. Ana Hatlarıyla Dinler Tarihi. İstanbul: Ensar Neşriyat Yayınları, 6. Basım, 2016.
• Başaran, İsmail. Muhafazakâr Yahudilik. İstanbul: Arı Sanat Yayınevi, 1. Basım, 2017.
• Besalel, Yusuf. “Hasidizm”. Yahudilik Ansiklopedisi. 1/286. İstanbul: Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın, 1. Basım 2001.
• Besalel, Yusuf. “Mesianizm”. Yahudilik Ansiklopedisi. 2/546. İstanbul: Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın, 1. Basım 2001.
• Çapa, Yılmaz. Yahudilikte Mesih İnancı; Hristiyan ve İslam Kültürüne Etkisi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Çelik, Alperen. Sünni Dünyada Belli Başlı Mehdilik Hareketleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2005.
• Çetin, Azmi. Türkiye’de Yaşayan Cemaatlerin Mehdilik Algısı (İsmailağa Cemaati Örneği, Yozgat: Yozgat Bozok Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Daşbadem, İlknur. Geçmişten Günümüze Yahudi Mezheplerinin Mesih Anlayışı ve Mesihi Hareketler, Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• Doğru, Adil. Sudan Dosyası. İstanbul: Akabe Yayınlar, 1. Basım, 1986.
• El-Mukaddem, Muhammed Ahmet İsmail. Hurafe Değil Gerçek Mehdi. çev. Mustafa Öztürk, İstanbul: Guraba Yayıncılık, 1. Basım, 2011.
• El-Mukaddem, Muhammed Ahmet İsmail. Ehl-i Sünnet’te Beklenen Mehdi. çev. Uğur Pekcan, İstanbul: Kitap Dünyası Yayınları, 1. Basım, 2010.
• El Muttaki, Ali Bin Hüsameddin. Ahir Zaman Mehdi’sinin Alametleri. İstanbul: Güneş Yayıncılık, 1. Basım, 1986.
• El-Zalıntî, Hend Mustafa. İslam Akaidinde Mehdilik Fikri. Kastamonu: Kastamonu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Gümüşel, Hayrettin. Beklenen Mehdi. İstanbul: Ekmel Yayıncılık, 1. Basım, 2003.
• İbn Mace, Sünen-i İbni Mâce Tercemesi ve Şerhi, Fiten, Mehdi’nin Çıkması Babı. terc., Haydar Hatipoğlu. 10/652 İstanbul: Ravza Yayınları, 2012
• İlhan, Avni. “Kütübü Sittedeki Hadislere Göre Mehdilik”. Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları İlahiyat Fakültesi Dergisi 7 (1992), 101-124.
• İlhan, Avni. Mehdilik. İstanbul: Beyan Yayınları, 1. Basım 1993.
• Kandemir, M. Yaşar. “Kütüb-i Sitte”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 17/6-8 Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Kutluay, Yaşar. İslam ve Yahudi Mezhepleri. İstanbul: Pınar Yayınları, 4. Basım, 2019.
• Kunduracı, Gülay. İslam Kültüründe Mehdinin Gelişinin Tarihlendirilmesi. Çorum: Hitit Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Küçük, Abdurrahman. Dönmeler Tarihi. Ankara: Aziz Andaç Yayınları, 7.Basım, 2005.
• Meral, Yasin. Yahudilerin Ahir Zamanı. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1. Basım 2019.
• Meral, Yasin. Yahudi Dini Literatüründe Mesih, Deccal ve Gog-Magog. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1. Basım, 2019.
• Oruç, Muhammed Cihat. Mehdilik Düşüncesinin İslam Mezheplerindeki Yansıması. Şırnak: Şırnak Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Salam, Habibullah Mohammad. İskender Evrenosoğlu ve Mehdilik İddiası. Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Sarıkçıoğlu, Ekrem. “Mehdi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 28/369 İstanbul: TDV Yayınları, 2003.
• Sarıkçıoğlu, Ekrem. Dinlerde Mehdi ve Mesih Tasavvuru. İstanbul: Düşünce Yayıncılık, 1. Basım, 2017.
• Sarıkçıoğlu, Ekrem. Din Fenomenolojisi. Isparta: Fakülte Kitabevi Yayınları, 2. Basım, 2011.
• Taşdemir, Yusuf. Yahudilikteki Mesih İnancı ile Ehl-i Sünnetteki Mehdi İnancının Karşılaştırılması. (Basılmamış Yüksek lisans Tezi), Iğdır Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Iğdır, 2021.
• Tümer, Günay., ve Küçük, A., Dinler Tarihi. Ankara: Ocak Yayınları, 1. Basım, 1993.
• Taşpınar, İsmail. Tarihten Günümüze İnançlar ve Dini Hareketler. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat F. Yayınları, 2018.
• Yönem, Ahmet. Mehdilik Fikri ve Müslümanlar Arasındaki İlk Tezahürleri. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1998.
• Yıldız, Muhammed Ali. “İrfani Gelenekte Mehdilik Tasavvuru ve Mehdilik Kavramının İzdüşümü Olarak Kutup Kavramı”. Uluslararası Mehdilik Sempozyumu Bildirileri, ed. Mehmet Tıraşcı vd., 1/465-482. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 2018.
• Yörük Kesik, Derya. Said Nursi’nin Risalelerinde Mehdilik Telakisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Yücel, Ahmet. Mehdi Hadislerinin Temel Hadis Kaynaklarındaki Anlamı. İstanbul: Beklenen Kurtarıcı İnancı Sempozyumu, 2017.
• Waardenburg, Jacques. “Mesih”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 19/590 İstanbul: TDV Yayınları, 2004.