THE RELATIONSHIP OF EXCHANGE RATE FLUCTUATIONS AND PURCHASING POWER IN TÜRKİYE: AN APPLICATION IN RETAIL INDUSTRY

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 220 - 247

Yavuz Erdoğmuş , Ramazan Nacar , Cevat Bilgin

https://doi.org/10.46452/baksoder.1569119

Öz

The word retail comes from the Persian language, and it is translated into Turkish as the products sold slowly, either individually or collectively. As a result, it means that the sector is directly affected by economic developments to ensure sales. An important part of trade in our country takes place with the use of dollars and euros. The volatility in the exchange rate in a country affects especially the prices of imported goods and the cost of raw materials, and thus consumer orientation changes. The exchange rate volatility does not only affect the sector, but also the turnover in the real sector. Other factors (unemployment rate, inflation, growth rates, per capita income) have been overlooked due to the recent volatility in exchange rates, and the rise and decrease in the exchange rate in the retail sector is investigated. In our study, the retail sector, the fluctuations in the dollar exchange rate and the section of the branch of a private retail company is examined and the impact of the fluctuations in the dollar exchange rate on sales is examined. In addition, the effect of external dependence on our economy is investigated. As a result of the analysis, the relationship between the dollar exchange rate and the turnover of the firm is revealed. There is a strong positive relationship between them. To sum up, the dollar rate and turnover decrease or increase together.

Anahtar Kelimeler

Exchange rate, Purchasing power, Retail, Correlation, Türkiye

TÜRKİYE’DE DÖVİZ KURU DALGALANMALARI VE SATIN ALMA GÜCÜ İLİŞKİSİ: PERAKENDE SEKTÖRÜ UYGULAMASI

Öz

Farsça bir kelime olan perakende kelimesi ürünlerin tek tek ve yavaş yavaş satılması olarak Türkçe’ye çevrilmiştir. Bir diğer ifadeyle bu durum satış olabilmesi için, sektörün ekonomik gelişmelerden doğrudan etkilenmesi anlamına gelmektedir. Ekonomik faaliyetler açısından önemli bir gösterge olan perakende sektörü ve ilgili endeksleri ülkemizde yaşanan döviz hareketlerinden önemli oranda etkilenmektedir. Ülkemizde ticaretin önemli bir bölümü dolar ve euro kullanımı ile gerçekleşmektedir. Ülkemizde yaşanmakta olan döviz kurundaki hareketlilik, özellikle ithal edilen malların fiyatlarına ve ham maddenin maliyetine etki etmekte ve tüketicilerin yönelimlerini de değiştirmektedir. Sadece döviz kurundaki hareketlilik sektöre etki etmemekle birlikte, diğer faktörlerde (işsizlik oranı, enflasyon, büyüme oranları, kişi başına düşen milli gelir) reel ve perakende sektörlerinde ciroya etki yapmaktadır. Perakende sektörünün ekonomi açısından önemi ve döviz kurlarında yaşanan değişimlerin etkisinin incelenmesi ise genel olarak tüketim ve tüketici davranışları açısından da ele alınması gereken bir konudur. Bu çalışmada, son dönemlerde döviz kurunda ciddi hareketlilikler yaşanması üzerine diğer etkenler göz ardı edilerek, perakende sektörüne (mağazacılık) döviz kurundaki (dolar kuru) yükseliş/azalışın etkisi araştırılmıştır. Çalışmada perakende sektörü, dolar kurundaki dalgalanmalar bir perakende şirketi açısından mercek altına alınmış, 2016-2018 dönemini kapsayan 3 yıla ait dolar kurundaki dalgalanmaların satışa etkisi incelenmiştir. Bunun sonucu olarak dışa bağımlılığın ekonomimiz üzerindeki etkisi araştırılmıştır. Analiz sonucunda dolar kurunun firmanın cirosu ile ilişkisi ortaya konulmuştur. Aralarında pozitif yönlü kuvvetli bir ilişki mevcuttur. Dolar kuru ile ciro birlikte azalmakta veya artmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Döviz Kuru, Satın Alma Gücü, Perakende, Korelasyon, Türkiye

Kaynakça

• Akarsu, Y. & Alacahan, N. (2019). Döviz kuru riski ve Türkiye ekonomisi açısından değerlendirmesi. Journal of Economics, 6(1), 79-90.
• Arı, A. (2010). Dalgalanma korkusu ve döviz kuru geçiş etkisi. Journal of Yaşar University, 17(5), 2832-2841.
• Arıkbay, C. (1996). Perakendecilikte gelişmeler ve yeni yaklaşımlar. Ankara: Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları: 572.
• Aydın, L. (2006). Türkiye'de perakendecilik sektöründeki şirket birleşmeleri ve bir uygulama. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Ayhan, F. (2016). Döviz kuru oynaklığı, dış ticaret ve istihdam ilişkisi: Türkiye uygulaması. (Yayınlanmamış doktora tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Balassa, B. & Samuelson, P. A. (1964). The purchasing power parity doctrine: A reappraisal. Journal of Political Economy, 72(6), 584–596.
• Baldwin, R. & Krugman, P. (2004). Agglomeration, integration and tax harmonization. European Economic Review, 48(1), 1-23.
• Berg, N. & Schaffer, M. E. (2012). The effect of exchange rate volatility on fragmentation in global production networks: evidence from the retail sector. Journal of International Economics, 87(2), 278-287.
• Beyazgül, M. & Karadeniz, E. (2019). Borsa İstanbul havayolu yolcu taşımacılığı şirketlerinin döviz kuru risklerinin incelenmesi. Journal of Tourism and Resarch, 5(2), 191-202.
• Bilgili, E. (1999). 1980 sonrası Türkiye ile belli başlı ticaret ortakları arasındaki döviz kurlarındaki değişimin analizi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15, 223-233.
• Campa, J. M. & Goldberg, L. S. (2005). Exchange rate pass-through into import prices. The Review of Economics and Statistics, 87(4), 679–690.
• Cushman, D. O. (1985). Real exchange rate risk, expectations, and the level of direct investment. The Review of Economics and Statistics, 67(2), 297-308. Darcan, D. (2000). Büyük ölçekli gıda mağazalarının (süpermarket ve hipermarketler) Türkiye ve dünyadaki gelişmeleri: İzmir kenti için bir uygulama. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Dornbusch, R. (1987). Exchange rates and prices. American Economic Review, 77(1), 93–106.
• Feenstra, R. C. & Taylor, A. M. (2014). International economics. Worth Publishers: New York.
• Fleming, J. M. (1962). Domestic financial policies under fixed and under floating exchange rates. IMF Staff Papers, 9, 369-379.
• Gülşen, A. (2018). Perakende sektöründe tüketicilerin süt ve süt ürünleri grubundaki ambalajlı ürünler üzerine satınalma eğilimlerindeki marka algısının etkisinin ölçülmesine yönelik bir araştırma: İstanbul örneği. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Bahçeşehir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Golub, S. S. (2017). Exchange rate policy and inflation dynamics in developing countries. Journal of Monetary Economics, 90, 74-87.
• Hooper, P. & Mann, C. L. (1989). Exchange rate pass-through in the United States. Brookings Papers on Economic Activity, 1989(2), 297–330.
• Hopoğlu, S. & Eryüzlü, H. (2019). Turist akışı, konaklama fiyatları ve döviz kurları: Türkiye için bir nedensellik analizi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 22(1), 11-24. Kearney (2023). Kearney GRDI 2023, the 2023 global retail development index. https://www.kearney.com/industry/consumer-retail/global-retail-development-index adresinden 7 Haziran 2024 tarihinde alınmıştır.
• Kiptui, M., Ndolo, D. & Kaminchia, S. (2005). Exchange rate pass through: to what extend do exchange rate fluctuations affect import prices and inflation in Kenya? Central Bank of Kenya, Working Paper, No:1.
• Krugman, P., Obstfeld, M. & Melitz, M. (2022). International economics: theory and policy (12th Edition). Pearson: Essex.
• Kutlu, S. & Yurttagüler İ. (2014). Türkiye’de reel döviz kurlarının uzun hafıza özellikleri: kesirli bütünleşme analizi. Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 1, 373-389.
• Lane, P. R. & Milesi-Ferretti, G. M. (2007). The external wealth of nations Mark II: revised and extended estimates of foreign assets and liabilities: 1970–2004. Journal of International Economics, 73(2), 223-250.
• Lee, H. S. & Tan, M. (2019). Exchange rate and retail spending: evidence from cross-border shoppers. Journal of Retailing and Consumer Services, 49, 312-321.
• Levy, M. & Lee, J. (2011). Exchange rate pass-through and retail pricing strategies. Journal of International Economics, 85(1), 34-53.
• Magee, S. P. (1973). Currency contracts, pass-through, and devaluation. Brookings Papers on Economic Activity, 1973(1), 303–325.
• Marquez, J. (2002). Understanding the J-curve effect. International Journal of Finance and Economics, 7(2), 155-168.
• Melitz, M. J. & Redding, S. J. (2015). New trade models, new welfare implications. American Economic Review, 105(3), 1105-1146.
• Mundell, R.A. (1962). The appropriate use of monetary policy. Journal of International Money and Finance, 9, 70-77.
• Mundell, R. A. (1963). Capital mobility and stabilization policy under fixed and flexible exchange rates. Canadian Journal of Economics and Political Science, 29(4), 475–485.
• Obstfeld, M. & Rogoff, K. (1996). Foundations of international macroeconomics. MIT Press: Massachusetts. Rogoff, K. (1996). The purchasing power parity puzzle. Journal of Economic Literature, 34(2), 647-668.
• Samuelson, P. & Nordhaus, W. (2009). Economics. 19th Edition. McGraw-Hill: New York.
• Sarı, A. (2010). Döviz kuru oynaklığının ithalata etkileri: Türkiye örneği. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, 11, 31-44.
• Sezgin, A. Ş. (2015). Perakende sektörü. İş Bankası İktisadi Araştırmalar Bölümü, 1-48. Kasım 19, 2024 tarihinde https://ekonomi.isbank.com.tr/ContentManagement/Documents/sr_01_perakende.pdf adresinden alındı
• Taylor, J. B. (2000). Low inflation, pass-through, and the pricing power of firms. European Economic Review, 44(7), 1389-1408.
• Tellis, G. J. & Gaeth, G. J. (1990). Best value, price-seekers, and price aversion: the impact of information and exchange rate on retail prices. Journal of Marketing Research, 27(1), 76-89.
• Tunalı, H. & Özkan, İ.E. (2016). Türkiye’de tüketici güven endeksi ve tüketici fiyat endeksi arasındaki ilişkinin ampirik analizi. İktisat Politikası Araştırmaları Dergisi, 3(2), 54-67.
• Tuncer, B. & Aydoğan, K. (2019). Yakıt maliyetlerinin taşınan hava kargo miktarı üzerine etkileri: 2007-2018 Türkiye örneği. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, BOR, 143-158.
• TÜİK - Türkiye İstatistik Kurumu (2019a). Perakende satış endeksleri. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Perakende-Satis-Endeksleri-Subat-2023-49617 adresinden 7 Haziran 2024 tarihinde alınmıştır.
• TÜİK - Türkiye İstatistik Kurumu (2019b). Satınalma gücü paritesi (SGP). https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Satinalma-Gucu-Paritesi-2022-49763 adresinden 7 Haziran 2024 tarihinde alınmıştır.
• Ülgen, Ö. (1999). Türk perakendecilik sektörünün senaryolar yardımıyla analizi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Yüksekbilgili, Z. & Akduman, G. (2015). Perakende mağazacılık sektöründe satış personelinin demografik özellikleri ve personel memnuniyeti ilişkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 14(52), 86-99.
• Zulfigar, H. & Shah, S. (2004, Haziran). Exchange rate pass-through to domestic prices in Pakistan. State Bank of Pakistan Working Paper Series No:5 https://www.sbp.org.pk/repec/sbp/wpaper/wp05.pdf adresinden 7 Haziran 2024 tarihinde alınmıştır.