BALKAN TÜRK ÇOCUK ŞİİRİNDE MİLLÎ BİLİNÇ

Yıl 2023, , 246 - 266, 29.12.2023

Ayşe Şener

https://doi.org/10.53711/balkanistik.1406250

Öz

Rumeli veya Balkan coğrafyası, Türk kültür tarihinin ve edebiyatının ayrılmaz bir parçasıdır. Yaşanan tarihî süreçler bu coğrafyada edebiyatın varlığına engel teşkil etmemiş, bilakis söz konusu bölgeden pek çok önemli şair ve yazar yetişmiştir. Balkan edebiyatlarının temel eğilimi bölgede yaşanan işgal, savaş ve zorunlu göçler; bağımsızlık öncesi ve sonrası rejim olmak üzere çeşitli siyasi değişimlerle şekillenmiştir. Yaşanan bu değişimlerin Balkan Türklerinin zihin dünyasındaki yansımaları edebiyata aksetmiştir. Nitekim söz konusu coğrafyada yaşayan Türkler, siyasi ayrılıklara rağmen kökleri ile bağlarını koparmadan yaşamlarını sürdürmüşlerdir. Dolayısıyla bu ortaklık ve kültürel devamlılık edebî ürünlerde de kendini göstermektedir. Bu bağlamda Türk kültürünün ortak ögelerinden olan çocuk edebiyatı önemli bir örnek teşkil eder. Küçük yaştan itibaren çocuklarda millî bilincin ve kimlik farkındalığının oluşturulmasında aile ve eğitimin yanı sıra edebiyatın da bir payı bulunmaktadır. Bu çalışma, bölgede yaşanan politik, ekonomik, dinî ve kültürel tahakküme karşı kimliği koruma biçimi olarak Balkan Türk çocuk şiirinde yer alan millî bilinç ögelerini irdelemektedir. Çalışmada söz konusu şiirlerden örneklem dâhilinde bir inceleme yapılmıştır. Neticede, Balkan Türk çocuk edebiyatında millî bilinci oluşturmak ve korumak amacıyla ana dil, vatan sevgisi, yurt bilinci ve kültürel süreklilik mekânı olarak dinî günler ve millî bayramlar gibi çeşitli temalarla şiirler ortaya konduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Balkanlar, Çocuk Edebiyatı, Balkan Türk Edebiyatı, Balkan Türk Çocuk Şiiri, Millî Bilinç

NATIONAL CONSCIOUSNESS IN BALKAN TURKISH CHILDREN'S POETRY

Öz

The region of Rumelia or the Balkans constitutes an integral part of Turkish cultural history and literature. The historical trajectory of this region has not impeded the existence of literature; rather, it has given rise to numerous noteworthy poets and writers. The core themes prevalent in Balkan literature have been shaped by a series of impactful events, encompassing occupations, conflicts, forced displacements, and diverse political transformations both pre- and post-independence. The reflections of these changes in the mental world of Balkan Turks have manifested themselves in literature. Despite political divisions, the Turks living in this region have sustained their lives without severing their roots. Therefore, this commonality and cultural continuity also manifests itself in literary products. In this context, children's literature, a common element of Turkish culture, serves as a significant example. From an early age, literature, along with family and education, plays a role in instilling national consciousness and identity awareness in children. This study examines elements of national consciousness in Balkan Turkish children's poetry as a form of preserving identity against political, economic, religious, and cultural oppression in the region. The analysis is conducted through a selection of exemplary poems. Ultimately, the findings reveal that within Balkan Turkish children's literature, literary creations featuring themes such as native language, patriotism, homeland awareness, and cultural perpetuity through religious observances and national celebrations are fashioned with the intent of establishing and safeguarding national consciousness.

Anahtar Kelimeler

Balkans, Children, Balkan Turkish Literature, Balkan Turkish Children, National Consciousness

Kaynakça

• AKGÜN, Atıf (2011), “Balkan Türkleri Çocuk Şiirinde Milliyet Kavramı ve Diğer Milletlere Bakış (Bulgaristan-Batı Trakya Örneği)”, İlyas Öztürk vd. (Ed.), XI. Uluslararası Dil-Yazın-Deyişbilim Sempozyumu 13-14 Ekim 2011 Bildiri Kitabı, 65-79.
• AKGÜN, Atıf (2016), Balkanlarda Türk Çocuk Edebiyatı, Ankara: Bengü Yayınları.
• ALİOV, Mumin (2023), “Balkan Türk Edebiyatının Taşıyıcısı Olarak Balkan Türk Yazılı Basınının Rolü Üzerine”, Balted, 5(1), 71-93.
• ARGUNŞAH, Mustafa (1996), “Çağdaş Gagauz Şiiri”, Türk Dili Türkiye Dışı Çağdaş Türk Şiiri Özel Sayısı, 531, 678-699.
• BEKSAÇ, Zeynel (2014), “Balkanlarda Türk Çocuk Edebiyatı”, Türk Dili, 107(706), 750-780.
• ÇETİNKAYA, Fatih Çetin, DURMAZ, Mücahit (2020), “Çeviri Resimli Çocuk Kitaplarının Kültür Aktarımı Açısından İncelenmesi Stili”, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(2), 945-959.
• EAGLETON, Terry (2011), Şiir Nasıl Okunur, Kaya Genç (Çev.), İstanbul: Agora Kitaplığı.
• ERCAN, Yavuz (1990), “Balkan Türkleri ve Bulgarlar”, Belleten, 54(209), 297-308.
• HÜNERLİ, Bülent (2022), “Gagauz Çocuk Şiirleri Üzerine”, Güney-Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, 39, 1-12.
• İSEN, Mustafa (2001), “Balkanlarda Türk Çocuk Şiiri”, Bilig, 18, 49-62.
• İSEN, Mustafa, İSEN, Reyhan, KİREÇÇİ, Ayşe Esra (2001), Balkanlar Türk Çocuk Şiiri Antolojisi, Ankara: Varlık Yayınları.
• KAFESOĞLU, İbrahim (2003), Türk Millî Kültürü, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• KARAKUŞ, Ertuğrul (2021), “Gagauz Şair Valentina Bujilova’nın Çocuk Şiirlerine Çocuğa Görelik İlkesi Işığında Bir Bakış”, Kültür Araştırmaları, 8, 93-105.
• KARAKUŞ, Ertuğrul (2023), “Kuzey Makedonya ve Kosoca Türk Şiirinde Türkistan ve Türk Dünyası”, Türkologia, 2(114), 57-89.
• KARAKUŞ, Ertuğrul, UÇKUN, Rabia (2014), “Balkan Türkleri Edebiyatı ve Halk Kültürünün Türkiye’deki Üniversitelerde Yer Almasının Gerekliliği Üzerine”, Türük, 3, 135-157.
• KARATAY, Halit (2007), “Değer Aktarımı Açısından Yerli ve Yabancı Çocuk Edebiyatı Ürünleri”, 38. ICANAS, Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi (10–15 Eylül 2007), 939-948.
• OKUMUŞ, Salih, CAN, Esat, DEMİR, H. Hüseyin (2014), “Makedonya ve Kosova’da Türkçe Yayınlanan Çocuk Dergileri”, Proceedings Book, 295.
• SANCAKTAR, Caner (2019), “Balkanlar’da Türk ve Müslüman Milletler: 19. Yüzyıldan Günümüze Milliyetçiliğe Karşı Varoluş Mücadelesi”, Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 1-21.
• SEVER, Sedat (2012), Çocuk ve Edebiyat, İzmir: Tudem Yayınevi.
• SEVER, Sedat (2013), Çocuk Edebiyatı ve Okuma Kültürü, İzmir: Tudem Yayınları.
• SINAR, Alev (2006), “Türkiye’de Çocuk Edebiyatı Çalışmaları”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 4(7), 175-225.
• TAŞCIOĞLU, Yılmaz (2006), “Balkanlarda Yeni Türk Edebiyatı Literatürü”, Türkiye Araştırmaları Literatürü Dergisi, 4(7), 429-477.
• TEKŞAN, Keziban, KANIK UYSAL, Pınar (2017), “Millî Bilinç Geliştirme Niteliğine Sahip Bilgilendirici Çocuk Edebiyatı Eserleri”, Kesit Akademi Dergisi, 12, 530-549.
• TUNÇ, Gökhan (2020), Şiir ve Bellek. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• YALÇIN, Alemdar, AYTAŞ, Gıyasettin (2005), Çocuk Edebiyatı, Ankara: Akçağ Yayınları.