XV. YÜZYILA AİT İKİ ESERDE GEÇEN BALKAN VE BATI KÖKENLİ SÖZCÜKLER

Yıl 2019, Cilt: 01 Sayı: 02, 1 - 16, 30.12.2019

Meryem Salim-ahmet

Öz

XV.-XVII. yüzyıllara ait Osmanlı yazılı eserleri, Osmanlı devletindeki yaşamın her yönüne dair bilgi vermekte ve dönemin bilinen tüm beşeri ve toplum bilimi alanlarını yakından ilgilendirmektedir. Bu dönem yazılı edebiyat ürünlerinin çeşitli konu ve türleri arasında Osmanlı tarih yazıcılığı özel değer taşımaktadır. İzladi ve Varna savaşları (1443-1444) üzerine yazılmış anonim Gazavat-ı Sultan Murad Bin Mehemmed Han ve Oruç Beg’in Tevarih-i Ali Osman eseri XV. yüzyılın seçkin örneklerinden sayılmaktadır. İki metin de içerdikleri olaylar ve şahıslar hakkındaki bilgileriyle genel Osmanlı kroniklerinin boşluklarını doldurdukları gibi, dil bakımından da Türkiye Türkçesinin tarihi gelişimindeki ilk dönemlere ait özellikler taşımaları bakımından büyük öneme sahiptir. Eserler nesir türünde yazılmıştır, ancak yazarlar dönemin genel edebi geleneğine uygun olarak yer yer manzum kısımlar da ilave etmişlerdir. Yapılan incelemeler sonucu eserlerin dili Eski Anadolu Türkçesi ile Klasik Osmanlıca dönemleri arasındaki bir geçiş dönemi özellikleri taşıdığına sebebiyet vermektedir.
Bu çalışmanın amacı, söz konusu iki tarihsel eserde kullanılan yabancı sözcükleri ve konkre olarak Balkan ve Batı kökenli sözcükleri tespit etmek ve tanıtmaktır. Eserlerde Arapça ve Farsça alıntılara göre sayısı bir hayli az olan Batı ve Balkan kaynaklı sözcükler, aslında bu dönem metinlerinde kullanımları özellik sayılmaktadır. Eserlerde tespit edilen sözcükler genel olarak unvanlar, dini rütbeler, askeri terimler, donatım ile ilgili kelimelerdir.
Balkan ve Batı kökenli sözcükler, aynı dönemin diğer yazılı kaynaklarıyla karşılaştırma çalışmaları için önemli malzeme sayılmalarının yanısıra, Türkçenin gelişiminde dile girmeye başlayan yabancı kökenli sözcüklerin tarihlendirilmesi bakımından da faydalı olabilecektir.

Anahtar Kelimeler

Gazavatname, Oruç Beğ Tarihi, Leksik, Balkan, Batı Kaynaklı Sözcükler

Kaynakça

• Aksan, D. (1996). Türkçenin Sözvarlığı, Engin Yay., Ankara. Erbay, F. (2002). Türkçe Sözlük’ün İlk ve Son Baskısındaki Batı Kökenli Kelimelere Dair. Selçuk Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 11, s. 130-135. İnalcık, H., Oğuz, M. (1949) Yeni Bulunmuş Bir Gazavat-ı Sultan Murad. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, cilt 7, sayı 2, s. 481-495. İnalcık, H., Oğuz, M. (1978). Gazavat-ı Sultan Murad b. Mehemmed Han. Izladi ve Varna Savaşları (1443-1444) Üzerine Anonim Gazavatname. Ankara. Karaağaç, G. (1997). Alıntı Kelimeler Üzerine Düşünceler. Türk Dili 552: 499-215. Korkmaz, Z. (1995). Batı Kaynaklı Kelimeler ve Dilimiz Üzerindeki Etkileri. Türk Dili, 524: 843-858. Korkmaz, Z. (1997). Batı Dilleri ve Türk Dili Grameri Üzerindeki Etkileri. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, s. 49-54. Öztürk, N. (2014). Oruç Beğ Tarihi [Osmanlı Tarihi 1288-1502]. İstanbul. Redhousse, J. W. A. (1968).Yeni Türkçe-İngilizce Sözlük. İstanbul. Sami, Ş. (2013). Kamus-i Türki. Tıpkıbasım, 7. Baskı. İstanbul.