REASONS OF MIGRATION FOR THE TURKS OF EAST MACEDONIA IN THE POST-SECOND WORLD WAR BASED ON THE NARRATIVE OF FAHRI KAYA “GÜNÜN BİRİNDE ORAYA UĞRARSAN” (“IF YOU GO THERE SOME TIME”)

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 2, 64 - 83, 31.12.2020

Cüneyt Nur

Öz

As the Ottoman Empire had to get out of the Balkans, the Turks of Macedonia who had been the dominant ethnicity in Macedonia, found themselves as a minority, a remnant of the Ottomans with a history of five hundred years and an entity who had been forced to pay the bill of the Ottoman dominance in the region. The current lands of Macedonia were governed by Serbs and Bulgarians. Until the Second World War, it became a part of the Kingdom of Serbs-Croats and Slovenese as Southern Serbia or Vardar and after the War, it became a region of the Kingdom of Yugoslavia.
The Turks of Macedonia faced a number of pressure and persecution under the administrations of Serbians and Bulgarians, the Turks of East Madeconia in particular. They fought for four years during the Second World War together with the Macedonian people against the Nazi invasion, as well as against Bulgarians who invaded the country with the assistance of the Germans. They achieved the independence of those territories that were a homeland for Turks. Nevertheless, after the War, when they felt that they were not comfortable enough to keep living on those lands that once they fought for the freedom of the country and the unity of the people, they decided to migrate to Turkey, which was a homeland for them, as a solution.
The narrative of Fahri Kaya, elaborated in this article, explores the situation of the Turks of Macedonia in the post-Ottoman period. The author explains the issue of those Turkish youth from East Macedonia who were sent to the Srem Front without any prior military practice so as to fight against the Germans even though the Second World War had already ended. In this particular story, the author describes the hero of the story, Hamdi Ağa, and his decision for migrating to Turkey in a tragic way. Taking these narratives into consideration, this research focuses on some possible reasons for the migration of Macedonian Turks to Turkey. Also, it stresses the Srem Front which is a still-disputable topic in the Serbian historiography and one of the main reasons for the Macedonian Turks for leaving their lands.

Anahtar Kelimeler

Fahri Kaya, Narrative, Macedonia, Turks, Ottoman, Turkey, Migration

FAHRİ KAYA’NIN “GÜNÜN BİRİNDE ORAYA UĞRARSAN” ADLI HİKÂYESİNE GÖRE II. DÜNYA SAVAŞI SONRASINDA DOĞU MAKEDONYA TÜRKLERİNİN TÜRKİYE’YE GÖÇ ETME SEBEPLERİ

Öz

Balkan Savaşları neticesinde Osmanlı Devleti’nin zorunlu olarak Balkanlardan, dolayısıyla Makedonya’dan tamamen çekilmesiyle Makedonya Türkleri, düne kadar hâkim millet konumundayken, bu topraklarda birdenbire Osmanlı Devleti’nin bakiyesi gözüyle bakılan, beş yüz küsur yıllık Osmanlı hâkimiyetinin hesabının ödetilmek istendiği bir azınlık olarak kendilerini bulmuşlardır. Osmanlı çekildikten sonra içinde önemli sayıda Türk nüfusunun yaşadığı bugünkü Makedonya toprakları, Sırplar ve Bulgarlar arasında el değiştirmiş, sonunda Sırbistan’da kalarak II. Dünya Savaşı’na kadar Güney Sırbistan veya Vardar Banlığı adıyla önce Sırp-Hırvat-Sloven Krallığı, daha sonra ise Yugoslavya Krallığı’na bağlı olarak varlığını sürdürmüştür.
Hem Sırp hem Bulgar yönetimi döneminde birçok baskı ve zulme maruz kalan Makedonya Türkleri, bilhassa Doğu Makedonya Türkleri, II. Dünya Savaşı sırasında Makedon halkıyla birlikte Nazi Almanlarının işgaline karşı ve Almanların yardımıyla Makedonya’yı işgal eden Bulgarlara karşı canlarını ortaya koyarak dört yıl savaşmış, vatan bildikleri toprakları düşman işgalinden kurtarmışlardır. Fakat savaş sonrasında gün gelip özgürlük ve kardeşlik-birlik adına savaşıp beraber kurdukları devlette de rahat olamadıkları için çareyi ana vatan olarak gördükleri Türkiye’ye göçte görmüşlerdir.
Fahri Kaya’nın söz konusu ettiğimiz hikâyesinde hem Makedonya Türklerinin Osmanlı sonrasındaki durumu çok veciz bir şekilde özetlenmiş hem de II. Dünya Savaşı esnasında aslında savaş bittiği hâlde Doğu Makedonya’nın Türk gençlerinin silah eğitimi verilmeden bilinçli bir şekilde yok edilmek amacıyla Srem Cephesi’ne Almanlara karşı savaşmak üzere gönderilmeleri olayı ve bu olaydan sonra hikâyenin başkahramanı olan Hamdi Ağa’nın Türkiye’ye göç kararı trajik bir şekilde anlatılmaktadır. Burada, söz konusu hikâyedeki anlatılanlardan yola çıkılarak Makedonya Türklerini Türkiye’ye göç etmeye zorlayan bazı sebepler üzerinde durulacak, aynı zamanda Sırp tarih yazımında da çok tartışmalı bir konu olan ve hikâyeye göre Türklerin önemli göç sebeplerinden biri olan Srem Cephesi konusunun izahına çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Fahri Kaya, Hikâye, Makedonya, Türkler, Osmanlı, Türkiye, Göç

Kaynakça

• ARSLAN, Sezer (2008), Balkan Savaşları Sonrası Rumeli’den Türk Göçleri ve Osmanlı Devleti’nde İskânları, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Edirne.
• ÇALIŞKAN, Berrin (2014), “1953 Göçü Sonrası Yücelcilerin Memleket/Yugoslavya ve Ana Vatan/Türkiye Algıları”, İnsan ve Toplum, 4(8), 137-162.
• GÜREL, Nazlı Rana, GÜREL, Zeki (2015), Fahri Kaya Hayatı-Sanatı-Eserleri, Üsküp: Yeni Balkan Yayınları.
• İNBAŞI, Mehmet (2012), “Üsküp”, İslâm Ansiklopedisi, C. 42, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 377-381. KARAKUŞ, Ertuğrul (2017), Sesler Dergisi Etrafında Teşekkül Eden Çağdaş Makedonya ve Kosova Türk Edebiyatı (Şiir-Hikâye), Ankara: Bengü Yayınları.
• KAYA, Fahri (1997), “Günün Birinde Oraya Uğrarsan”, Sesler Aylık Kültür Sanat Dergisi, Yıl XXXII, 320-321, 9-15. MASKAN, Ali (2019), Kalanlara Gurbet Gidenlere Memleket Rumeli (Makedonya Türkleri), Ankara: Bengü Yayınevi.
• NUREDİN, Abdulmecid (2008), Osmanlı Sonrasında Makedonya, Üsküp: Matüsiteb Yayınları.
• PAROVIĆ, Branislav (2016), “Sremski Front, Polemıka: Najveća ratna pobeda ili nepotrebna klanica u trenutku kada je rat već bio završen?”, https://www.ekspres.net/drustvo/sremski-front-polemika-najveca-ratna-pobeda-ili-nepotrebna-klanica-u-trenutku-kada-je-rat-vec-bio-zavrsen, (Erişim Tarihi: 22 Ekim 2020).
• ТОШИЋ МАЛЕШЕВИЋ, Никола (2016), “Сремски Фронт – Од Формирања До Пробоја”, Министарство одбране Републике Србије, Универзитет одбране у Београду, Војно дело, 5, с. 335 [TOŠIĆ MALEŠEVIĆ, Nikola (2016), Srem Cephesi- Açılışından Püskürtülmesine Kadar, Sırbistan Cumhuriyeti Savunma Bakanlığı, Belgrad Savunma Üniversitesi, Vojno Delo/Savaş Eseri, 5, 335].
• Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi (1997), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• ÜLKER, Çiğdem (1998), Makedonya Türk Öyküsünde Kimlik Sorunu, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.