“HEKİMSİZ VE HÂKİMSİZ MEMLEKETTE OTURMA”: HALİDE ALPTEKİN’İN BALKAN ROMANINDA GÖÇ

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 1, 116 - 137, 27.06.2021

Ayşe Sümeyye Kolakoğlu

Öz

Balkanlar, 14. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar Osmanlı Devleti’nin hâkimiyetinde kalmış ve bu süreçte tarihinin en barışçıl dönemini yaşamış olan bir coğrafyadır. Avrupa’da ortaya çıkan ulusçuluk akımı, Balkanlarda Osmanlı’nın hüküm sürdüğü son dönemlerde çok uluslu bu toprakların huzur ve barış ortamına darbe vurarak isyan ve savaşlara zemin hazırlamıştır. Bilhassa Müslüman Balkan Türklerine yönelik uygulanan baskı ve zulümlerle Balkanlardaki Türk nüfusu yok edilmeye çalışılmıştır. Balkan Türklerinin büyük bir kısmı ya terk etmek istemedikleri evlerinde ya göç yolunda ya da savaşlarda hayatlarını kaybetmiş; bir kısmı ise yaşanan felaketlerin acısını içlerinde canlı tutarak hayatlarına devam etmişlerdir. Türklerin 20. yüzyılın başından bu yana Balkanlarda maruz kaldığı etnik temizlik, Türk edebiyatına farklı cepheleriyle yansıyan ve güncelliğini yitirmeyen bir izlek olarak karşımıza çıkar. Bilhassa romanlarda olayların ve kişilerin ayrıntılı biçimde kurgulanabilmesi, söz konusu izleğin daha ziyade roman türünde ortaya konmasına imkân verir. Bu örneklerden biri de Halide Alptekin’in Balkan romanıdır. Romanda, 93 Harbi’nden İstiklal Mücadelesi’ne değin yaşanan felaketlerden hareketle Selanik’ten Anadolu’ya göç etmeye mecbur kalan bir ailenin yok oluşu anlatılır. Bu çalışmada Alptekin’in Balkan romanı, göç izleği çerçevesinde mekâna ve bireyin hayatına temas eden yönleriyle ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Halide Alptekin, Balkan, Türk Romanı, Rumeli Türkleri, Selanik, Göç

“RESIDENCE IN A CITY WITHOUT A DOCTOR AND LAWYER”: MIGRATION IN HALIDE ALPTEKIN’S BALKAN

Öz

The Balkans is a geography that remained under the domination of the Ottoman Empire from the 14th century to the 20th century and experienced the most peaceful period of its history in this period. The nationalist movement that emerged in Europe has laid the groundwork for rebellions and wars by striking the peace and tranquility of these multinational lands in the last period of Ottoman rule in the Balkans. In particular, the Turkish population in the Balkans was tried to be destroyed by the oppressions and persecutions applied to the Muslim Balkan Turks. Most of the Balkan Turks lost their lives in their homes that they did not want to leave or on the way to migration and in wars; some of them continued their lives by keeping the pain of the disasters alive inside of them. The ethnic cleansing that Turks have been exposed to in the Balkans since the beginning of the 20th century, appears as a theme in Turkish literature that reflects different aspects without losing its up-to-dateness. The fact that events and people can be fictionalized in detail, especially in novels, allows the theme to be revealed more in the novel genre. One of these examples is Halide Alptekin's Balkan. In the novel, it is described the destruction of a family forced to migrate from Thessaloniki to Anatolia, based on the disasters that took place from the 93 War to the Independence Struggle. In this study, the novel Balkan will be discussed with its aspects that touch the place and the life of the individual within the framework of the migration theme.

Anahtar Kelimeler

Halide Alptekin, Balkan, Turkish Novel, Rumelian Turks, Thessaloniki, Migration

Kaynakça

• ACER, Fatih (2015), Türk Romanında Balkanlar ve Balkan Türkleri (1872-1960), Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Bursa.
• AKGÜN, Atıf (2015), “Yakın Dönem Türk Romanında Balkan Türkleri ve Sürgün”, Türük Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 3(5), 143-167.
• AKTAŞ, Şerif (2005), Roman Sanatı ve Roman İncelemesine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• ALİBEKİROĞLU, Sertan (2019), “Türkçede Ortak Kökler”, Asia Minor Studies, 7(2), 299-305.
• ALPTEKİN, Halide (2011), Balkan, İzmir: Yitik Hazine Yayınları.
• BIYIK, Mahmut (2013), Türk Romanında Rumeli (1888-2008), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• BARTRAM, David vd. (2017), Göç Meselesinde Temel Kavramlar, Itır Ağabeyoğlu Tuncay (Çev.), İstanbul: Hece Yayınları.
• ÇOKUM, Sevinç (1984), “Yahya Kemâl ve Rumeli Hasreti”, Türk Edebiyatı Dergisi Yahya Kemâl Anıt Sayısı, 134, 43-44.
• KARPAT, Kemal (1992), “Balkanlar”, İslâm Ansiklopedisi, C.5, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 25-32.
• KOMİSYON (2005), Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• LİVAOĞLU ALBEN, A. Sidre (2009), 93 Harbi’nin Balkan Cephesindeki Sosyo-Politik Sonuçları (1877-1908), Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• ÖGEL, Bahaeddin (1978), “Türklerde Köy ve Şehir Hayatı: Göktürklerden Osmanlılara", Türk Kültür Tarihine Giriş 1, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• VURAL, Timur (2018), “Türklerdeki Göç Algısı”, Sahne ve Müzik Eğitim-Araştırma e-Dergisi, 6, 1-12.
• YILDIZ, Şerife Nilgün (2011), Türk Halk Anlatılarında Hayvan Motifleri, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ.