ELEVATION OF TURKISH LOANWORDS IN BULGARIAN LANGUAGE

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 2, 93 - 106, 27.12.2021

Aycan Zhdanovıch Fatma Sibel Bayaraktar

https://doi.org/10.53711/balkanistik.1020304

Öz

Turks have exported both their architecture and traditions, their food culture and life style to the Balkan peoples with which they have lived together since when they turned their face to the West. This chain of export inevitably included the words. The Turkish words loaned to the Balkans were reshaped with new voices and gained new meanings in their new homeland. The loanwords generally narrowed in meaning. Some of the words became terms, thus getting a chance to live, even if just in a limited area. The others were the words of the language governing the state and made a ground officially. Some others were religious words. They appeared as the guest in the Balkans by force of Islam. Some others were learnt in the streets. Some of them implied good faith, some others fight, and some others jokes and mocking. Investigating the new meanings the thousands of Turkish loanwords in Bulgarian language gained in their new homeland will also give us many insights from sociological point of view. It would be like looking at ourselves from outside, in some way in the mirror. In this study the dictionary “Rechnik na chuzhdite dumi v bılgarskiya ezik” (Dictionary of Foreign Words in Bulgarian Language) by the authors Aleksandar Milev, Bozil Nikolov and Yordan Bratkov is used as reference. The population of the study will be the elevation of the Turkish loanwords in Bulgarian language.

Anahtar Kelimeler

The Words Borrowed to the Balkans, Elevation, Language Sociology, Spoken Language

TÜRKÇEDEN BULGARCAYA GEÇMİŞ SÖZCÜKLERDE ANLAM İYİLEŞMESİ

Öz

Türkler yüzünü batıya döndüğünden beri birlikte oldukları Balkanlı halklara hem mimarilerini hem geleneklerini hem yemek kültürlerini hem de yaşam tarzlarını ihraç ettiler. Bu ihraç silsilesinde kaçınılmaz olarak sözcükler de yer aldı. Türkçeden Balkanlara giden sözcükler yeni yurtlarında yeni seslerle yeniden şekillendiler, yeni anlamlara büründüler. Bu verilen sözcükler genel olarak anlam daralmasına uğradılar. Bir kısmı terimleşerek kendisine sınırlı bir alanda yaşama şansı elde etti. Bir kısmı devlet yönetiminin diliydi. Resmi yoldan kendisine yer buldu. Kimi dini sözcüklerdi. İslam dininin gereği olarak Balkanlara konuk oldu. Bazısı sokakta öğrenildi. Kimi iyi niyeti, kimi kavgayı, kimi şakayı, kimi alay etmeyi içeriyordu. Bulgarcadaki binlerce Türkçe sözcüğün yeni yurdunda kazanmış olduğu yeni anlamları incelemek bizlere sosyolojik açıdan da birçok kazanımlar sağlayacaktır. Kendimize karşıdan, bir nevi aynadan bakmak gibi olacaktır. Bu çalışmada, Aleksandır Milev, Bojil Nikolov, Yordan Bratkov adlı yazarların oluşturduğu Rechnik na chuzhdite dumi v bılgarskiya ezik (Bulgarcadaki Yabancı Kelimeler Sözlüğü) adlı sözlükten faydalanılmıştır. Çalışmanın evreni Bulgarcaya geçmiş Türkçe sözcüklerdeki anlam iyileşmeleri olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Balkanlara Verilen Sözcükler, Anlam İyileşmesi, Dil Sosyolojisi, Konuşma Dili

Kaynakça

• AKSAN, Doğan (1978), Anlam Bilimi ve Türk Anlam Bilimi (Ana Çizgileriyle), Ankara: DTCF Yayınları.
• AKSAN, Doğan (2009), Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, Ankara: TDK Yayınları.
• ANGELOVA, Anyuta (2019), Balgariada, Lulu.com Yay.
• BAYRAKTAR, F. Sibel (2016), “Balkan Dillerine Geçmiş Türkçe Sözcüklerde Anlam Kötüleşmesi”, Uluslararası Söz, Sanat, Sağlık Sempozyumu Bildirileri 21-23 Ekim 2015, Edirne: Trakya Üniversitesi Yayınları, 29-36.
• ÇOLAKOVA, Kristalina vd. (1977), Reçnik na bılgarskiya ezik, Sofya: Bılgarskata akademiya na naukite Yay.
• DASKALOV, Stoyan (1977), Kısni mladojentsi, Sofya: Bılgarski İzdatel Yay.
• GEORGİEV, Mihalaki (1980), Merakıt na Çiço Denço, Sofya: BZNS Yay.
• GRANNES, Alf (1996), Turco-Bulgarica: articles in English and French concerning Turkish influence on Bulgarian, Wiesbaden: Bilingual Edition.
• HACİYSKİ, İvan (2002), Bit i duşevnost na naşiya narod, Sofya: İztok-Zapad Yay.
• HAŠEK, Jaroslav (2007), Priklyuçeniyata na dobriya voynik Şveyk, Svetomir İvançev, Stefan Boşnakov (Çev.), Sofya: Trud Yay.
• KAHL, Thede (2006), “İntervyu s dr Tede Kal, Viena: Edno pıtuvane iz balkanite zamestva tsyala lavitsa ot naşata”, Balkanistic Forum Dergisi, 1(3), 17-27.
• KARAAĞAÇ, Günay (2004), Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• KARAAĞAÇ, Günay (2012), Türkçenin Dilbilgisi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• KINÇEV, Minço (2006), Vidritsa, Sofya: Trud Yay.
• KRISTEVA, Vesela (2003), Tılkoven rechnik na Turtsizmite v bılgarskiya ezik, Sofya: Scorpio vi Yay.
• MANTOV, Dimitır (1972), Ludite Glavi, Sofya: Otochestven Front Yay.
• MARKOVSKİ, Mile (1999), Tvırdoglavo Vreme, Sofya: Hayni Yay.
• MİLEV, Aleksandır, NİKOLOV, Bojil, BRATKOV, Yordan (2003), Rechnik na chuzhdite dumi v bılgarskiya ezik (Bulgarcadaki Yabancı Kelimeler Sözlüğü), Sofya: Nauki izkustvo Yayınları.
• OGOYSKİ, Petko (1991), 100 Şila v Torba, Sofya: Tsanko Tserkovski Yay.
• OSİNİN, Dimitır (1962), Bılgasrsko narodno tvorçevstvo, Sofya: Bılgarski Pisatel Yay.
• RADEV, İvan (1999), Moyat Stefan Stambolov, Sofya: Pik Yay.
• TDK Güncel Türkçe Sözlük, https://sozluk.gov.tr
• TSONEV, Kiryak, RUSÇUKLİEV, Slavyan (2004), Hilyada i Edno Noşt, C. II, Sofya: Trud Yay.
• YANEV, Boris (1992), Ludogorski Çiçovtsi, Varna: Bryag Print Yay.
• YORDANOV, Tihomir (1970), Trudno ştastie, Sofya: Dırjavno Yay.