J. P. SARTRE’IN “ANGAJE EDEBİYAT”I IŞIĞINDA DİMİTIR DIMOV’UN TÜTÜN’ÜNÜN KARAKTER BİÇİMLENDİRMELERİNDEKİ KIRILMALAR

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 1, 109 - 145, 27.06.2022

Enis Mutlu Atak

https://doi.org/10.53711/balkanistik.1121427

Öz

Bu makalede, ilk önce, Sartre’ın “angaje edebiyat” ve güdümlülük gibi kavramsallaştırmaları bağlamında okur, yazar ve metin ilişkisinden ana hatlarıyla bahsedilecektir. Bununla birlikte, yazarın metindeki muhtemel çağrısının okur/alımlayıcı tarafından cevaplanma olasılıklarına ve bu cevabın, edebiyattaki potansiyel ya da anlamın üretilmesindeki rolüne değinilecektir. Sonrasında, Balkan coğrafyasının ve Bulgar edebiyatının önemli bir yazarı olan Dimitır Dimov’un Tütün adlı romanının, Sartre’ın tartıştığı gibi, dönüştürücü niteliğiyle öne çıkan ve okurlarını hem özgürleşmeye hem de toplumdaki demokratik eğilimleri artırmaya davet eden bir “angaje edebiyat” örneği olup olmadığı tartışılacaktır. Bu soruya bir cevap arayışında ise Sosyalist Gerçekçiliğin Bulgaristan’daki özgül nitelikleri, Dimov’un onun neresinde durduğuyla birlikte sanatını yerleşmiş ya da dayatılmış ilkelerinden ayrıştırma biçimi değerlendirilecektir. Sonuncusu ve en önemlisi, bahsi geçen metnin Sosyalist Gerçekçi ilkelerden tip yerine karaktere yönelmesiyle oldukça ayrışan kişi biçimlendirmeleri, Sartre’ın kuramsal yaklaşımının romanla örtüşen yönlerini açıklığa kavuşturmak için çözümlenecektir.

Anahtar Kelimeler

Dimitır Dimov, Angaje Edebiyat, Sosyalist Gerçekçilik

THE FRACTIONS OF THE CHARACTERIZATION IN DIMITAR DIMOV’S TOBACCO IN THE LIGHT OF J. P. SARTRE’S “COMMITTED LITERATURE”

Öz

In this article, first of all, in the context of Sartre’s conceptualizations such as “committed literature” and engagement, the relationship between reader, writer and text will be outlined. In addition to this, the possibilities of the reader/recipient responding of the writer’s possible summons in the text and the potential or contributing role of this response in the production of meaning in literature will be mentioned. Subsequently, whether Dimitar Dimov’s Tobacco, a well-known writer of the Balkans and Bulgarian literature, is an example of “committed literature”, as Sartre claimed, which stands out with its transformative quality and invites its readers both to liberate and to improve democratic tendencies in society, will be discussed. Additionally, in search of an answer to this question; the specific characteristics of Socialist Realism in Bulgaria, where does Dimov put himself in this doctrine, and the way he differentiates his poetics from its fixed or imposed principles will be evaluated. The last but not the least, the characterization of the text in question, which highly differentiated from principles of Socialist Realism by choosing the character over type, will be analyzed with the aim of showing the similarities between the novel and Sartre’s theoretical approach.

Anahtar Kelimeler

Dimitar Dimov, Committed Literature, Socialist Realism

Kaynakça

• BOSCHETTI, Anna (1988), The Intellectual Enterprise: Sartre and Les Temps Modernes, Richard C. McCleary (Çev.), Evanston: Northwestern University Press.
• CRAMPTON, Richard J. (2005), A Concise History of Bulgaria, Cambridge: Cambridge University Press.
• DİMOV, Dimitır (1998a), Tütün-1, Burhan Apad (Çev.), İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• DİMOV, Dimitır (1998b), Tütün-2, Burhan Apad (Çev.), İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• EAGLETON, Terry (2014), Edebiyat Kuramı: Giriş, Tuncay Birkan (Çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• GORKİ, Maksim (2014), “Küçük-Burjuva İdeolojisinin Eleştirisi”, Şerif Hulusi (Çev.), https://www.marxists.org/turkce/gorky/0001.htm, (Erişim Tarihi: 25 Mayıs 2022).
• JDANOV, Andrey (1996), Edebiyat, Müzik ve Felsefe Üzerine, Fatmagül Berktay (Çev.), İstanbul: Kaynak Yayınları.
• METODIEV, Metodi (2014), “’The Good,’ ‘the Bad,’ and ‘the Evil’ in the Socialist Novel: A Case Study of Two Bulgarian Novels”, Tropos, 1 (1), 59-68.
• METODIEV, Metodi (2017), The Writers, the Conflicts and Power in Bulgaria and Czechoslovakia 1948-1968, University of Glasgow, School of Modern Languages and Cultures, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Glasgow.
• NEUBURGER, Mary C. (2013), Balkan Smoke: Tobacco and the Making of Modern Bulgaria, New York: Cornell University Press.
• RILEY, Alexander Tristan (2010), Godless Intellectuals?: The Intellectual Pursuit of the Sacred Reinvented, New York: Berghahn Books.
• SARTRE, Jean-Paul (1988), “For Whom Does One Write?”, “What is Literature?” and Other Essays, Bernard Frechtman (Çev.), Massachusetts: Harvard University Press.
• SARTRE, Jean-Paul (1988), “Introducing Les Temps modernes“, What is Literature?” and Other Essays, Jeffrey Mehlman (Çev.), Massachusetts: Harvard University Press.
• SARTRE, Jean-Paul (1988), “What is Writing?”, “What is Literature?” and Other Essays, Bernard Frechtman (Çev.), Massachusetts: Harvard University Press.
• SARTRE, Jean-Paul (1988), “Why Write?”, “What is Literature?” and Other Essays, Bernard Frechtman (Çev.), Massachusetts: Harvard University Press.
• UNGAR, Steve (1988), “Introduction”, “What is Literature?” and Other Essays, Massachusetts: Harvard University Press.
• VEREMIS, Thanos (2017), A Modern History of the Balkans: Nationalism and Identity in Southeast Europe, Londra: I.B. Tauris.