BALIKESİR MERKEZİ ÇEVRESİNDEKİ ROMA İMPARATORLUK DÖNEMİ KENTLERİ

Yıl 2020, , 100 - 119, 31.12.2020

Mustafa Türk

https://doi.org/10.38120/banusad.785446

Öz

Balıkesir merkezi çevresindeki yerleşme faaliyetlerinin geçmişi Paleolitik (Eski Taş) döneme kadar geri gitmektedir. Ancak araştırma eksikliği, tahribat, bölgede yaşayan toplulukların yerleşme özellikleri gibi nedenlerden dolayı bölgemizin Tarih Öncesi ve Eskiçağ yerleşimleri konusunda pek çok sorun vardır. Bazı Erken Tunç Çağı merkezleri dışında hem Tarih Öncesi hem de Eskiçağ yerleşim kalıntıları sistemli araştırmalara henüz konu olmamıştır. Eskiçağ kaynaklarında Roma İmparatorluk Dönemi’ne kadar bölgeden her hangi bir kent adı da yoktur. Bu durum, en azından Hellenistik Dönem öncesinde kentleşmenin zayıf olduğunu düşündürmektedir. Buna karşın Hellenistik Dönem’den itibaren bölge yerleşimlerinin gelişmeye başladığı, Roma İmparatorluk Dönemi’nde ise kentleşmenin yoğunlaştığı anlaşılmaktadır. Roma İmparatorluk Dönemi’ne ait bazı kentlerin adları geç Roma yazarları yanında Bizans kaynaklarında da yer almaktadır. Çalışmamızda kaynaklarda verilen bilgiler ve arkeolojik kalıntılar ışığında bölgedeki bu Roma İmparatorluk Dönemi kentleri incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Balıkesir, Antik Kentler, Mysia

Teşekkür

Bu çalışma İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eskiçağ Tarihi Anabilim Dalı’nda hazırlanan “Balıkesir Çevresinde Hadrianoutherai Örneğinde Eskiçağ Kentleri” başlıklı doktora tezinin içeriğinden üretilmiştir. Bu nedenle danışman hocam Prof. Dr. Mustafa H. SAYAR başta olmak üzere teze katkı sunan hocalarıma, Tübitak’a (2214-A) ve yayına hazırlama aşamasında bu makalenin dil bilgisi yanlışlarını düzelten Araş. Gör. Derya Güllük’e çok teşekkür ederim.

Kaynakça

• Aelius Aristides, Heilige Berichte, çev. Heinrich Otto Schröder, Heidelberg, Carl Winter, Univeritätsverlag, 1986.
• Cassius Dio, Dio's Roman History, VIII, Çev. Earnest Cary, (The Loeb Classical Library) London, William Heinemann, 1925.
• Historia Augusta, The Scriptores Historia Augusta I, Çev. David Magie, (The Loeb Classical Library), London, William Heinemann LTD, 1960.
• Nonnos, Dionysiaca, Vol. I, Books 1-15, çev. W.H.D. Rouse, Loeb Classical Library, 1940.
• Pausanias, Beschreibung Griechenlands, çev. Ernst Meyer, Zürich, Artemis Verlag, 1954.
• Plinius, Naturalis Historia, V, çev. Gerhard Winkler, München, Artemis & Winkler Verlag, 1993.
• Ptolemaios, Handbuch der Geographie, Griechisch- Deutsch, 1, 2, 3, ed. Alfred Stückelberger v.d., Basel, Schwabe Verlag, 2006, 2009.
• Stephanos Byzantios, Ethnica, Vol. I, II, III, çev. Margarethe Billerbeck v.d., Berlin, Walter De Gruyter.
• Strabon, Antik Anadolu Coğrafyası ( Geographika: Kitap XII-XIII-XIV), çev. Prof. Dr. Adnan Pekman, İstanbul, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2012.
• Tabula Peutingeriana, Castori Romanorum Cosmographi, Tabula quae dicitur Peutingeriana, ed. Conrad Miller, 1887.
• Akdeniz, E. (2009) "Yortan Mezarlığı Hakkında Yeni Gözlemler-New Observations Yortan Cemetery", Tüba-Ar, 12, 49-64.
• Akurgal, E. (1958) "Yortankultur-Siedlung in Ovabayındır bei Balıkesir", Anatolia, III, 156-164.
• Barrington, Barrington Atlas of the Greek and Roman World, ed. Richard J. A. Talbert, Princeton-Oxford, Princeton University Press, 2000.
• Calder, W. M., Bean, G. E. (1958) A Classical Map of Asia Minor, London, The British Institute of Archaeology at Ankara.
• CNG Classical Numismatic Group, Inc., London, İngiltere (Çevrimiçi) https://cngcoins.com, 08.11.2018
• Collingnon, M. M. (1901) "Note sur les fouilles de M. Paul Gaudin dans la nécropole de Yortan, en Mysie", Comptes rendus des séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, Vol. 45, Sayı: 6, 810-817.
• Diest, W. v. (1889) Von Pergamon über den Dindymos zum Pontus, Gotha: Justus Perthes.
• Ehling, K. (2001) Die Münzprägung der mysischen Stadt Germe in der römischen Kaiserzeit, (Asia Minor Studien 42), Bonn, Dr. Rudolf Habelt GMBH.
• Fabricius, E. (1894) "Archaeologische Untersuchungen im westlichen Kleinasien", Sitzungsberichte der Königlich Preußischen Akademie der Wissenschaften zu Berlin, XXVII-XXVIII, 1894, 897-920.
• Forbiger, A. (1844) Handbuch der alten Geographie, aus den Quellen bearbeitet, Band: 2, Leipzig, Verlag von Mayer und Wigand.
• French, D. H. (1969) "Prehistoric Sites in Northwest Anatolia II. The Balıkesir and Akhisar/Manisa Areas", Anatolien Studies, 19, 41-98.
• Fritze, H. v. (1913) Die Antiken Münzen Mysiens, Berlin, Georg Reimer.
• Hasluck, F.W. (1910) Cyzicus, Cambridge, Cambridge University Press.
• Homolle, T. (1894) “Nouvelles et Correspondance”, BCH, XVIII, 529-548.
• Hübner, S., Rohde, D. (2002) “Germe oder Ar--? Ein Antiker Kurort Bei Pergamon”, Asia Minor Studien, 44, 97-115.
• Hüryılmaz, H. (2003) "Antik Dönemde Balıkesir", Bitek Kent: Balıkesir, ed. F. Özdem, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 17 - 27. Jones, C. P. (2014) “Louis Robert in Central Mysia”. Chiron, 44, 23-54.
• Kühn, C.G. (1826) Medicorum Graecorum opera quae exstant, ed Carolus Gottlob Kühn, L ps ae, Prostat n Off c na libraria Car. Cnoblochii.
• Laflı, E. (2016) "Hadrianoutheria ve Palaiokastro", Balıkesir Kent Sempozyumu 2015, ed. Şener Ceryan, Abdullah Soykan, Balıeksir 2016, 417-422.
• Leake, W. M. (1824) Journal of A Tour in Asia Minor, London, John Murray, Albemarle Street.
• Löhberg, B. (2006) Das "Itinerarium provinciarum Antonini Augusti", 2: Kartenband, Berlin, Frank & Timme.
• Magie, D. (1950) Roman Rule in Asia Minor To The End Of Third Century After Christ, Vol. I, II, Princeton, Princeton University Press.
• Magie, D. (2003) Anadolu'da Romalılar 3, Batı Anadolu Kent Devletleri, çev. Nezih Başgelen-Ömer Çapar, İstanbul, Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Malay, H. (1983) "Batı Anadolu'nun Antik Çağdaki Ekonomik Durumu", Arkeoloji-Sanat Tarihi Dergisi, II, 50-61.
• Mansi, J. D. (1767) Sacrorum Conciliorum Nova et Amplissima Collectio, Vol. 13, Florentiae, Expensis Antonii Zatta Veneti.
• Mercangöz, Z. (2003) "Bizans Çağında Balıkesir", Bitek Kent: Balıkesir, ed. F. Özdem, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 31-50.
• Munro, J. A. R., Anthony, H. M. (1897) "Exploration in Mysia I", The Geographical Journal, Cilt: IX- 2, 150- 169.
• Munro, J. A. R. (1897) "Inscriptions from Mysia", The Journal of Hellenic Studies, Vol. 17, Part. II, 268-293.
• Munro, J. A. R. (1901) "Gleanings From Mysia", The Journal of Hellenic Studies, Vol. XXI, Part II, 229-237.
• Parthey, G. (1967) Hieroclis Synecdemus et Notitiae Graecae episcopatuum: Accedunt Nili Doxapatrii Notitia patriarchatuum et locorum nomina immutata, Ed. Theodoro Mommsen, Amsterdam, Adolf M. Hakkert.
• PBE, Prosopography of the Byzantine Empire (Çevrimiçi) http://www.pbe.kcl.ac.uk/, 2.12.2017
• Philippson, A. (1910) Reisen und Forschungen im westlichen Kleinasien, I. Heft: Einleitung-Das westliche Mysien und pergamenische Landschaft, Gotha, Perthes.
• Radt, W. (1999) Pergamon, Geschichte und Bauten einer antiken Metropole, Darmstadt, Wissenschaftliche Buchgesellschaft.
• Ramsay, W. M. (1962) The Historical Geography of Asia Minor, Amsterdam, Hakkert.
• Ricl, M. (1991) “Hosios kai Dikaios. Première partie: Catalogue des inscriptions”, Epigraphica Anatolica, 18, 1991, 1-70.
• Robert, L. (1935) Villes d’Asie Mineure, Études De Géographie Antique, Paris, E. de Boccard.
• Robert, L. (1962) Villes d’Asie Mineure, Études De Géographie Ancienne, Seconde Edition, Paris, E. de Boccard.
• Schuchhardt, C. (1912) “Historische Topographie der Landschaft”, Altertümer von Pergamon I/1: Stadt und Landschaft, 61-143.
• Schwertheim, E. (1978) "Denkmäler zur Meterverehrung in Bithynien und Mysien", Studien zur Religion und Kultur Kleinasiens II, ed. Sencer Şahin, Elmar Schwertheim, Jörg Wagner, Leiden, E. J. Brill, 791- 837.
• Schwertheim, E. (1980) Die Inschriften von Kyzikos und Umgebung I: Grabtexte, (Inschriften Griechischer Städte aus Kleinasien, 18), Bonn, Habelt.
• Schwertheim, E. (1985) "Zu Hadrians Reisen und Stadtgründungen in Kleinasien. Eine neue Gründungsära", Epigraphica Anatolica, 6, 37-42.
• Schwertheim, E. (1987 a) "Forschungen in Mysien", Araştırma Sonuçları Toplantısı, V, Cilt I, Ankara 1987, 163-165.
• Schwertheim, E. (1987 b) Die Inschriften von Hadrianoi und Hadrianeia, (Inschriften Griechischer Städte aus Kleinasien, 33), Bonn, R. Habelt.
• SNG Aulock 5, Sylloge Nummorum Graecorum Deutscland, Sammlung v. Aulock: Troas - Aeolis-Lesbos, Nr. 1439-1767, Berlin, Verlag Gebr. Mann, 1959.
• SNG France 5, Sylloge nummorum Graecorum, France 5, Département des Monnaies, Médailles et Antiques Mysie, Par s, B bl othèque nat onale de France, 2001.
• Stauber, J. (1996) Die Bucht von Adramytteion, Teil I, (Inschriften Griechischer Städte aus Kleinasien, 50), Bonn, Dr. Rudolf Habelt GMBH.
• Syll3 Sylloge Inscriptionum Graecarum, Vol. III, ed. W. Dittenberg, Lipsiae, Apud S. Hirzelium, 1920.
• Taeuber, H. (1989) “Bericht Über Eine Epigraphische Forschungsreise in Südmysien/Nordlydien”, Araştırma Sonuçları Toplantısı, VII, 217- 223.
• TAM 5. 3, Tituli Asiae Minoris V: Tituli Lydiae, Linguis Graeca Et Latina Conscripti, Fasc. III Philadelpheia Et Ager Philadelphenus, ed. G. Petzl, Wien 2007.
• Tanrıver, C. (1996) “Apollon Germenos’a Bir Adak”, Ege Üniversitesi Arkeoloji Dergisi, IV, 193–196.
• Tanrıver, C. (2013) Mysia’dan Yeni Epigrafik Buluntular, İzmir, Ege Üniversitesi Basımevi.
• Tozan, M. (2017) “Pergamon'un Yolları: Antikçağ'dan Bizans'a Bakırçay (Kaikos) Havzası'nın Yol Sistemi”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXXII/2, 2017, 531-563.
• Türk, M. (2019) “Mitos Barındıran Bir Hikâye İçinde Aranan Gerçeklik: Hadrianoutherai’ın Kuruluş Tarihi”, TÜBA-KED, 20, 21-26.
• Wiegand, T. (1904) "Reisen in Mysien", Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts, Athenische Abteilung, 29, 254- 339, Tafel XXIII-XXVI.
• Zacos G. (1985) Byzantine Lead Seals, Volume Two, Nos 1-1089, compiled and edited by John W. Nesbitt, 2 parts, Berne, Benteli Publishers.