ERDEK AND KAPIDAĞ AREA IN YAMAN KORAY’S NOVELS

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: BCS 21 ÖZEL SAYI, 152 - 181, 31.12.2021

Tevfik Sutcu

https://doi.org/10.38120/banusad.1026414

Öz

Yaman Koray used Turkish beautifully in his works, especially novels, in Turkish Literature and drew attention with his passion for the sea in his life and works. However, he is one of our recent writers who, unfortunately, did not receive as much attention as he deserves and did not examine his works, although he was widely read for a while. Koray, the son of Mebrure Sami Alevok, one of the well-known and prolific novelists of Republic Period Literature, settled in Erdek after his father and mother separated in 1954 and lived in Erdek until 1989 with his mother who founded and run the Alevok Motel. Koray’s works written on the basis of Erdek’s observations of Erdek, Hayırsız Island, Ekinlik Island, Fener Island, Marmara Island, Kapıdağ Peninsula and this region, which contributed greatly to the enrichment of Turkish literature, are titled “Deniz Ağacı” (1962), “Gelin Taşı” (1963), “Sığırcıklar” (1967) and “Mola” (1970). Apart from these novels that feature villagers and fishermen of Erdek and Kapıdağ Peninsula and Marmara Island, the author’s other titles such as “Badanalı Yüzler” (1983), “Ne Cennet Şey Şu Deniz” (2005), “Kuyudaki Adam” (2005), “Bir Ömür Yetmez” (2006), Annelerin En Güzeli (2021), Bumerang (2021) are other works that refer to what he learned, lived and observed in Erdek and its surroundings, although it is not directly related to the Erdek environment. Koray who is one of the oldest divers in Turkey, is showing the difficult life conditions of fishermen, sailors and people living in the region around the villages of Erdek, Kapidag Peninsula and Marmara Island with his novels named “Deniz Ağacı”, “Gelin Taşı”, “Sığırcıklar” and “Mola”. These novels are precious because they reflect the difficult life conditions of the period in which they were written, the historical places of the region, material cultural assets, nature, sea and fishing. Moreover they also reveal the social relations of the people of the region in the period, popular beliefs, physical and material difficulties experienced in the region, social life and the political atmosphere. Yaman Koray’s extensive knowledge of diving and maritime as well as being a very good observer as a writer gives us the opportunity to get to know the region and its people from a realistic perspective. With these novels of the author, it is possible to follow the agricultural production of the region, endemic vegetation, fish, fisheries, changes and developments in the field of tourism in the Erdek region. In this research, by analyzing all of Koray’s works, while examining the geography, nature, sea and social and political life of Erdek and Kapıdağ region in his novels named “Deniz Ağacı”, “Gelin Taşı”, “Sığırcıklar” and “Mola”. In his other works, it will be presented how he refers to the environment of Erdek and its people.

Anahtar Kelimeler

Republic Period Novel, Yaman Koray, Erdek, Kapıdağ, Sea and Fisheries

YAMAN KORAY’IN ROMANLARINDA ERDEK VE KAPIDAĞ ÇEVRESİ (BCS'21)

Öz

Yaman Koray, Türk Edebiyatında başta roman türü olmak üzere yayınladığı eserlerinde Türkçeyi güzel kullanan, hayatında ve eserlerinde denize olan tutkusu ile dikkat çeken; ancak bir dönem çok okunmasına rağmen ne yazık ki eserleri üzerine hak ettiği kadar dikkat çekilmemiş ve akademik incelemeler yapılmamış yakın dönemin önemli yazarlarındandır. Cumhuriyet Dönemi Edebiyatının tanınmış ve üretken romancılarından Mebrure Sami Alevok’un oğlu olan Koray, 1954 sonrasında babası ile annesinin ayrılmaları üzerine Erdek’e yerleşmiş ve Alevok Motel’i kurarak işleten annesiyle birlikte 1989 yılına kadar Erdek’te yaşamıştır. Türk edebiyatının zenginleşmesinde büyük katkısı olan Koray’ın 1954 sonrasındaki 30 yıldan fazla süren Erdek hayatının etkisinde, Erdek, Hayırsız Adası, Ekinlik Adası, Fener Adası, Marmara Adası, Kapıdağ Yarımadası ve bu bölgenin gözlemlerine dayanarak yazılmış olan eserleri “Deniz Ağacı” (1962), “Gelin Taşı” (1963), “Sığırcıklar” (1967) ve “Mola” (1970) adını taşıyan romanlarıdır. Erdek çevresi ve Kapıdağ Yarımadası ile Marmara Adası köylülerine ve balıkçılarına yer veren bu romanların dışında; yazarın “Badanalı Yüzler” (1983), “Ne Cennet Şey Şu Deniz” (2005), “Kuyudaki Adam” (2005), “Bir Ömür Yetmez” (2006), Annelerin En Güzeli (2021), Bumerang (2021) isimli kitapları ise doğrudan doğruya Erdek çevresi ile ilgili olmasa da Erdek ve çevresinde öğrendiklerine, yaşadıklarına ve gözlediklerine göndermelerde bulunan diğer eserleridir. Türkiye’nin en eski dalgıçlarından biri olan Koray’ın özellikle “Deniz Ağacı”, “Gelin Taşı”, “Sığırcıklar” ile “Mola” romanları, Erdek, Kapıdağ Yarımadası ve Marmara Adası köyleri çevresindeki balıkçıların, denizcilerin ve bölgede yaşayan insanların zorlu hayat koşullarını gözler önüne sermesi bakımından çok önemlidir. Bu romanlar, yazıldıkları dönemin zorlu hayat koşullarına, bölgenin tarihî yerlerine, maddî kültür varlıklarına, tabiatına, denizine ve balıkçılığına ayna tutarken, yazıldıkları dönemdeki bölge insanlarının sosyal ilişkilerini, halk inanışlarını, bölgede yaşanan fiziksel ve maddî zorlukları, sosyal hayatı ve bu hayata yansıyan siyasi atmosferi ortaya koyması bakımından da kıymetlidir. Yaman Koray’ın dalgıçlık ve denizcilik konusundaki geniş bilgisi yanında, yazar olarak çok iyi bir gözlemci olması, bölgeyi ve bu bölge insanını gerçekçi bir gözle tanımamıza fırsat verirken, yazarın bu romanları ile bölgenin tarımsal üretimini, endemik bitki örtüsünü, balıklarını, balıkçılığını, Erdek bölgesinde turizm alanında meydana gelen değişme ve gelişmeleri izlememiz de mümkün olmaktadır. Bu araştırmada Koray’ın bütün eserleri analiz edilerek, öncelikle “Deniz Ağacı”, “Gelin Taşı”, “Sığırcıklar” ve “Mola” romanlarında Erdek ve Kapıdağ çevresi coğrafyasının, tabiatının, denizinin; eserlerin yazıldığı dönemdeki sosyal ve siyasi hayatın ne biçimde yaşandığı incelenirken, yazarın diğer eserlerinde Erdek çevresi insanının yazarın hafızasında nasıl yer bulduğu ve onlara kitaplarında göndermelerde bulunduğu da özellikle dikkatlere sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet Dönemi Edebiyatı, Yaman Koray, Erdek, Deniz ve Balıkçılık, Kapıdağ

Kaynakça

• Alevok, Mebrure (1971). Geçmişte Yolculuk, İstanbul: Hürriyet Yayınları.
• Andaç, Feridun (2011). Romanda ve Öyküde Gerçeklik Arayışları-Edebiyatımızın Yol Haritası, İstanbul: Varlık Yayınları.
• Andaç, Feridun (Haziran 2016). “Yaman Koray’da Deniz Denizle Bir Duyguyu Beslemek”, Deniz Mecmuası, İstanbul: No. 2: 138-144.
• Arna, Sibel (2005). “Bütün Erkekleri Kıskandıracak Bir Erkek”. Hürriyet Pazar Kelebek Röportajı, İstanbul: (Son Güncelleme: 01.05.2005-01.19).
• Belge, Murat (2016). Step ve Bozkır, Rusça ve Türkçe Edebiyatta Doğu-Batı Sorunu ve Kültür, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Gözaydın, Nevzat (2020). “Yaman Koray’dan Söz Varlığımıza Katkılar”, Türk Dili, Yıl. 69. No. 819: 78-92.
• Güler, Yaşar (2010). “Mebrure Sami Koray’ın Romancılığı ve Romanları”, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Koray, Yaman (1946). Hayvanlarım, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Koray, Yaman (1962). Deniz Ağacı, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Koray, Yaman (1963). Gelin Taşı, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Koray, Yaman (1967). Sığırcıklar, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Koray, Yaman (1970). Mola, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Koray, Yaman (1978). Büyük Orfoz, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Koray, Yaman (1983). Badanalı Yüzler, İstanbul: İnkılâp ve Aka Kitabevi.
• Koray, Yaman (2005a). Kuyudaki Adam, İstanbul: Dünya Kitapları.
• Koray, Yaman (2005b). Ne Cennet Şey Şu Deniz, İstanbul: Akis Kitap Yayınları.
• Koray, Yaman (2006). Bir Ömür Yetmez, İstanbul: Akis Kitap Yayınları.
• Koray, Yaman (Mart 2021). Annelerin En Güzeli, İstanbul: Dedalus Yayınları.
• Koray, Yaman (Eylül 2021). Bumerang, İstanbul: Dedalus Yayınları.
• Necatigil, Behçet (2016). Edebiyatımızda Eserler Sözlüğü, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Öztop, Erdem (29 Eylül 2005). “Yaman Koray’la ‘Kuyudaki Adam’ Üzerine: ‘Kral Çıplak Diyemeyenlere Yapılan ‘Sanat’ Deli Ediyor Beni”, Cumhuriyet Kitap Eki, İstanbul: Sayı: 815: 4-6.
• Öztop, Erdem (30 Mart 2006). “Yaman Koray’ın Ardından: Uğurlar Ola Kaptan”, Cumhuriyet Kitap Eki, İstanbul: Sayı: 841: 10.
• Türkeş, A. Ömer (Haziran 2016). “Yaman Koray’ın Büyük Orfoz’u İnsan ve Balık Arasındaki Düello”, Deniz Mecmuası, İstanbul: No. 2: 145-147.
• Üyepazarcı, Erol (2019). Unutulanlar, Hiç Bilinmeyenler ve Bilinmek İstemeyenler-Türkiye’de Popüler Romanın İlk Yüzyılının Öyküsü (1875-1975), Cilt 2. İstanbul: Oğlak Yayınları.