Bir Sosyal Ayrımcılık Biçimi Olarak Ojenik Düşüncenin Engelliliğin Kadın Olma Hali Üzerinden Yeniden İnşaası

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 1 - 14, 21.07.2022

Berçem Öden

https://doi.org/10.38120/banusad.1019683

Öz

Bu çalışmada engelli kadınların, engellerinin ötesinde bir kadın kimliğine sahip olması ve bu bağlamda diğer kadınlar gibi onların da evlenme, çocuk yapma gibi hakları olduğu üzerinde durulmuştur. Çalışmanın amacı şiddetin yok sayma ve ötekileştirme boyutuna maruz kalan ve çoğu zaman cinsiyetsizleştirilen bu bireylerin maruz kaldıkları durumu, ojenik düşünce ile ilişkilendirilerek özellikle toplumda inşa edilen bakış açısının engellenmesine yönelik bir farkındalık oluşturulması sağlamaktadır. Bu bağlamda çalışmada öncelikle şiddet kavramına ilişkin tanımlamalar yapılmış, şiddetin bir boyutu olarak ele alınan ojeni kavramı açıklanmış ve günümüzde ojenik şiddetin engelli kadınların bedenlerine yönelerek yeniden varlık kazanmış olduğu ilgili literatürden yararlanılarak desteklenmiştir. Çalışma da ayrıca sosyal içerikli paylaşımlar yapan ve oldukça popüler olan Onedio adlı içerik sitesinde yer alan engelli bir bireyin çocuk sahibi olmasına yönelik bir haber nitel içerikli söylem analizi kullanılarak incelenmiştir. Toplumsal algının yansıtıldığı ve şiddeti geniş kitlelere ulaştıran bu sitede, engelli bireylerin anne olmasına yönelik olumsuz bir söylemin olduğu anlaşılmıştır. Bu olumsuz tutumun oluşturduğu bizlik algısı, başka bir değişle normal olarak ifade edilen bedenler dışında çocuk sahibi olan veya olmak isteyen bireylere yönelik ayrımcı bir dil kullanıldığı gözlemlenmiştir. Bu bağlamda kökenini ojenik fikirlerden alan ve toplumsal cinsiyet kalıp yargıları ile birleşerek devam eden şiddetin yok sayma/dışlama boyutunun farklı argümanlara tutunarak sürdürüldüğü kanısına varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

şiddet, ojeni, nefret söylemi, engelli kadın, medya

Kaynakça

• Ak, S.İ., “Hem Engelli Hem Kadın Olmak Çok Daha Zor”, Birgün, 07.03.2020 Hem engelli hem kadın olmak çok daha zor (birgun.net)
• Akdağ, Ş.A., Aksaç, T.G., Şimşekcan, T.N., Kara, Ö. (2016). Toplumsal Cinsiyet Eşitliği ve Engelli Kadın El Kitabı. Ayrımcılık: Engelli Kadınlara Hak Temelli Aktif Destek Projesi Nisan 2016 Ankara.
• Altuntaş, N., & Doğanay, G. (2016). Trabzon’da Engelli Kadın Profili. KTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 6(12), 315-339.
• Atbaşı, Z. (2020). Engelli Kadınların Kamu İstihdamının Değerlendirilmesi. Akdeniz Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 91-99.
• Birleşmiş Milletler (1993). Kadınlara Yönelik Şiddetin Ortadan Kaldırılmasına Dair Bildirge. BM Kadına Karşı Şiddetin Ortadan Kaldırılmasına Dair Bildirgesi 20.12.1993.pdf (tbmm.gov.tr).
• Birleşmiş Milletler (2006). Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme. https://eob.marmara.edu.tr/eob_menu/koordinatorluk/engelli-haklari-ve-etik/birlesmis-milletler-engellilerin-haklarina-iliskin-sozlesmesi/
• Buz, S. & Karabulut, A. (2015). Ortopedik Engelli Kadınlar: Toplumsal Cinsiyet Çerçevesinde Bir Çalışma. Sosyal Bilimler Dergisi, 7, 25-45.
• Çağlı, E. (2011). Kemalist Dönemin Ojeni Politikalarında Kadınlığın Kurgulanışı:1930-1945. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi.
• Çelik, H. & Ekşi, H. (2008). Söylem Analizi, Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 27 (27), 99-117.
• Çiçek, H. (2017).Döngüsel Bir Eylem Olarak Şiddet. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 34: 141-152.
• Çiçek, E. & Öncel, S. (2018). Engelli Kadına Yönelik Şiddetin Diğer Boyutu: Cinsel Şiddet. Uluslararası Hakemli Kadın Hastalıkları ve Anne Çocuk Sağlığı Dergisi, 13:126-146.
• Dursun, Y. (2011). Şiddetin İzini Sürmek: Şiddet Nedir? FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), 12: 1-18.
• Erçetin, S. (1999). Biyoteknoloji ile Değişen Dünya Düzeni ve Eğitimi-1. Uygulamada Eğitim Yönetimi, 18, 169-180.
• Ergüden, D. (2008). Sosyal Dışlanma Açısından Bedensel Engelli Bireylerin Yaşantılarının İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi
• Foucaoult, M. (2019). Öznenin Yorum Bilgisi. Ferda Keskin (Çev). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Genç, Y., Altıparmak, İ. B., Ustabaşı Gündüz, D. (2019). Kadına Yönelik Şiddetin Erkekler Tarafından Değerlendirilmesi: Sakarya Örneği. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21:2:391-408.
• Güngör, B. (2020). Söylem Yaklaşımı Üzerine Bir Kavram Çalışması Ve Eleştirel Söylem Analizi, Kritik İletişim Çalışmaları Dergisi, 1-12.
• Gürses, F. (2017). Kadın Cinayetlerinde Haber Söylemi: Münevver Kara bulut Ve Özgecan Aslan Haberleri Üzerine Eleştirel Bir Değerlendirme. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 72(3), 541-568.
• İnceoğlu, Y. & Sözeri, C. (2012). Nefret Suçlarında Medyanın Sorumluluğu: “Ya sev ya terk et ya da…” Nefret Söylemi ve/veya Nefret Suçları, Yasemin İnceoğlu (der.) içinde İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 23-37.
• Karataş, K. & Çiftçi, E. (2010). Türkiye’de Engelli Kadın Olmak: Deneyimler ve Çözüm Önerileri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. Kadın Çalışmaları (Özel Seri), 3(13), 147-153.
• Morgan, L.H. (1998). Eski Toplum II. Ünsal Oksay (Çev). Payel Yayınları.
• Orhan, S. & Özkan, E. (2020). Engelli Kadın Olmak. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22 (1), 1-19.
• Oytun, F. (2006). Engelli Kadınların Sağlık Sorunları ve Beklentileri, 24 Mart 2009, Engelli Kadın ve Sağlık Sempozyumu, Ankara. engell\fatma_oytun (1).doc
• Özerkmen, N. & Gölbaşı, H. (2010). Toplumsal Bir Olgu Olarak Şiddet. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 15:23-37.
• Russell, B. (1983). Evlilik ve Ahlak. Vasıf Eranus (Çev). Say Kitap.