Türkler’de Ahşap Ok Yapımı

Yıl 2010, Cilt: 12 Sayı: 17, 111 - 122, 18.02.2010

Gökhan Gündüz Seray Özden Mustafa Serdar Tekçe

Öz

Ok ve yay insanlık tarihinin en eski silahlarından biridir ve tarih öncesi devirlerden itibaren dünyanın her yerinde
örneklerine rastlanmaktadır. Türkler ok yapımında çeşitli ağaç türlerini kullanmışlardır. Bunlar arasında en çok
kullanılanları, Sarıçam (Pinus sylvestris L.), Kazdağı Göknarı (Abies equi-trojani Aschers. et Sint.) ve Doğu
Kayını (Fagus orientalis Lipsky.) ağaç türleridir. Ok gövdelerinde, mukavemet kaybı getirmeyecek şekilde hafif
yapı eldesinden ötürü düşük yoğunluğa sahip ağaç türleri tercih edilmektedir. Elastikiyet modülünün yüksek
olması, oldukça narin yapıdaki okun şekil değiştirme direncini artıracağından tercih edilmektedir. Okların
boyları 60 cm ile 80 cm arasında, ağırlığı genellikle 9 gr ile 50 gr arasında değişmektedir. Oklar, malzemelerine
göre çeşitlendirilebilirler fakat okun her kısmında farklı malzeme kullanıldığı göz önüne alındığında, okları
malzemelerine göre ayırmak dar kapsamlı kalmaktadır. Oklar yapıldıkları malzeme bakımından, kamış ve ağaç
diye ikiye ayrıldığı gibi, kullanıldıkları amaca göre de tirkeş oku, talimhane oku, puta oku, menzil oku, idman
oku ve meşk oku gibi türlere ayrılmaktadır. Osmanlılar, okun kısımlarını insan vücuduna benzeterek
adlandırmışlardır. Ok kirişe takılan gez kertiğinden ucuna kadar 24 eşit parçaya bölünmüş; arkadan öne doğru ilk
4 kısmına baş, başın bitimine boğaz, 11. kısma göbek, boğazla göbek arasına göğüs, göbekten 17. kısma kadar
olan yere baldır, baldırdan uca kadar olan kısma ayak denmiştir. Türkler ok atma konusunda büyük rekorlara
imza atmışlardır. 845,5 m’ye ok fırlatmışlardır. Bu rekorlar benzer yay ve oklarla halen kırılamamıştır. 

Anahtar Kelimeler

Ok, Yay, Ahşap, Türkler’de Ok Yapımı

Turkish Wooden Arrow Construction

Öz

Bow and arrow are the most ancient weaponry of the mankind in history and there are evidences that they have
existed all over the globe since prehistoric times. Turkic people have used many species of trees for arrow
construction. Most widely used tree species are Scots Pine (Pinus sylvestris L.), Ida Mountain Fir (Abies equitrojani
Aschers. et Sint.) and Oriental Beech (Fagus oriantalis Lipsky.). If it would not result in strength loss,
species with low density wood is preferred to obtain lightweight structures in arrow shafts. High elasticity
module supports increase of bending strength for arrow shaft which is already slender and fragile. Arrow lengths
tend to vary between 60 cm and 80 cm while arrow masses range between 9 gr and 50 gr arrows could be
classified by material but it would not be accurate because each part of arrow consisted by different material. As
arrows shafts may be sorted as wooden and bamboo, arrow classes can be sorted as war, field, target, flight, and
practice and contest arrows. Ottomans named arrow sections anthropologically. Arrow shaft is divided into 24
equal sections. First 4 sections from nock towards point named as head, the section where head ends is called
neck, the 11. section is called belly, sections between neck and belly are called chest, sections between belly and
17. section are called calf, sections between calf and point are called foot. Turkish archers have great records in
flight shooting. There is a record that measures 845.5 m and still is not beaten with similar equipment. 

Anahtar Kelimeler

Arrow, Bow, Wood, Turkish Arrow Construction

Kaynakça

• o Anon. 1999. Defensible Space Helps save Canyon Ferry Home. Wildfire news & notes, vol.13/ No.3. Sept./Oct.1999.
• o Anon. 2007. 2007 Dünyanın Durumu, Kentsel Geleceğimiz, Sürdürülebilir Topluma Doğru İlerleme Konusunda Bir Worldwatch Enstitüsü Raporu. Worldwatch Enstitüsü. TEMA Vakfı Yayınları. ISBN 978– 975–7169–60–4. ISSN: 1300-882X.
• o Deliktaş, E., 2008. Türkiye’de Kentlerin Büyümesi ve ZIPH Kanunu. 2. Ulusal İktisat Kongresi, 20-22 Şubat, DEÜ, BF, İktisat Bölümü , İzmir, Türkiye.
• o Küçük, Ö., 2006. Orman yangınlarının süksesyon üzerine etkileri, Orman Mühendisliği Dergisi. Sayı: 10, 11, 12. syf: 12-14.
• o Küçük, Ö. 2009. Yangın ekolojisi, 1. Orman yangınları ile mücadele sempozyumu, tebliğler, 50-56, 2009.
• o Long, A., Randall, C., Ehlers, L., 2004. Wildfire Risk Assessment Guide for Homeowners in the Southern United States. University of Florida.